A465 adran 5 a 6: archaeoleg ar y safle

Parc Hensol, dwyrain Hirwaun

Safle 1: olion bwthyn bach

Mae'r safle wedi'i leoli ar hen ffermdy. 

Adeiladwyd y bwthyn tywodfaen cyn 1844 ar safle hen felin ddiwydiannol.

Mae'r gweddillion yn cynnwys:

• waliau talcen, 1.8m a 2m o uchder
• dwy ystafell 
• tystiolaeth o ailfodelu, gan gynnwys gwaith atgyweirio brics a morter.

Roedd y grisiau i'r ail lawr yn y wal talcen gorllewinol, a adeiladwyd wrth ochr y simnai. Roedd lle tân a ffwrn wedi'u lleoli wrth ochr y grisiau .

Safle 2: olion pont rhaff neu wifren

Mae'r safle wedi'i leoli ar ochr y bryn y tu ôl i safle 1 wrth ymyl Afon Cynon.

Mae'r gweddillion yn cynnwys:

• bar haearn 1.3m wedi'i wau yn sefyll i fyny
• bar llorweddol 1m ynghlwm wrth y postyn ar i fyny
• bar 0.8m wedi'i osod yn y postyn ar i fyny.

Mae'r bont yn debygol o fod yn gysylltiedig â safle diwydiannol cynharach o dan y bwthyn.

Baverstock Gorllewinol

Safle 1: Tŷ Fairfield

Mae’n debygol bod y tŷ wedi ei adeiladu yn ystod oes Fictoria. Nid oes olion gweladwy uwchben y ddaear.

Roedd y cloddio'n cynnwys:

• cloddio ystafell fawr sy'n datgelu cyfres o ddraeniau o dan y llawr
• iard coblau
• 2 ddraen a oedd yn rhedeg o amgylch ymyl allanol yr adeilad
• olion ffynnon wedi'i leinio â charreg.

Roedd y tŷ yn cael ei ddefnyddio yn ystod y 18fed ganrif.

Safle 2: anheddiad bach

Mae'r gweddillion yn cynnwys:

• bwthyn bach gyda thystiolaeth o ailfodelu ac estyniadau
• caeau bach gyda banciau pridd
• iard gyda llociau anifeiliaid.

Roedd y bwthyn yn cael ei ddefnyddio ar ddechrau'r 18fed i'r 19eg ganrif.

Y camau nesaf

Bydd Archaeoleg Cymru yn gwneud 4 gwaith cloddio arall ar safleoedd cyfagos. Bydd y rhain yn cynnwys:

• ail glostir
• olion bwthyn arall
• tramffordd a oedd yn rhan o Lofa Winch Fawr
• olion adeilad heb ei ddogfennu.

Darganfod mwy 

Dewch o hyd i'r wybodaeth ddiweddaraf am y brosiect adran 5 a 6 yr A465 Dowlais Top i Hirwaun. Neu sianeli Facebook a Twitter yr A465.