Yr Athro Jas Pal Badyal FRS Prif Swyddog Gwyddonol Cymru
Cynghori Llywodraeth Cymru ar faterion gwyddonol ar draws adrannau.
Mae Prif Gynghorydd Gwyddonol Cymru yn:
- darparu cyngor gwyddonol i'r Prif Weinidog, ei Gabinet a Llywodraeth ehangach Cymru
- arwain, dylanwadu a chefnogi'r gwaith o osod blaenoriaethau gwyddonol Cymru
- gweithio gydag arweinwyr polisi gwyddoniaeth, ymchwil ac arloesi ar draws Llywodraeth Cymru
- arwain ar ddatblygu cynigion ar gyfer dull cydlynol a strategol o ymdrin â pholisi Gwyddoniaeth ac Ymchwil Llywodraeth Cymru
- gweithio gydag arweinwyr polisi a gwyddoniaeth ar draws Llywodraeth Cymru i ddatblygu cynigion ar rôl gwyddoniaeth ac ymchwil wrth fynd i'r afael â heriau byd-eang fel:
- o newid yn yr hinsawdd,
- o gofal iechyd pobl,
- o diogelu ecosystemau,
- o darparu cyflenwadau ynni cynaliadwy sy'n gysylltiedig â nodau datgarboneiddio.
- hybu pynciau gwyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg, (pynciau STEM)
- gweithio gyda Phrif Gynghorydd Gwyddonol y DU ac ymwneud â Phrif Gynghorwyr Gwyddonol Adrannau Llywodraeth Prydain
- bennaeth y proffesiwn i staff gwyddoniaeth a thechnoleg ar draws Cymru a Llywodraeth Cymru
Dyfarnwyd Baglor y Celfyddydau i Jas Pal Badyal ym 1985 ac enillodd radd PhD ym 1988 o Brifysgol Caergrawnt. Roedd ganddo Gymrodoriaeth Coleg y Brenin a Chymrodoriaeth Oppenheimer. Ym 1989 symudodd i Brifysgol Durham i ymgymryd â swydd darlithydd a chafodd ei ddyrchafu'n Athro Llawn ym 1996.
Caiff ei gydnabod yn rhyngwladol am ei ymchwil arloesol ar:
- weithredoli arwynebau solet
- arosod nanohaenau gweithredol.
Mae Jas Pal wedi dyfeisio llawer o arwynebau newydd ar gyfer cymwysiadau technolegol a chymdeithasol. Maent yn seiliedig ar ymchwil i fecanweithiau sylfaenol ac uwchraddio. Mae enghreifftiau'n cynnwys:
- gwrthfacterol
- casglu niwl
- catalyddu
- arwynebau gwrthfaeddu
- switsys optocirol
- ffiltro
- biosglodion
- uwch wrthyrriant
- nanoactifadu
Yr Athro Badyal yw’r pedwerydd Prif Gynghorydd Gwyddonol. Ei ragflaenwyr oedd:
- yr Athro Peter Halligan o fis Mawrth 2018 i fis Chwefror 2022, seicolegydd a niwrowyddonydd nodedig
- yr Athro Julie Williams, ymchwilydd blaenllaw i glefyd Alzheimer’s o fis Medi 2013 i fis Medi 2017
- yr Athro John Harries, ffisegwr atmosfferig nodedig o fis Mai 2010 i fis Ebrill 2013