Cyflogi pobl o Wcráin a ffoaduriaid mewn gofal cymdeithasol: adnodd i ddarparwyr

Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi cyflogaeth ffoaduriaid a phobl sydd wedi’u dadleoli o Wcráin. Mae gallu manteisio ar gyflogaeth yn bwysig i bobl wrth iddynt adeiladu bywydau newydd yng Nghymru. Daw llawer o fanteision o gyflogi pobl o dramor. Maent yn dod â sgiliau iaith, gwybodaeth am ddiwylliant, gwytnwch, a dyfeisgarwch i unrhyw dîm.

Fel darparwr gofal cymdeithasol, gallwch gyflogi unrhyw berson o dramor, gan gynnwys ffoaduriaid. Mae'n rhaid sicrhau eu bod yn addas i weithio ym maes gofal cymdeithasol a bod ganddynt y sgiliau a'r cymwysterau ar gyfer y rôl. Rhaid ichi fodloni'r rheoliadau bod y person yn addas ar gyfer y rôl a fwriadwyd, fel y byddech yn ei wneud gydag unrhyw aelod o staff.

Nid yw mewnfudo yn fater wedi’i ddatganoli a chyfrifoldeb Llywodraeth y DU ydyw. Mae Llywodraeth Cymru’n parhau i weithio gyda’r Swyddfa Gartref ar effeithiau’r polisi mewnfudo yng Nghymru.

Unigolyn a groesodd ffin ryngwladol i ffoi erledigaeth yw ffoadur. Weithiau, defnyddir y term ffoadur yn fwy eang i gynnwys y rheini sy'n ffoi rhag rhyfel. 

Statws ffoadur 

Mae statws ffoadur yn cael ei roi i unigolyn y cafodd ei gais ei gymeradwyo o dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ym 1951 sy’n ymwneud â Statws Ffoaduriaid (y Confensiwn Ffoaduriaid) ac sydd wedi cael caniatâd i aros yn y DU. Nid yw ffoaduriaid yn cael eu cyfyngu yn y math o waith y caniateir iddynt ei wneud yn y DU. Mae eu caniatâd i weithio yn ddilys ar gyfer cyfnod y caniatâd a roddwyd iddynt i aros. Gallant wneud cais am ganiatâd i aros pellach. 

Mathau eraill o statws gwarchodedig

Nid yw rhai ceiswyr noddfa yn derbyn statws ffoadur, gan nad ydynt yn bodloni'r diffiniad cyfreithiol o ffoadur. Gellir cynnig mathau eraill o amddiffyniad iddynt. Nid yw'r grwpiau canlynol wedi'u cyfyngu ychwaith yn y math o waith y gallant ei wneud. Gallant gael budd-daliadau yn y DU (oni nodir fel arall ar eu Trwydded Breswylio Fiometrig): 

• pobl y rhoddwyd Diogelwch Dyngarol neu Ganiatâd yn ôl Disgresiwn iddynt
• pobl o Affganistan sy’n cyrraedd dan gynlluniau'r Polisi Adleoli a Chymorth i Affganiaid (ARAP) neu’r Cynllun Adsefydlu Dinasyddion Affganistan (ACRS)
• pobl sy'n cyrraedd o Wcráin o dan y Cynllun Cartrefi i Wcráin a’r Cynllun Teuluoedd o Wcráin

Byddwn yn defnyddio'r term "ffoadur" i gyfeirio at yr uchod i gyd. Pan fo gwybodaeth o’r fath ar gael, rydym yn cynnig gwybodaeth benodol i bobl sydd wedi'u dadleoli o Wcráin.

Mae gan geiswyr lloches statws gwahanol i ffoaduriaid.

Gwiriadau hawl i weithio

Mae'n rhaid i bob cyflogwr wirio hawl i weithio y person maent yn bwriadu ei recriwtio. Mae canllawiau ar gael ar wefan ar wefan Llywodraeth y DU.

Hawliau cyflogaeth a chydnabod cymwysterau

Mae sut i gyflogi pobl o Wcráin yn darparu gwybodaeth am hawliau cyflogaeth, a chydnabod cymwysterau. Mae hefyd yn darparu gwybodaeth am gael cymorth gydag anghenion iaith.

Cymorth i gyflogwyr

Mae Busnes Cymru yn darparu amrywiaeth o gymorth i gyflogwyr. Mae rhaglen ReAct+ ar gael i’r rhai sy’n cyflogi ffoaduriaid. Gall cyflogwyr wneud cais am gymorth gyda chyflogau, hyfforddiant, treuliau penodol a mwy.

Mae sut y gallwch chi helpu pobl Wcráin yn darparu gwybodaeth am gyfieithu a llinellau cymorth.

Mae’r prosiect AilGychwyn Mudwyr a Chyflogwyr wedi dod i ben, ond mae gwybodaeth ddefnyddiol ar gael o hyd:

• gwybodaeth gyffredinol am bwy sy'n ffoadur, cyflogi ffoaduriaid a mwy
• yr arfer gorau wrth gyflogi ffoaduriaid
• gwybodaeth am statws a hawliau ffoaduriaid a mwy

Mae Gofal Cymdeithasol Cymru yn cynnig hyfforddiant cyflwyniad i ofal cymdeithasol sy’n cael ei gynnal dros 3 diwrnod. Ni fyddwch yn cael eich cofrestru yn sgil cymryd rhan yn yr hyfforddiant, ac nid yw gwneud hynny ychwaith yn golygu na fydd angen cynnal gwiriadau i gyflogwyr.

Rheoleiddio a chofrestru ar gyfer ffoaduriaid sydd i gael eu cyflogi mewn gofal cymdeithasol

Mae Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 hefyd yn berthnasol i ffoaduriaid. Felly hefyd y rheoliadau a wneir oddi tani. Nodir y gofynion penodol ar gyfer addasrwydd rhywun i weithio i ddarparwr gofal cymdeithasol cofrestredig yn:

• rhan 10 o Reoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2017 ("y Rheoliadau”)

Mae cofrestru yn golygu bod gweithwyr gofal cymdeithasol yn rhan o weithlu proffesiynol. Gallant ddangos bod ganddynt sgiliau a gwybodaeth sy'n hanfodol i ddarparu gofal a chymorth da.

Mae’n dibynnu ar y rôl p’un a oes angen cofrestru ai peidio. Rhaid i berson gofrestru gyda Gofal Cymdeithasol Cymru os ydynt yn cael eu cyflogi i ddarparu gofal a chymorth mewn un o'r canlynol:

• cartref gofal i blant
• llety diogel
• gwasanaeth cymorth cartref
• gwasanaeth cartref gofal i oedolion
• gwasanaeth canolfan breswyl i deuluoedd

Rhaid ardystio ceisiadau i gofrestru. Mae hyn er mwyn cadarnhau nad oes unrhyw reswm pam na ddylai'r person fod ar y Gofrestr. Gall person o restr o bobl gymeradwy yn y sefydliad ardystio’r cais. Mae Gofal Cymdeithasol Cymru yn cymryd agwedd gefnogol tuag at ymgeiswyr sy'n ffoaduriaid a'u cyflogwyr. I gael rhagor o wybodaeth, cysylltwch â'r tîm cofrestru drwy ymholiadau@gofalcymdeithasol.cymru.

Mae gwiriadau’r DBS yn orfodol yng Nghymru i bawb sy'n gweithio ym maes gofal cymdeithasol, ac felly mae'n ofynnol ar gyfer ymgeiswyr sy'n ffoaduriaid. Bydd gan y rhan fwyaf o ffoaduriaid a phobl o Wcráin ddigon o ddogfennau i wneud cais am wiriad y DBS. 

Pa wybodaeth sydd ei hangen arnaf oddi wrth yr ymgeisydd sy’n ffoadur?

Bydd angen yr wybodaeth ganlynol ar y darparwr gwasanaeth:

• enw a dyddiad geni
• gwybodaeth am gymwysterau'r person, profiad sy’n berthnasol i'r rôl benodol, tystiolaeth o gymwysterau perthnasol os oes i’w chael
• prawf hunaniaeth (gan gynnwys copi o basbort a thystysgrif geni'r person os oes i’w cael)
• ffotograff diweddar
• 2 eirda ysgrifenedig, gan gynnwys geirda gan y cyflogwr diwethaf os oes i’w gael 
• hanes cyflogaeth lawn, gydag esboniad ysgrifenedig o unrhyw fylchau
• gwiriad Manylach y Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd (DBS) 
• gwiriad cofnodion troseddol drwy lysgenhadaeth y wlad gartref os yw'n briodol
• cymhwysedd i weithio yn y DU (fel sy'n ofynnol yn ôl cyfraith mewnfudo)
• manylion cofrestriad ag unrhyw gorff proffesiynol / aelodaeth o gorff o’r fath
• pan fo person wedi gweithio o'r blaen mewn swydd a oedd yn cynnwys gweithio gyda phlant neu oedolion agored i niwed, rhaid dilysu'r rheswm pam y daeth y gyflogaeth neu'r swydd i ben os yw'n ymarferol
• tystiolaeth o allu ieithyddol ar gyfer y rôl

Nid yw'r person sy'n gwneud cais am swydd wedi byw yn y DU o'r blaen. Bydd dal angen cael gwiriadau’r DBS? 

Bydd, mae angen i ddarparwyr gynnal gwiriad DBS ar gyfer pob aelod o staff. Mae hyn yn cynnwys ffoaduriaid neu weithwyr eraill sydd wedi cyrraedd y DU yn ddiweddar. Mae'n bosibl bod yr unigolyn wedi bod yn y DU o'r blaen. Mae gan y DBS gytundebau rhannu gwybodaeth â rhai gwledydd. Mae cyngor ynglŷn â gwneud cais am wiriad DBS ar gael gan:

• Arolygiaeth Gofal Cymru
• Llywodraeth y DU

Gall gwladolion Wcreinaidd sydd angen help gysylltu â Fisas a Mewnfudo'r DU drwy ffonio:

• +44 (0)808 164 8810 (dewiswch opsiwn 1)

Ychydig o ddogfennau adnabod (ID) yn unig sydd gan y person rwy’n dymuno ei recriwtio. Beth gaf i ei dderbyn?

Mae canllawiau'r DBS ar ddogfennau adnabod (ID) yn ei gwneud hi'n bosibl i gyflwyno dogfennau gan lywodraeth leol neu’r llywodraeth ganolog sy'n dangos hawl i fudd-daliadau at ddibenion adnabod. Dylai'r dogfennau hyn, ynghyd â'r ID a ddarperir gan y Swyddfa Gartref, fodloni'r meini prawf DBS.

Dylai'r Swyddfa Gartref ddarparu ID dros dro i bobl o Wcráin. Pan fydd y Swyddfa Gartref wedi casglu a phrosesu eu gwybodaeth fiometrig, byddant yn cael Trwydded Breswyl Fiometrig.  

Gwiriadau’r DU yn unig yw gwiriadau’r DBS. Oes unrhyw wiriadau eraill wrth gyflogi person sy'n newydd i Gymru / y DU? Oes perygl i’r ymgeisydd o gynnal gwiriadau rhyngwladol?

Yn unol â’r Rheoliadau, nid yw'n ofynnol cynnal gwiriadau cofnodion troseddol ychwanegol ar ddarpar aelodau staff. Ond os nad yw gwiriadau rheolaidd yn cynnig hanes llawn, byddai'n rhesymol i ddarparwyr geisio cael sicrwydd pellach pa mor addas yw'r unigolyn. Dylid cymryd y cam hwn pan:

• nid oes perygl i'r ymgeisydd os yw’r awdurdodau yn ei famwlad yn gwybod ei leoliad presennol
• mae proses weithio ar gyfer gwiriadau cofnodion troseddol

Byddai'n rhaid ystyried cefndir yr unigolyn a’i resymau dros beidio â dymuno cael gwiriad gan yr heddlu yn ei famwlad ym mhob achos. Dylai darparwyr drafod hyn yn sensitif gyda'r ymgeisydd a gofyn am ei gymeradwyaeth, os byddant yn penderfynu bod angen gwiriad ychwanegol gan yr heddlu.

Mae gwahanol brosesau ymgeisio ar gyfer gwiriadau cofnodion troseddol ("tystysgrifau cymeriad da"). Mae'r broses y dylech ei dilyn yn dibynnu ar y wlad yr ydych yn gwneud cais iddi. 

Dylai darparwyr/unigolion wneud cais yn y wlad neu i'r llysgenhadaeth berthnasol yn y DU. 

Gall pobl o Wcráin wneud cais am wiriad cofnodion troseddol drwy Lysgenhadaeth Wcráin. Bydd angen llofnod electronig ar y person i wneud ei gais. Bydd yr wybodaeth yn cael ei darparu i'r unigolyn yn Wcreineg. 

Wedi gwneud hynny, bydd angen i'r person wneud cais am lythyr oddi wrth Lysgenhadaeth Wcráin. Bydd hyn yn cadarnhau'r wybodaeth yn Saesneg. Gellir defnyddio'r llythyr hwn yn y DU.

Mae mwy o wybodaeth ar gael ar wefan Llywodraeth y DU.

Dim ond ychydig o gysylltiadau personol sydd gan yr unigolyn sy'n chwilio am waith i ddarparu geirdaon. Ydy hyn yn dderbyniol?

Mae'r Rheoliadau yn nodi bod yn rhaid i'r darparwr gael dau eirda ysgrifenedig. Mae bob amser yn well cael geirdaon gan y cyflogwyr diweddaraf. Nid yw hyn bob amser yn bosibl mewn amgylchiadau pan fo pobl wedi'u dadleoli oherwydd rhyfel neu anghydfod. Mewn achosion o'r fath gall geirdaon personol fod yn dderbyniol. 

Nid yw'r Rheoliadau yn nodi’n benodol am ba mor hir y dylai canolwr fod wedi adnabod person. Byddai angen i ddarparwyr fynd ar drywydd rhagor o wybodaeth ar sail unrhyw eirda a roddir. Dylent gadarnhau dilysrwydd canolwyr/geirdaon. Gallai hyn fod dros y ffôn neu drwy e-bost. Mae'n ymarfer da i wneud nodiadau o'r sgwrs.

Gall hyn gynnwys faint o’r gloch y cynhaliwyd y sgwrs, ac ar ba ddyddiad. Gall gynnwys hefyd atebion i gwestiynau a ofynnwyd. Gall y nodiadau hyn helpu i ddangos sut y penderfynodd darparwr fod geirda yn ddilys.

Mae'n bwysig bod yr holl gamau gwirio cyn cyflogi yn cael eu cymryd. Gall fod yn ddefnyddiol i gofnodi eich gwiriadau mewn asesiad risg cyn cyflogi. Gallai'r asesiad risg hwn ystyried er enghraifft:

• unrhyw ddatganiadau y gallai'r unigolyn fod wedi'u gwneud gan gynnwys am droseddau yn y gorffennol
• a ydyn nhw’n berson "addas" ar gyfer y rôl
• unrhyw drafodaethau rydych wedi eu cael gyda'r ymgeisydd am eu gwiriadau cofnodion troseddol

Dylech gwrdd â'r ymgeisydd i'w galluogi i ymateb i unrhyw bryderon. 

Mae angen ichi ddiogelu ac amddiffyn pobl sy’n gweithio ichi. Mae hyn wir waeth a oes gan y person gofnod troseddol ai peidio. Nid yw meddu ar gofnod troseddol o reidrwydd yn golygu y bydd y person yn peri risg i bobl eraill. Nid yw’r ffaith nad oes gan berson gofnod troseddol yn golygu nad yw’n peri risg. 

Mae angen ichi hefyd sicrhau ei bod yn ddiogel i'r ymgeisydd ichi ei recriwtio. Gall fod yn beryglus i ffoaduriaid os yw awdurdodau eu mamwlad yn gwybod eu lleoliad presennol. Dylech drafod hyn gyda'r ymgeisydd.

Eich dyletswydd chi fel cyflogwr yw asesu a rheoli risgiau a nodwyd wrth recriwtio.

Er mwyn llwyddo, mae’r ffordd y byddwch yn cefnogi eich staff newydd i setlo i'w rôl newydd ac yn y gymuned yn allweddol. Mae'n bwysig cadw mewn cysylltiad rheolaidd â'r bobl yr ydych yn eu recriwtio. Mae hyn yn darparu cymorth allweddol ac yn dechrau meithrin perthynas.

Dyma enghreifftiau o gymorth y mae darparwyr gofal cymdeithasol yn ei gynnig:

• cynnwys unigolion sydd newydd eu recriwtio mewn grwpiau timau ar-lein, mae hyn yn meithrin perthynas rhwng y rheini sydd newydd eu recriwtio a'r tîm 
• trefnu cyfarfodydd (o bell / wyneb yn wyneb) rhwng aelodau staff sy’n gweithio iddynt yn barod ac aelodau staff newydd
• cynnig pecynnau croeso er enghraifft bwydydd, eitemau sy'n ddefnyddiol yn y gwaith, eitemau ar gyfer y cartref
• sefydlu system gyfeillio i helpu pobl i ddechrau gweithio ac i ddod yn rhan o’r tîm
• helpu gyda materion gweinyddol, er enghraifft i lenwi ffurflenni
• helpu'r unigolion sydd wedi’u recriwtio a'u teuluoedd i ddod i adnabod yr ardal drwy gynnig canllaw lleol, yn cynnwys gwybodaeth am y gweithle, siopau, ysgolion, gofal plant, trafnidiaeth ac ati
• darparu gwybodaeth leol am rwydweithiau cymunedol ethnig, diwylliannol neu grefyddol, a chymorth perthnasol arall i’r unigolion sydd newydd eu recriwtio

Gall fod yn dipyn o her i ffoaduriaid ddod o hyd i lety. Mae llawer o gyflogwyr yn sicrhau llety i'r unigolion maent yn eu recriwtio, am y pedair wythnos gyntaf o leiaf. Mae hyn yn cefnogi unigolion yn ystod y cyfnod arbennig o heriol hwn. Mae'r adborth yn awgrymu y gall fod yn anodd dod o hyd i lety diogel, fforddiadwy, mwy hirdymor. Bydd y gallu i ddod o hyd i lety addas yn amrywio gan ddibynnu ar eich lleoliad. Byddai’n ddoeth cynllunio ymhell o flaen llaw. 

Mae gwybodaeth gynhwysfawr i’w chael ar wefan Cyngor y Ffoaduriaid ar y cymorth a gwybodaeth i bobl sy'n cael eu heffeithio gan yr argyfwng yn Wcráin. Mae hefyd yn cynnwys dolenni i sefydliadau a all gynnig cymorth.

Ystyr caethwasiaeth fodern yw camfanteisio’n anghyfreithlon ar bobl er budd personol neu fasnachol. Mae ffoaduriaid a phobl eraill sydd wedi'u dadleoli yn arbennig o agored i arferion caethwasiaeth fodern.

Gall y rheini sy’n dioddef arferion caethwasiaeth fodern fod o unrhyw oed, rhyw, cenedligrwydd, neu ethnigrwydd. Weithiau, mae pobl yn cael eu twyllo neu gallant gael eu bygwth yn y fath fodd ag sy'n eu gorfodi i weithio. Mae’n bosibl, oherwydd eu bod ofn neu’n cael eu bygwth, y byddant yn teimlo na allant adael nac adrodd am y drosedd. Efallai na fyddant yn ystyried eu hunain yn ddioddefwyr.

Mae achosion o gaethwasiaeth fodern wedi’u gweld yn y sector gofal yng Nghymru yn ddiweddar, ac mae'n bwysig bod yn ymwybodol o'r arwyddion.

Mae mwy o wybodaeth ar gael am gaethwasiaeth fodern a beth i'w wneud:

• Caethwasiaeth fodern a cham-drin gweithwyr ym maes gofal cymdeithasol
• Arolygiaeth Gofal Cymru: caethwasiaeth fodern a gwiriadau recriwtio

Mae cyngor am eich cyfrifoldebau fel cyflogwr ar gael gan Acas. Mae Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo gwaith teg ac mae wedi llunio cod ymarfer cyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi.

Os oes gennych bryderon am gam-drin gweithwyr a chamfanteisio arnynt, rhowch wybod am hyn i Awdurdod y Meistri Gangiau a Cham-drin Gweithwyr (GLAA) neu’r Llinell Gymorth Caethwasiaeth Fodern a Chamfanteisio ar 08000 121 700 (neu ar-lein).

Oes gennych chi ddiddordeb mewn recriwtio gweithwyr rhyngwladol eraill ewch i:

• Llywodraeth y DU: recriwtio pobl o'r tu allan i'r DU
• Cymdeithas Llywodraeth Leol: canllaw i recriwtio rhyngwladol ar gyfer darparwyr gofal cymdeithasol
• Skills For Care: recriwtio rhyngwladol

Adnoddau ar gael ar gyfer recriwtio ceiswyr lloches:

• Llywodraeth y DU: caniatâd i weithio a gwirfoddoli i geiswyr lloches