Llywodraeth leol

Canllawiau a gwasanaethau

• Amrywiaeth mewn democratiaeth: cyflwyniad i gynghorau a chynghorwyr
  Yn esbonio beth mae cyngor yn ei wneud a sut i ddod yn gynghorydd.
• Buddsoddiadau llywodraeth leol: canllawiau
  Cyngor i awdurdodau lleol ynglŷn â rheoli a chyfrifo buddsoddiadau.
• Is-ddeddfau ar aciwbigo, tatŵio, lliwio croen, tyllu ac electrolysis
  Canllawiau i awdurdodau lleol ar sut i wneud is-ddeddf i reoleiddio sut mae nodwyddau’n cael eu defnyddio mewn triniaethau cosmetig ac aciwbigo.
• Protocol ymyrraeth a chefnogaeth llywodraeth leol
  Yn nodi pryd a sut y byddwn yn ymyrryd i gefnogi awdurdodau lleol.
• Cynghorau tref a chymuned
  Canllawiau ar beth y mae cynghorau tref a chymuned yn ei wneud a sut i fod yn rhan o'u gwaith.
• Treth Gyngor ar dai gwag ac ail gartrefi
  Canllawiau i awdurdodau lleol wrth benderfynu codi Treth Gyngor ychwanegol.
• Is-ddeddfau enghreifftiol
  Canllawiau i awdurdodau lleol ynghylch creu a diddymu is-ddeddfau.
• Arolwg etholiadau lleol: canllawiau
  Cyngor i helpu awdurdodau lleol i ddilyn y rheoliadau ar arolygon o ymgeiswyr mewn etholiadau.
• Mesur llywodraeth leol 2011: canllawiau
  Canllawiau i awdurdodau lleol ynglŷn â rheoliadau i helpu i gryfhau democratiaeth leol.
• Terfyn gwariant cynghorau tref a chymuned 2019 i 2020
  Llythyr yn rhoi gwybod i gynghorau tref a chymuned beth yw eu terfynau gwario ar gyfer blwyddyn ariannol 2019 i 2020.
• Defnydd hyblyg o dderbyniadau cyfalaf: canllawiau
  Yn esbonio sut y gellir defnyddio rhai cronfeydd cyfalaf ar gyfer prosiectau refeniw.
• Cynllun cymorth ariannol brys (Bellwin) ar gyfer awdurdodau lleol
  Canllawiau ynghylch pryd a sut y gallwn sicrhau bod cymorth ariannol brys ar gael i gyrff cyhoeddus.
• Rheoliadau llywodraeth leol: canllawiau ar gyfer y Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol
  Cyngor ar newidiadau i reoliadau llywodraeth leol sy'n ymwneud â’r Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol.
• Setliad refeniw a chyfalaf llywodraeth leol: gwiriadau dilysu 2020 i 2021
  Gwiriadau dilysu gydag awdurdodau lleol am y data nad ydynt yn ariannol ar gyfer 2020-21.
• Pŵer i hyrwyddo llesiant: canllawiau i awdurdodau lleol
  Cyngor ar y pwerau y gall llywodraeth leol eu defnyddio i hyrwyddo neu wella llesiant economaidd, cymdeithasol neu amgylcheddol.
• Cymeradwyaethau benthyca: canllawiau ar gyfer cynghorau tref a chymuned
  Cyngor i gynghorau tref a chymuned ar sut i fenthyg arian i brynu eitemau cyfalaf.
• Cynllun Partneriaeth Llywodraeth Leol
  Yn esbonio nodau ac amcanion y cynllun.
• Cronfeydd wrth gefn yr awdurdodau lleol: canllawiau i aelodau etholedig a phrif swyddogion cyllid
  Cyngor ar y mathau o gronfeydd wrth gefn sydd gan awdurdodau lleol ac argymhellion ynglŷn â sut i wella'r modd y byddant yn eu rheoli.
• Dod o hyd i doiledau sydd ar gael i’r cyhoedd eu defnyddio
  Map o doiledau sydd wedi’u nodi gan awdurdodau lleol fel rhai sydd ar gael i’r cyhoedd eu defnyddio.
  
• Fframwaith darbodus ar gyfer cyllid cyfalaf: canllawiau
  Cyngor i awdurdodau lleol ynglŷn â sut i ddefnyddio'r fframwaith darbodus ar gyfer cyllid cyfalaf.
• Hysbysiadau cosbau penodedig ar gyfer troseddau amgylcheddol: canllawiau
  Esboniad o bwy all roi hysbysiadau cosb benodedig, sut y cânt eu rheoli a'r dirwyon uchaf.
• Taliadau i aelodau etholedig
  Gwybodaeth am y taliadau a ganiateir i brif gynghorau, awdurdodau’r parciau cenedlaethol, awdurdodau tân ac achub, cynghorau cymuned a chynghorau tref
• Cymeradwyaethau benthyca: ffurflen gais ar gyfer cynghorau tref a chymuned
  Llenwch y ffurflen hon i wneud cais am arian i brynu eitemau cyfalaf ar gyfer eich cyngor tref a chymuned.
• Gwerthu caeau chwarae: canllawiau
  Cyngor i helpu awdurdodau lleol i ddilyn y rheoliadau sy'n ymwneud â gwerthu caeau chwarae.
• Diwygio cyllid llywodraeth leol: diweddariadau blynyddol
  Adroddiadau yn amlinellu'r cynnydd ar adolygu'r fframwaith cyllid llywodraeth leol.
• Tyllu rhannu personol o’r corff: canllawiau i swyddogion gorfodi mewn awdurdodau lleol
  Cyngor i helpu awdurdodau lleol a’r heddlu i orfodi’r gyfraith ynglŷn â thyllu rhannau personol o’r corff.
• Codi tâl am wasanaethau disgresiwn: canllawiau i awdurdodau lleol
  Cyngor i awdurdodau lleol ynglŷn â phryd a sut y gallant ofyn am dâl am wasanaethau.
• Mynediad at wybodaeth: canllawiau i gynghorau tref a chymuned
  Cyngor ar ba wybodaeth ddylai fod ar gael ar wefannau cynghorau tref a chymuned.
• Rhaglen Cymru ar gyfer gwella: llywodraeth leol (rhan 1)
  Yn esbonio beth mae’n rhaid i awdurdodau lleol ac awdurdodau’r parciau cenedlaethol ei wneud fel rhan o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2009.
• Canllaw’r cynghorydd da: ar gyfer Cynghorwyr Cymuned a Thref
  Canllaw i helpu Cynghorwyr Cymuned a Thref i gyflawni eu dyletswyddau.
• Atebolrwydd tâl mewn llywodraeth leol
  Canllawiau ynglŷn â beth i'w gynnwys yn natganiadau polisi tâl blynyddol yr awdurdodau lleol.
• Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol: adroddiad blynyddol 2019 i 2020
  Mae’r adroddiad yn pennu amrediad a lefel y taliadau ym mlwyddyn ariannol 2019 i 2020.
• Casglu data ardrethi busnes (ardrethi annomestig) ffigurau terfynol: canllawiau 2018 i 2019
  Canllawiau i awdurdodau lleol ar sut i gyfrifo a chyflwyno eu cyfraniad ardrethi annomestig terfynol (NDR3).
• Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru)
  Bydd y Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) yn diwygio ac yn cryfhau llywodraeth leol ac yn gwella trefniadau etholiadol.
• Toiledau cyhoeddus: canllawiau i awdurdodau lleol
  Cyngor i helpu awdurdodau lleol i lunio strategaeth toiledau lleol.
• Rheoliadau cyfrifon ac archwilio 2014: canllawiau
  Cyngor i gyrff cyhoeddus ynglŷn â newidiadau i'r rheoliadau cyfrifon ac archwilio.
• Casglu data ardrethi busnes (ardrethi annomestig) ffigurau dros dro: ffurflen ddatgan 2020 i 2021
  Rhaid i awdurdodau lleol lenwi’r ffurflen hon (NDR1) i gyflwyno’u cyfraniad ardrethi annomestig dros dro.
• Dod o hyd i’ch awdurdod lleol
  Dod o hyd i wefan eich awdurdod lleol.
• Casglu data ardrethi busnes (ardrethi annomestig) ffigurau terfynol: ffurflen ddatgan 2018 i 2019
  Rhaid i awdurdodau lleol lenwi’r ffurflen hon (NDR3) i gyflwyno’u cyfraniad ardrethi annomestig terfynol.
• Absenoldeb o gyfarfodydd awdurdodau lleol: canllawiau
  Esboniad ynglŷn â phryd y gall aelodau o awdurdodau lleol golli cyfarfodydd oherwydd rhesymau teuluol.
• Terfyn gwariant cynghorau cymunedol a thref: 2020 i 2021
  Terfynau gwario i gynghorau cymuned a thref ar gyfer blwyddyn ariannol 2020 i 2021.
• Map toiledau: canllawiau i awdurdodau lleol
  Sut i gyflwyno’ch data am leoliad toiledau o’ch strategaeth toiledau lleol.
• Rheoliadau cyllid cyfalaf: canllawiau
  Cyngor i awdurdodau lleol ynglŷn â newidiadau i'r system gyllid cyfalaf.
• Casglu data ardrethi busnes (ardrethi annomestig) ffigurau dros dro: canllawiau 2020 i 2021
  Canllawiau i awdurdodau lleol ar sut i gyfrifo a chyflwyno eu cyfraniad ardrethi annomestig dros dro (NDR1).
• Presenoldeb o bell yng nghyfarfodydd y cyngor: canllawiau
  Cyngor ynglŷn â'r trefniadau y gall aelodau'r cyngor eu gwneud i fod yn bresennol o bell yng nghyfarfodydd y cyngor.
• Amrywiaeth mewn democratiaeth: llawlyfr mentora i gynghorwyr
  Canllawiau i gynghorwyr ar sut i fentora ymgeiswyr mewn etholiadau llywodraeth leol.
• Darpariaeth isafswm refeniw
  Cyngor i awdurdodau lleol ynglŷn â sut i gyfrifo'r ddarpariaeth isafswm refeniw.
• Gwella awdurdodau lleol a chynghorau tref
  Canllawiau ar y rheoliadau i helpu i ddatblygu a chryfhau rôl awdurdodau lleol a chynghorau cymuned.
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2020 i 2021
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2020 i 2021.
• Amrywiaeth mewn democratiaeth: taflen - busnesau yn cefnogi cymunedau
  Cyngor i fusnesau ynglŷn â sut i gefnogi gweithwyr sy’n cyflawni dyletswyddau cyhoeddus.
• Cyfarwyddyd Trosglwyddo Staff (Pensiynau) 2012
  Rheoliadau pensiynau sy'n berthnasol i awdurdodau gwella a chynghorau cymuned.
• Ffioedd am gladdu neu amlosgi plant: canllawiau i awdurdodau lleol
  Esboniad o’r cyllid a’r trefniadau i lywodraeth leol er mwyn peidio â chodi tâl am gladdu plant.
• Cyngor Partneriaeth y Gweithlu: cyd-ddatganiad ar absenoldeb â chyflog i staff sy'n dioddef cam-drin domestig
  Annog cyflogwyr gwasanaethau cyhoeddus i gynnig absenoldeb â thâl i staff sy'n profi cam-drin domestig.

Polisi a chefndir Gan gynnwys strategaeth, adroddiadau, prosiectau ac asesiadau.

• Cyngor Partneriaeth y Gweithlu: ar y defnydd priodol o drefniadau oriau heb eu gwarantu
  Adroddiad
  Cyngor Partneriaeth y Gweithlu
  Dogfen sy’n esbonio sut y gall cyflogwyr ac undebau llafur weithio gyda'i gilydd i reoli oriau heb eu gwarantu.
• Is-grŵp Dosbarthu
  Polisi a strategaeth
  Mae’r Is-grŵp Dosbarthu yn cynghori ar faint o gyllid refeniw y mae pob awdurdod lleol yn ei dderbyn.
• Cofrestru i bleidleisio: deall ymddygiad
  Adroddiad
  Adroddiad ar astudiaeth i gynyddu nifer y bobl sy'n cofrestru i bleidleisio.
• Canllawiau i Gynghorau Sir a Chynghorau Bwrdeistref Sirol yng Nghymru ar Drefniadau Gweithrediaeth a Threfniadau Amgen 2006 (2006 Rhif 56)
  Deddfwriaeth
  Mae’r Canllawiau hyn yn darparu cymorth i awdurdodau lleol yng Nghymru ar gynnwys strwythurau gwleidyddol cyfansoddiadol at ddibenion rheoli a gweithrediaeth. Mae’n disodli’r “Canllawiau i Siroedd a Chynghorau Bwrdeistref Sirol Cymru ar Drefniadau Gweithredol” a gyhoeddwyd ym mis Medi 2002. Gwneir y ddeddfwriaeth hon o dan adran 38 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000.
• Dangosyddion ariannol awdurdodau lleol Cymru ar gyfer 2018 i 2019
  Adroddiad
  Ystadegau cymharol ar berfformiad ariannol awdurdodau lleol Cymru.
• Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol: adroddiad blynyddol 2020 i 2021
  Adroddiad
  Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol
  Mae’r adroddiad yn pennu amrediad a lefel y taliadau ym mlwyddyn ariannol 2020 i 2021.
• Deddfwriaeth diogelu iechyd: gorchmynion Rhan 2A 2010 i 2019
  Adroddiad
  Adroddiad cryno ar orchmynion a geisiwyd gan awdurdodau lleol i ddiogelu iechyd cyhoeddus
• Setliad heddluoedd 2019 i 2020
  Casgliad
  Yn egluro sut yr ydym yn cyfrifo'r cyllid y byddwn yn ei roi i'r heddluoedd ar gyfer 2019 i 2020.
• Ffurflenni hysbysiad cosb benodedig: 2018 tan 2019
  Adroddiad
  Cosbau a roddir gan awdurdodau lleol am sbwriel, baw ci, graffiti, posteri anghyfreithlon a sŵn rhwng 2018 a 2019.
• Setliad heddluoedd 2018 i 2019
  Casgliad
  Yn egluro sut yr ydym yn cyfrifo'r cyllid y byddwn yn ei roi i'r heddluoedd ar gyfer 2018 i 2019.
• Ffurflenni hysbysiad cosb benodedig: 2007 tan 2019
  Adroddiad
  Cosbau a roddir gan awdurdodau lleol am sbwriel, baw ci, graffiti, posteri anghyfreithlon a sŵn rhwng 2007 a 2019.
• Cyngor Partneriaeth Cymru
  Polisi a strategaeth
  Mae Cyngor Partneriaeth Cymru yn annog cydweithio rhwng Llywodraeth Cymru a llywodraeth leol.
• Setliad heddluoedd 2017 i 2018
  Casgliad
  Yn egluro sut yr ydym yn cyfrifo'r cyllid y byddwn yn ei roi i'r heddluoedd ar gyfer 2017 i 2018.
• Cynllun Partneriaeth Llywodraeth Leol: adroddiad blynyddol 2017 i 2018
  Adroddiad
  Crynodeb o hynt y cynllun a sut rydym wedi gweithio gyda llywodraeth leol.
• Is-grŵp Cyllid
  Polisi a strategaeth
  Mae’r Is-grŵp Cyllid yn darparu cyngor ar faterion cyllid llywodraeth leol gyda chynrychiolwyr enwebedig.
• Cyngor Partneriaeth y Gweithlu: y bwlch cyflog rhwng y rhywiau a data graddfa tâl lefel uwch
  Adroddiad
  Cyngor Partneriaeth y Gweithlu
  Sut mae awdurdodau cyhoeddus yn cofnodi gwybodaeth am gyflog ac â yw'n hygyrch.
• Gweithgor Llywodraeth Leol
  Polisi a strategaeth
  Y Gweithgor ar Lywodraeth Leol yw’r grŵp lle mae Llywodraeth Cymru a llywodraeth leol yn siarad am newidiadau ac yn cytuno beth i’w wneud.
• Cronfeydd wrth gefn yr awdurdodau lleol ar 31 Mawrth 2019
  Polisi a strategaeth
  Crynodeb o gronfeydd yr awdurdodau lleol ar ddiwedd blwyddyn ariannol 2018 a 2019.
• Costau gweinyddol mewn awdurdodau lleol: adolygiad
  Adroddiad
  Adroddiad ynglŷn â sut i wella perfformiad swyddogaethau gweinyddol mewn awdurdodau lleol.
• Adolygiad o gynghorau cymuned a thref
  Adroddiad
  Adolygiad annibynnol sy’n gwneud argymhellion ynghylch dyfodol cynghorau cymuned a thref.
• Cyngor Partneriaeth y Gweithlu: symudedd y gweithlu yn y Gwasanaethau Cyhoeddus
  Adroddiad
  Cyngor Partneriaeth y Gweithlu
  Mae'r adroddiad yn amlinellu sut olwg sydd ar symudedd y gweithlu yng Nghymru o fewn gwasanaethau cyhoeddus.
• Cyfarwyddydau Deddf Mabwysiadu a Phlant 2002 (Cyd-drefniadau Mabwysiadu) (Cymru) (2015 Rhif 12)
  Deddfwriaeth
  Prif ddiben y Cyfarwyddydau hyn yw sicrhau bod cyd-drefniadau effeithiol yn cael eu gwneud rhwng awdurdodau lleol yng Nghymru ynglŷn â chyflenwi gwasanaethau mabwysiadu.
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2019 i 2020
  Casgliad
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2019 i 2020.
• Trefniadau gwirfoddol i uno awdurdodau lleol: gwahoddiad
  Polisi a strategaeth
  Yn 2015, gwnaethom wahodd awdurdodau lleol i gyflwyno cynigion i uno.
• Rheoliadau Refferendwm Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Darpariaethau Deddf y Cynulliad) (Cyfrifon Swyddogion Cyfrif) 2010 (2010 Rhif 47)
  Deddfwriaeth
  Mae'r Rheoliadau hyn yn gwneud darpariaeth ynghylch ffurf y cyfrifon y mae'n ofynnol i swyddogion cyfrifyddu eu paratoi er mwyn adennill gwasanaethau a chostau a dynnwyd mewn perthynas â refferendwm mis Mawrth. Mae'r Rheoliadau yn gwneud darpariaeth hefyd ynghylch yr amserlen ar gyfer cyflwyno cyfrifon o'r fath, a sut y dylid cyflwyno'r cyfrifon a'r dogfennau ategol (ee derbynebau).
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2018 i 2019
  Casgliad
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2018 i 2019.
• Adroddiad ar gynyddu’r defnydd o’r Gymraeg mewn llywodraeth leol
  Adroddiad
  Argymhellion gan weithgor ynglŷn â sut i gynyddu’r defnydd o’r Gymraeg mewn llywodraeth leol.
• Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011: adolygu diwygiadau
  Adroddiad
  Adroddiad ymchwil ynglŷn ag effaith y mesur ar aelodau etholedig a staff cymorth.
• Gorchymyn a Wnead gan Weinidogion Cymru o Dan Adran 84 o Ddeddf Plant 1989 (2010 Rhif 49)
  Deddfwriaeth
  Mae Gweinidogion Cymru drwy arfer y pwerau a roddwyd iddynt o dan adran 84 o Ddeddf Plant 1989 yn dirymu’r Gorchymyn cafodd ei gwneud yn Mawrth 2009 a ddatganodd fod Dinas a Sir Abertawe wedi methu mewn cysylltiad â dyletswyddau statudol heb esgus rhesymol parthed ei Gwasanaethau Cymdeithasol Plant.
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2017 i 2018
  Casgliad
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2017 i 2018.
• Cytundeb Cyngor Partneriaeth y Gweithlu: partneriaeth a rheoli newid
  Adroddiad
  Cyngor Partneriaeth y Gweithlu
  Sut y gall cyflogwyr ac undebau llafur weithio mewn partneriaeth a rheoli newid.
• Setliad yr heddlu: terfynol 2020 i 2021
  Polisi a strategaeth
  Yn rhoi gwybod i heddluoedd am eu cyfran o'r cyllid, er mwyn iddynt allu pennu cyllidebau a lefelau treth gyngor ar gyfer 2020 i 2021.
• Adroddiad ar gynyddu’r defnydd o’r Gymraeg mewn llywodraeth leol: ymateb Llywodraeth Cymru
  Adroddiad
  Beth rydyn ni’n bwriadu ei wneud mewn ymateb i’r argymhellion ynglŷn â chynyddu’r defnydd o’r Gymraeg mewn llywodraeth leol.
• Cronfeydd wrth gefn yr awdurdod lleol a benthyca digymorth
  Adroddiad
  Adroddiad ymchwil ynglŷn â sut y mae cyrff llywodraeth leol yn benthyca arian a defnyddio eu cronfeydd wrth gefn.
• Canllawiau ar gyfer Craffu ar Faterion sy’n ymwneud â Throseddu ac Anhrefn – Cymru (2010 Rhif 1)
  Deddfwriaeth
  Mae’r Gweinidog dros Gyfiawnder Cymdeithasol a Llywodraeth Leol wedi cyhoeddi’r canllawiau statudol hyn sy’n cefnogi Rheoliadau Trosedd ac Anhrefn (Trosolwg a Chraffu) 2009.
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2016 i 2017
  Casgliad
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2016 i 2017.
• Triniaethau arbennig (acwbigo, tyllu’r corff, electrolysis a thatŵio): diweddariad ar weithredu’r cynllun
  Adroddiad
  Diweddariad misol ar system drwyddedu newydd i bobl sy’n cynnig triniaethau arbennig.
• Adolygiad o arweinyddiaeth, llywodraethu, strategaeth a chapasiti: Cyngor Sir Powys
  Adroddiad
  Asesiad annibynnol ynglŷn â sut y gall y Cyngor wella fel sefydliad.
• Gorchymyn a Wnaed Gan Weinidogion Cymru o Dan Adran 84 o Ddeddf Plant 1989 (2009 Rhif 12)
  Deddfwriaeth
  Mae Gweinidogion Cymru drwy arfer y pwerau a roddwyd iddynt o dan adran 84 o Ddedf Plant 1989 yn gwneud y datganiad a’r cyfarwyddyd a ganlyn ynglyn a Gwasanaethau Cymdeithasol I blant a ddarperir gan Cyngor a Sir Abertawe.
• Setliad refeniw a chyfalaf Llywodraeth Leol 2015 i 2016
  Casgliad
  Esboniad ynglŷn â sut rydym wedi cyfrifo’r arian yr ydym yn ei roi i gynghorau ar gyfer 2015 i 2016.
• Amrywiaeth mewn llywodraeth leol: adroddiad
  Adroddiad
  Argymhellion gan grŵp o arbenigwyr ynglŷn â sut i wella amrywiaeth mewn llywodraeth leol.