System dribiwnlysoedd newydd i Gymru: Papur gwyn - Pennod 9: Rheolau gweithdrefnol

Rydym yn cynnig y canlynol:

• dylid cael rheolau gweithdrefnol cyffredin ar draws y system dribiwnlysoedd newydd cyn belled ag y bo hynny’n briodol, ond gan gofio bod angen darparu ar gyfer gwahaniaethau rhwng awdurdodaethau
• dylai pob siambr Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru gael ei set ei hun o reolau gweithdrefnol
• sefydlu Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd i Gymru, o dan gadeiryddiaeth Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru, i ddatblygu a diweddaru rheolau gweithdrefnol a fyddai’n cael eu gwneud gan y Llywydd, ar yr amod eu bod yn cael eu cymeradwyo gan Weinidogion Cymru.

170. Mewn penodau blaenorol o’r Papur Gwyn hwn, rydym wedi trafod datblygiad tameidiog y tribiwnlysoedd datganoledig yng Nghymru, sy’n arbennig o amlwg yn rheolau gweithdrefnol y tribiwnlysoedd datganoledig. Mae rhai rheolau gweithdrefnol yn dyddio’n ôl i ddeddfwriaeth cyn datganoli o’r 1970au na gafodd eu hysgrifennu gyda Chymru nac arferion modern tribiwnlysoedd mewn golwg. Ar ben hynny, nid yw’n help bod y defnydd o derminoleg mewn gwahanol ddarnau o ddeddfwriaeth yn anghyson wrth gyfeirio at y pŵer i wneud “rheolau”, “rheoliadau”, “darpariaeth ar gyfer gweithdrefn” a “rheoliadau gweithdrefn”.

171. Mae’r rheolau gweithdrefnol presennol sydd ar waith ar hyn o bryd yn y tribiwnlysoedd datganoledig sydd o fewn cwmpas y prosiect diwygio tribiwnlysoedd yn anghyson, yn gymhleth ac yn hen. Mae hyn yn achosi anawsterau i farnwyr ac i ddefnyddwyr tribiwnlysoedd. Rydym yn cytuno â Chomisiwn y Gyfraith bod angen rhoi sylw i gydlyniaeth rheolau gweithdrefnol ar gyfer y system dribiwnlysoedd newydd.

172. Felly, rydym yn cynnig creu Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru gyda chyfrifoldeb dros adolygu a diweddaru gweithdrefnau i’w galw’n “Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd”, gyda rheolau cyffredin ar draws y system dribiwnlysoedd newydd fel rhan o reolau pwrpasol sydd wedi’u teilwra i awdurdodaeth pob un o siambrau Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru.

173. Rydym yn cynnig creu Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru gyda chyfrifoldeb dros adolygu a diweddaru gweithdrefnau o’r enw “Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd”, i fynd i’r afael â chydlynu rheolau gweithdrefnol ar gyfer y system dribiwnlysoedd newydd yn hytrach na’r hen reolau anghyson a chymhleth sydd ar waith ar hyn o bryd yn y tribiwnlysoedd datganoledig sydd o fewn cwmpas prosiect diwygio’r tribiwnlys.

174. Mae’r model hwn yn rhannol yn adlewyrchu’r dull a fabwysiadwyd mewn perthynas â Thribiwnlys Haen Gyntaf ac Uwch Dribiwnlys y DU. Mae’r cyfrifoldeb dros wneud y rheolau sy’n llywodraethu’r ymarfer a’r weithdrefn yn y tribiwnlysoedd hynny wedi’i freinio yn y Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd, corff cyhoeddus anadrannol ymgynghorol, a sefydlwyd gan Adran 22 o Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007, ac a noddir gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder. Mae’r Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn gwneud y rheolau gweithdrefnol gyda’r nod o sicrhau bod tribiwnlysoedd yn hygyrch ac yn deg; bod achosion yn gyflym ac yn effeithlon; a bod y rheolau’n syml ac yn glir. Mae’r Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn adolygu’r rheolau gweithdrefnol yn gyson, yn enwedig yng ngoleuni hawliau newydd i apelio a newid deddfwriaethol.

175. Rydym yn credu ei bod yn bwysig cael corff goruchwylio i sicrhau cysondeb y rheolau lle bo angen; i gydnabod yr angen i ddiogelu nodweddion ac anghenion unigryw tribiwnlysoedd unigol lle bo hynny’n briodol; ac i sicrhau bod y rheolau gweithdrefnol yn cael eu hadolygu a’u diweddaru’n rheolaidd.

176. Rydym yn cynnig y bydd Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru yn bwyllgor statudol, a fydd yn cael ei gadeirio gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru, a fydd hefyd yn gyfrifol am benodi aelodau’r pwyllgor, a fydd yn cael ei arwain yn y broses hon gan ffactorau a nodir mewn deddfwriaeth. Rydym yn cynnig y dylai aelodaeth Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru adlewyrchu gwahanol awdurdodaethau/siambrau Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru ac y dylai hefyd gynnwys cynrychiolwyr o ddefnyddwyr tribiwnlysoedd.

177. Mae ein strwythur arfaethedig ar gyfer Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, gan gynnwys materion fel ei aelodaeth, sut mae aelodau’n cael eu penodi, a deiliadaeth aelodau, ymysg materion eraill, wedi’u nodi yn Nhabl 4 isod.

178. Mae Deddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007 (Rhan 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007) yn nodi’r weithdrefn ar gyfer gwneud Rheolau Gweithdrefn Tribiwnlysoedd y Tribiwnlys Haen Gyntaf a’r Uwch Dribiwnlys. Yn fras, mae’r rheolau gweithdrefnol hyn yn cael eu gwneud gan Bwyllgor Gweithdrefn Tribiwnlysoedd y DU, yn dilyn cytundeb mwyafrif ei aelodau (paragraff 28(2)(a) o Ran 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007) ac, ymysg pethau eraill, ar ôl ymgynghori ag unigolion priodol yn eu barn nhw (gan gynnwys Llywyddion Siambrau)(Paragraff 28(1)(a) o Ran 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007). Cyflwynir y rheolau drafft i’r Arglwydd Ganghellor, a all eu cymeradwyo neu eu gwrthod (paragraffau 28(2)(b) a 28(3) Rhan 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007). Os cymeradwyir y rheolau, maent yn cael eu gwneud gan y Pwyllgor drwy offeryn statudol (paragraffau 28(5) a 28(6) o Ran 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007). Mae Rheolau Gweithdrefnol y Tribiwnlys yn cael eu llunio gan y Pwyllgor yn unol ag amcanion statudol, ac egwyddorion arweiniol pellach sy’n seiliedig ar yr amcanion statudol sylfaenol.

179. Mae Cyngor Cyfiawnder Sifil yr Alban, corff a sefydlwyd ym mis Mai 2013, yn gyfrifol am baratoi rheolau gweithdrefn drafft ar gyfer llysoedd sifil yn yr Alban, a gyflwynir i Lys y Sesiwn sydd wedyn yn creu’r rheol drwy Ddeddf Eisteddiad (Act of Sederunt). Roedd Deddf Tribiwnlysoedd (Yr Alban) 2014 yn diwygio swyddogaethau Cyngor Cyfiawnder Sifil yr Alban i gynnwys dyletswydd i “adolygu’r arfer a’r weithdrefn a ddilynir mewn achosion yn Nhribiwnlysoedd yr Alban” (Deddf Cyngor Cyfiawnder Sifil yr Alban a Chymorth Cyfreithiol Troseddol 2013 adran 2 (1)(ba) (fel y’i diwygiwyd gan baragraff 13 o Atodlen 9 i Ddeddf Tribiwnlysoedd (Yr Alban) 2014)). Nid yw’r diwygiad mewn grym eto; yn y cyfamser, Gweinidogion yr Alban sy’n gwneud rheolau tribiwnlysoedd.

180. Roedd Comisiwn y Gyfraith yn gofyn am farn ar sut dylai rheolau gweithdrefnol tribiwnlysoedd datganoledig gael eu creu (Comisiwn y Gyfraith (2020) Papur Ymgynghori Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, Cwestiwn Ymgynghori 34, Paragraffau 5.109 (tudalen 106) ac 11.33, tudalen 215). Er bod y rhan fwyaf o’r ymatebwyr o’r farn y dylai’r rheolau gael eu gwneud gan fwyafrif o Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, roedd bron i draean o’r ymatebwyr yn cefnogi cyfuniad, bod y rheolau’n cael eu gwneud gan fwyafrif o Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, neu gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru gyda chymeradwyaeth Gweinidogion Cymru. Roedd hyn yn cynnwys Syr Wyn Williams, sef Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru ar adeg ymateb.

181. Daeth Comisiwn y Gyfraith i’r casgliad mai’r dull gorau oedd yr un a awgrymwyd gan Syr Wyn Williams: bod y rheolau’n cael eu gwneud gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru, dim ond ar ôl iddynt gael eu llunio a’u derbyn gan fwyafrif y Pwyllgor. Roedd Comisiwn y Gyfraith o’r farn y dylai’r dull hwn fodloni dymuniad aelodau tribiwnlysoedd i gael trefniadau cadw cydbwysedd ar waith. Dylai atal mwyafrif o’r Pwyllgor rhag gorfodi eu barn, a byddai hefyd yn helpu i rymuso a sicrhau hygrededd y Pwyllgor. Yn olaf, gan fod telerau’r rheolau gweithdrefnol yn gallu arwain at oblygiadau o ran costau, mae Comisiwn y Gyfraith o’r farn y dylai’r rheolau hefyd gael eu cymeradwyo gan Weinidogion Cymru. Rhoddodd Comisiwn y Gyfraith grynodeb o’i gasgliad yn Argymhelliad 25 (gweler Atodiad 2, argymhelliad 25 Comisiwn y Gyfraith) yn ei adroddiad terfynol. Argymhellodd Comisiwn y Gyfraith rhoi dyletswydd arall ar y Pwyllgor i ymgynghori â phwy bynnag y mae’n ei ystyried yn briodol cyn i’r rheolau gael eu gwneud (gweler Atodiad 2, argymhelliad 26 Comisiwn y Gyfraith).

182. Rydym wedi ystyried yr ymatebion i ymgynghoriad Comisiwn y Gyfraith a’r casgliadau a wnaed. Rydym yn cytuno ag argymhellion Comisiwn y Gyfraith ac yn cynnig bod Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y tribiwnlysoedd datganoledig yn cael eu gwneud gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru, ar ffurf y cytunir arni gan fwyafrif o Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, ac yn amodol ar gael eu cymeradwyo gan Weinidogion Cymru.

183. Rydym yn cynnig bod darpariaeth yn cael ei chynnwys ar wyneb y bil sy’n nodi’r broses ar gyfer gwneud Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd. Bydd Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn cael eu gwneud gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru gyda chydsyniad Gweinidogion Cymru drwy offeryn statudol.

184. Credwn ei bod yn fuddiol ymgynghori’n eang ag arweinwyr barnwrol, aelodau tribiwnlysoedd, llunwyr polisi a defnyddwyr tribiwnlysoedd cyn i’r rheolau gael eu gwneud, er mwyn sicrhau rheolau gweithdrefnol cadarn, sy’n gweithio i holl ddefnyddwyr posibl y tribiwnlys a’r farnwriaeth. Felly, rydym hefyd yn cynnig y dylai Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru gael dyletswydd i ymgynghori â phwy bynnag y mae’n ei ystyried yn briodol (gan gynnwys aelodau’r tribiwnlys, aelodau o’r farnwriaeth ehangach, ymarferwyr a defnyddwyr tribiwnlysoedd, fel yr awgrymwyd gan Gomisiwn y Gyfraith) cyn gwneud y rheolau.

185. Mae rhagor o fanylion am wneud Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd wedi’u nodi yn Nhabl 4 isod.

186. Rydym o’r farn y bydd safoni rhai agweddau ar Reolau Gweithdrefnol Tribiwnlysoedd y tribiwnlysoedd datganoledig yn sicrhau bod y rheolau gweithdrefnol ar gyfer y system dribiwnlysoedd yng Nghymru yn gyson ac yn hygyrch i ddefnyddwyr tribiwnlysoedd ac i staff gweinyddol ac aelodau tribiwnlysoedd sydd wedi’u trawsdocynnu sy’n eistedd mewn siambrau yn y strwythur newydd. A thrwy hynny, hyrwyddo hyblygrwydd ac effeithlonrwydd yn system unedig y tribiwnlysoedd datganoledig.

187. Mae gan y Tribiwnlys Haen Gyntaf a Thribiwnlys Haen Gyntaf yr Alban setiau o reolau gweithdrefnol ar wahân ar gyfer pob siambr. Mae saith set o reolau gweithdrefnol yn y Tribiwnlys Haen Gyntaf, sy’n cynnwys yr un prif amcan a dyletswydd y partïon i gydweithredu â’r tribiwnlys. Un o’r egwyddorion arweiniol a ddilynir gan Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y DU yw y dylai’r Pwyllgor ymdrechu i: fabwysiadu rheolau cyffredin ar draws tribiwnlysoedd lle bynnag y bo modd, fel bod rheolau sy’n benodol i siambr neu dribiwnlys yn gweithredu dim ond lle mae angen clir ac amlwg amdanynt.

188. Rydym yn cynnig bod Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru yn datblygu Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd cyffredin ar draws y system dribiwnlysoedd newydd. Ond, yn bwysig iawn, dim ond i’r graddau y mae’n briodol safoni y dylai hyn ddigwydd. Felly, ar ben hynny, rydym yn cynnig y dylai siambrau y mae awdurdodaethau’n cael eu trefnu iddynt gael rheolau pwrpasol sy’n cydnabod nodweddion ac anghenion unigryw eu hawdurdodaethau. Yn yr un modd, pan fydd Tribiwnlys Apêl Cymru yn cael ei rannu’n siambrau, dylai’r un dull fod yn berthnasol i’w Reolau Gweithdrefnau Tribiwnlys.

189. Er mai Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru fydd yn gyfrifol am ddatblygu Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd, rydym yn cytuno ag argymhelliad Comisiwn y Gyfraith (gweler Atodiad 2, argymhelliad 30 Comisiwn y Gyfraith) ac felly rydym yn cynnig y dylai rheolau gweithdrefnol Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru gynnwys y materion canlynol:

1. prif amcan
2. dyletswydd ar y partïon i gydweithredu â’i gilydd ac â’r tribiwnlys
3. darparu ar gyfer cyflwyno dogfennau drwy ddulliau electronig
4. pŵer i’r Tribiwnlys Haen Gyntaf adolygu ei benderfyniadau ei hun
5. rheolau ar wrandawiadau o bell.

190. Mae rhagor o fanylion am ein cynigion ar y materion a gynigir, fel y nodir ym mharagraff 189 uchod, y gellid eu cynnwys yn y rheolau gweithdrefnol safonol, wedi’u nodi ym mharagraffau 192 i 209 isod.

191. Rydym hefyd yn cynnig bod gan Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru y pŵer i ddatblygu Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd ar gyfer pob siambr a’i awdurdodaeth benodol, fel y nodir yn Nhabl 4 isod.

Prif amcan a rhestr nad yw’n gynhwysfawr o enghreifftiau

192. Mae rheolau gweithdrefnol Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, Tribiwnlys Addysg Cymru, tribiwnlysoedd eiddo preswyl sy’n rhan o Dribiwnlys Eiddo Preswyl Cymru a Thribiwnlys y Gymraeg yn cynnwys prif amcan. Er bod geiriad pob prif amcan yn wahanol, un peth sy’n gyffredin rhyngddynt yw’r gofyniad y dylid ymdrin ag achosion “yn deg ac yn gyfiawn” (mae enghraifft o amrywiad yn Rheol 3, OS 2008 Rhif 2705 Rheolau Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, sy’n datgan prif amcan y rheolau yw galluogi’r tribiwnlys i ddelio ag achosion “yn deg, yn gyfiawn, yn effeithlon ac yn gyflym”).

193. Argymhellodd Comisiwn y Gyfraith y dylai rheolau gweithdrefnol safonol newydd y tribiwnlysoedd datganoledig gynnwys prif amcan (Comisiwn y Gyfraith, 2020. Papur Ymgynghori Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, Cwestiwn Ymgynghori 21, Paragraffau 5.19, tudalen 87 ac 11.21, tudalen 212) i’w gymhwyso’n gyson ar draws tribiwnlysoedd. Yn gyffredinol, mae rheolau gweithdrefnol yn darparu diffiniad nad yw’n gynhwysfawr o’r hyn y mae’n ei olygu i ddelio ag achosion “yn deg ac yn gyfiawn”. Roedd papur ymgynghori Comisiwn y Gyfraith yn cynnwys enghraifft o’r hyn y gallai’r prif amcan ei gynnwys, gan ddefnyddio enghreifftiau a gymerwyd o’r datganiadau o’r prif amcan sydd yn y rheolau gweithdrefnol presennol (Papur Ymgynghori Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, paragraff 5.13, tudalen 86). Argymhellodd Comisiwn y Gyfraith y dylai prif amcan newydd gynnwys rhestr nad yw’n gynhwysfawr o enghreifftiau.

194. Rydym yn cynnig y dylai’r rheolau gweithdrefnol safonol newydd gynnwys datganiad o egwyddor i lywio ymarfer disgresiwn drwy gynnwys prif amcan y mae’n rhaid i’r tribiwnlysoedd datganoledig ei roi ar waith wrth arfer unrhyw swyddogaeth o dan Reolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd neu ddehongli unrhyw reol weithdrefnol.

195. Rydym yn cynnig y gallai Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru gynnwys prif amcan, er enghraifft, er mwyn galluogi’r Tribiwnlys i ddelio ag achosion yn deg ac yn gyfiawn. Mae awdurdod, hyd yn oed lle nad oes prif amcan penodol mewn set benodol o reolau tribiwnlysoedd, bod yn rhaid i dribiwnlys ymdrin â materion yn deg ac yn gyfiawn. Er y gall yr amcan hwn fod yn ymhlyg, rydym yn cynnig ei wneud yn glir. Credwn y byddai cynnwys prif amcan yn hybu cyfiawnder, yn helpu i wneud penderfyniadau barnwrol ac yn cynorthwyo defnyddwyr tribiwnlysoedd. Rydym yn cynnig y dylai’r prif amcan hefyd gynnwys rhestr nad yw’n gynhwysfawr o enghreifftiau o’r hyn y mae’n ei olygu i ddelio ag achosion yn unol â’r amcan.

Dyletswydd ar y partïon i gydweithredu â’i gilydd ac â’r tribiwnlys

196. Roedd adroddiad terfynol Comisiwn y Gyfraith yn argymell y dylai prif amcan gynnwys dyletswydd ar y partïon i gydweithredu â’i gilydd a’r tribiwnlys. Mae dyletswydd o’r fath wedi’i chynnwys ar hyn o bryd ym mhrif amcan rheolau gweithdrefnol rhai o’r tribiwnlysoedd datganoledig. Yn achos Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, er nad yw wedi’i chynnwys yn ei reolau gweithdrefnol ei hun, mae rheol o’r fath wedi’i chynnwys yn rheolau gweithdrefnol y tribiwnlys cyfatebol yn Nhribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Lloegr.

197. Rydym yn cynnig y dylai fod dyletswydd ar ddefnyddwyr tribiwnlysoedd i gydweithredu â’r tribiwnlys a phartïon eraill. Fodd bynnag, rydym yn cydnabod y dylai’r ddyletswydd annog cydweithredu yn hytrach na bod yn rhy ragnodol. Byddai’r ddyletswydd yn pwysleisio natur holgar, yn hytrach na gwrthwynebus, tribiwnlys.

Darparu ar gyfer cyflwyno dogfennau drwy ddulliau electronig

198. Mae’r rheolau gweithdrefnol ar gyflwyno dogfennau yn y tribiwnlysoedd datganoledig yn anghyson ac wedi dyddio, sy’n adlewyrchu eu datblygiad tameidiog. Nid yw’r rheolau’n mynd i’r afael ag arferion modern mewn tribiwnlysoedd ac nid ydynt yn adlewyrchu datblygiadau technolegol. Er enghraifft, dim ond yn rheolau gweithdrefnol tri o’r tribiwnlysoedd datganoledig (^{Troednodyn 1}), y mae darpariaeth benodol sy’n caniatáu anfon dogfennau drwy e-bost,  gyda rheolau eraill fel petaent yn ymhlyg yn caniatáu i ddogfennau gael eu e-bost (^{Troednodyn 2}) yn ystod pandemig COVID-19. Tynnwyd sylw at y broblem gan rgyfraith achosion ddiweddar (^{Troednodyn 3}).

199. Roedd Comisiwn y Gyfraith, yn ei ymgynghoriad, yn cynnig y dylai rheolau gweithdrefnol y tribiwnlysoedd datganoledig ddarparu ar gyfer cyflwyno dogfennau drwy ddulliau electronig.

200. Rydym yn nodi’r pryderon a godwyd gan rai ymatebwyr, gan gytuno ag egwyddor y cynnig dros dro. Er enghraifft, yn enwedig yng nghyd-destun Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, ystyriwyd y dylai’r ddarpariaeth fod yn un sy’n galluogi yn hytrach nag yn rhagnodi, er mwyn caniatáu cyfathrebu ar ffurf copi caled lle bo hynny’n briodol (^{Troednodyn 4}). Ystyriwyd hefyd y gallai caniatáu i ddogfennau gael eu cyflwyno’n electronig rwystro pobl sydd wedi'u hallgáu’n ddigidol rhag cyfrannu.

201. Rydym yn rhannu’n benodol y pryderon ynghylch cynhwysiant digidol mewn perthynas â chyflwyno dogfennau. Drwy’r Strategaeth Ddigidol i Gymru rydym yn ei gwneud yn glir bod yn rhaid i ni barhau i gymhwyso egwyddorion dylunio sy’n canolbwyntio ar y defnyddiwr fel bod ffyrdd eraill o gael gafael ar wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru i bobl sy’n methu, neu sy’n penderfynu peidio, cymryd rhan yn ddigidol, ac y dylai’r llwybrau mynediad hyn fod cystal â’r rheini sy’n cael eu cynnig ar-lein. Cadarnhaodd Arolwg Cenedlaethol Cymru 2021-22 fod amcangyfrif o 180,000 o bobl 16 oed a hŷn sy’n byw yng Nghymru sydd ddim yn defnyddio’r rhyngrwyd yn bersonol ac felly nad ydynt yn gallu cael gafael ar wasanaethau digidol, gan gynnwys gwasanaethau sy’n gysylltiedig â thribiwnlysoedd. Ni ddylid anghofio am y dinasyddion hyn.

202. Mae’n werth nodi bod rheolau gweithdrefnol holl siambrau Tribiwnlys Haen Gyntaf y DU yn gwneud darpariaeth benodol ar gyfer cyflwyno dogfennau’n electronig. Fodd bynnag, nid oes yr un ohonynt yn rhagnodi cyflwyno dogfennau’n electronig fel yr unig ddull o gyflwyno. Rydym yn cynnig y dylai’r Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd wneud darpariaeth ar gyfer cyflwyno dogfennau drwy ddulliau electronig, ond nad dyma’r unig ffordd o gyflwyno dogfennau. Byddai hyn yn sicrhau bod rheolau gweithdrefnol y tribiwnlysoedd datganoledig yn gyson ac yn cael eu diweddaru gydag arferion tribiwnlysoedd modern a datblygiadau technolegol, gan gydnabod hefyd bwysigrwydd rhoi amddiffyniad priodol i’r rheini a allai fod yn agored i niwed ac i’r rheini sydd wedi’u hallgáu’n ddigidol, a fydd, yn ei dro, yn diogelu mynediad at gyfiawnder.

Pŵer i’r Tribiwnlys Haen Gyntaf adolygu ei benderfyniadau ei hun

203. Gall y pŵer i adolygu penderfyniadau fod yn ddefnyddiol i dribiwnlysoedd, gan ei fod yn rhoi cyfle iddynt gywiro gwallau amlwg heb fod angen apêl. Fodd bynnag, mae pŵer tribiwnlysoedd datganoledig i adolygu eu penderfyniadau yn amrywio ar draws y tribiwnlysoedd, lle mae darpariaeth o’r fath yn bodoli o gwbl.

204. Rydym yn cytuno ag argymhelliad Comisiwn y Gyfraith bod Rheolau Gweithdrefnol y Tribiwnlysoedd yn cynnwys pŵer i Dribiwnlys Haen Gyntaf Cymru adolygu ei benderfyniadau ei hun. Byddai’r pŵer i adolygu penderfyniadau yn galluogi Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru i gywiro unrhyw wallau amlwg mewn cyfraith neu weithdrefn, ni fyddai’n ceisio newid seiliau apêl. Fel hyn, byddai Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn gyson yn ffordd synhwyrol, gymesur a chost-effeithiol o graffu ar y broses gwneud penderfyniadau mewn amgylchiadau sydd wedi’u cyfyngu i gywiro gwallau amlwg yn y gyfraith neu’r weithdrefn ac osgoi apeliadau diangen.

Rheolau ar wrandawiadau o bell

205. Yn ystod pandemig COVID-19, roedd gwrandawiadau tribiwnlys wedi newid o fod yn wrandawiadau wyneb yn wyneb i fod yn wrandawiadau o bell, boed hynny drwy gynhadledd ffôn neu gynhadledd fideo. Er bod y dull hwn o ymdrin â gwrandawiadau tribiwnlys mewn ymateb i’r pandemig, mewn rhai achosion mae’r effaith wedi bod yn fanteisiol i ddefnyddwyr tribiwnlysoedd. Yn ei adroddiad blynyddol ar gyfer 2020/2021 (Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru Trydydd Adroddiad Blynyddol 2020-2021), dywedodd Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru bod gwrandawiadau o bell wedi bod yn llwyddiant mawr mewn perthynas â Thribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru ar y pryd, a bod defnyddwyr y tribiwnlys yn ffafrio gwrandawiadau o bell, gan fod defnyddwyr tribiwnlysoedd “ar y cyfan, yn gallu cymryd rhan o’u cartrefi eu hunain ac, o ganlyniad, yn teimlo’n fwy hamddenol ac yn gallu cymryd rhan yn well” yn yr achos (Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru Trydydd Adroddiad Blynyddol 2020-2021 tudalen 12).

206. Lle bo’n briodol, mae gwrandawiadau o bell yn dal i gael eu defnyddio heddiw, er bod cyfyngiadau pandemig COVID-19 wedi cael eu codi erbyn hyn. Fodd bynnag, ar hyn o bryd, nid oes gweithdrefn unffurf ar gyfer gwrandawiadau o bell ar draws y tribiwnlysoedd datganoledig. Ni welodd Comisiwn y Gyfraith “unrhyw reswm egwyddorol dros anghysondeb o’r fath”  ac roedd yn ystyried bod y cynnydd sylweddol yn y defnydd o wrandawiadau o bell ers dechrau pandemig COVID-19 “wedi creu achos cryf dros ddiweddaru a safoni rheolau gweithdrefnol yn ymwneud â gwrandawiadau o bell ar draws y tribiwnlysoedd datganoledig” (Adroddiad Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, paragraff 6.155, tudalen 126). Felly, argymhellodd Comisiwn y Gyfraith y dylid safoni’r rheolau ar wrandawiadau o bell yn rheolau gweithdrefnol tribiwnlysoedd datganoledig. Fodd bynnag, byddai angen “digon o hyblygrwydd” i ddarparu ar gyfer gofynion pob tribiwnlys unigol wrth ddefnyddio gwrandawiadau o bell (Adroddiad Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, paragraff 6.165, tudalen 128; a gweler Atodiad 2, argymhelliad 30 Comisiwn y Gyfraith).

207. Rydym yn cytuno ag argymhelliad Comisiwn y Gyfraith.  Bydd gwrandawiadau o bell yn parhau i fod yn nodwedd o’r system dribiwnlysoedd fodern ac mae angen safoni’r rheolau sy’n ymwneud â hwy. Felly, rydym yn argymell y dylai rheolau gweithdrefnol Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru gynnwys rheolau ar wrandawiadau o bell.

208. Rydym yn cydnabod manteision posibl safoni’r rheolau sy’n ymwneud â gwrandawiadau o bell. Er enghraifft, gwella hygyrchedd y tribiwnlysoedd; a sicrhau nad yw defnyddwyr tribiwnlysoedd yng Nghymru dan anfantais oherwydd y posibilrwydd o greu system ddwy haen, os nad ydym yn symud yn unol â’r symudiad tuag at ddigidoleiddio yng Ngwasanaeth Llysoedd a Thribiwnlysoedd Ei Fawrhydi. Fodd bynnag, rydym hefyd yn cydnabod y pryderon a godwyd gan rai ymatebwyr i ymgynghoriad Comisiwn y Gyfraith. Er enghraifft, pwysigrwydd gweithio gydag unigolion byddar i sicrhau bod eu hanghenion cyfathrebu’n cael eu diwallu’n briodol ar gyfer gwrandawiadau wyneb yn wyneb ac o bell (gweler sylwadau Cymdeithas Genedlaethol i Blant Byddar Cymru: Adroddiad Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, paragraff 6.162, tudalen 127); a rhoi ystyriaeth ofalus i “amgylchiadau unigryw Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru a’r ffaith ei bod yn anodd iawn cael gwybod o bell beth yw cyflwr corfforol a meddyliol unigolyn” (Adroddiad Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru, paragraff 6.163, tudalennau 127-128).

209. O ganlyniad, er mai Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru fydd yn ystyried ac yn llunio’r Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd drafft, credwn y dylai Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru ystyried yr angen am ddigon o hyblygrwydd yn ei ddull o ymdrin â’r rheol a’i chymhwyso, gan ganiatáu cyfarwyddiadau ymarfer sy’n adeiladu ar y rheol safonol ar wrandawiadau o bell er mwyn adlewyrchu materion pwnc unigryw pob un o’r tribiwnlysoedd datganoledig.

210. Er mwyn sicrhau cyn lleied o darfu â phosibl ar y tribiwnlysoedd datganoledig yng Nghymru, rydym yn cynnig bod darpariaeth yn cael ei chynnwys ar wyneb y bil sy’n rhoi manylion y trefniadau pontio. Rydym yn cynnig y byddai darpariaeth o’r fath yn nodi, wrth greu’r system dribiwnlysoedd newydd a throsglwyddo’r tribiwnlysoedd hynny i’w hymgorffori yn y strwythur newydd o’r diwrnod cyntaf (er enghraifft Tribiwnlysoedd Cymru Adran 59), y bydd y rheolau gweithdrefnol sydd mewn grym yn union cyn y trosglwyddiad yn cael effaith fel pe baent yn Rheolau Gweithdrefn Tribiwnlysoedd y siambr benodol honno o Dribiwnlys Haen Gyntaf Cymru hyd nes y caiff Rheolau Gweithdrefn Tribiwnlys y siambr newydd eu llunio a’u rhoi ar waith.

Y Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd ar gyfer Cymru a’r Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd newydd arfaethedig

Maes:

• Sefydlu
• Pwrpas
• Aelodaeth
• Is-grwpiau
• Trafodion
• Dirprwyo
• Ysgrifenyddiaeth
• Gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd
• Dyletswyddau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru
• Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd

Gweld mewn fformat bwrdd

Sefydlu

Darpariaeth statudol: Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru

Sefydlu pwyllgor statudol, “Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru”.

Darpariaeth statudol: Statws

Fel egwyddor gyffredinol, daeth Comisiwn y Gyfraith i'r casgliad y dylai'r weinyddiaeth ar gyfer system y tribiwnlys gael ei staffio gan weision sifil, sydd fel arfer yn statws staff a gyflogir gan NMD. Rydym yn ymgynghori ar opsiynau.

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Bydd y portffolio y bydd Gweinidog Cymru yn ei gyfrif i'r Senedd, ynghyd â'r Ysgrifennydd Parhaol a'r Prif Swyddog Gweithredol a Chadeirydd y Bwrdd.

Pwrpas

Darpariaeth statudol: Amcan - (Gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd)

Datblygu rheolau o’r enw “Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd” sy’n rheoli’r canlynol:

1. yr ymarfer a’r gweithdrefnau i’w dilyn yn Nhribiwnlys Haen Gyntaf Cymru
2. yr ymarfer a’r gweithdrefnau i’w dilyn yn Nhribiwnlys Apêl Cymru.

Bydd Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru yn gyfrifol am sicrhau bod y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn cael eu datblygu, eu hadolygu’n rheolaidd a’u bod yn gyfredol. 

Byddai’r Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn ceisio sicrhau tegwch, mynediad gwell at gyfiawnder i ddefnyddwyr, effeithlonrwydd, eglurder iaith, cysondeb, symlrwydd i staff gweinyddol a barnwyr wedi’u trawsdocynnu.

Darpariaeth statudol: Swyddogaethau

Statud i fanylu ar swyddogaethau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Aelodaeth

Darpariaeth statudol: Cadeirydd

Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Mae Adran 60(1) o Ddeddf Cymru 2017 ac Atodlen 5 iddi yn darparu y caiff yr Arglwydd Brif Ustus benodi person i swydd Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru ar ôl ymgynghori â Gweinidogion Cymru a’r Arglwydd Ganghellor, ac os na cheir cytundeb, gellir atgyfeirio’r broses recriwtio at y Comisiwn Penodiadau Barnwrol.

Ni fydd gan Weinidogion Cymru rôl bellach yn y gwaith o benodi Cadeirydd Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Darpariaeth statudol: Penodi aelodau

Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru i fod yn gyfrifol am benodi aelodau i Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Nid ydym yn bwriadu rhagnodi aelodaeth Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru drwy statud. Fodd bynnag, rydym yn argymell y dylai Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru, wrth benodi aelodau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, fod o dan ddyletswydd “i roi sylw dyladwy” i’r ffactorau/egwyddorion arweiniol cyffredinol i’w nodi mewn deddfwriaeth, gan gynnwys yr angen am y canlynol:

1. cynrychioli buddiannau pob un o Siambrau Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru ac, yn y man, Tribiwnlys Apêl Cymru
2. bod gan y Pwyllgor fynediad at bobl sydd ag arbenigedd perthnasol
3. bod y Pwyllgor yn cynnwys pobl sydd â phrofiad o ymddangos gerbron y tribiwnlys neu o gynghori’r rhai sy’n gwneud hynny.

Darpariaeth statudol: Aelodau

Wedi’u penodi gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru, rydym yn rhag-weld y bydd Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru yn cynnwys aelodau craidd ac aelodau ychwanegol a benodir yn ôl y galw i ddarparu gwybodaeth sy’n benodol i awdurdodaeth. Daw aelodau o feysydd barnwrol ac anfarnwrol/ymarferwyr.

Aelodau barnwrol: Llywyddion Siambrau fel aelodau yn rhinwedd eu swydd (yn seiliedig ar ein strwythur arfaethedig ar gyfer Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru (gweler Ffigur 1); neu Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru i ddewis o blith rhai aelodau barnwrol o’r gronfa o Lywyddion Siambr; neu i gylchdroi aelodaeth rhwng Llywyddion Siambr.

Aelodau anfarnwrol/ymarferwyr: Aelodau sydd â gwybodaeth arbennig am wneud penderfyniadau gweinyddol a phenderfyniadau mewn cysylltiad â thribiwnlysoedd. Dim llai na thri na mwy na chwech o bobl i sicrhau cydbwysedd barn ar sail y strwythur arfaethedig ar gyfer Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru.

[Mae hyn o bosibl yn darparu Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru sydd â rhwng naw a 12 aelod, ac eithrio Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru.]

Efallai y bydd angen i gyfansoddiad Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru amrywio yn dibynnu ar yr awdurdodaeth y mae’n gwneud Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd ar ei chyfer ac wrth i awdurdodaethau drosglwyddo i’r strwythur tribiwnlysoedd unedig newydd.

Darpariaeth statudol: Deiliadaeth/Tymor y penodiad (ac eithrio Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru)

Caiff deiliadaeth ei hystyried ar gyfer aelodau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Mae’r gronfa o aelodau yn debygol o fod yn fach a gellir colli arbenigedd os caiff y cyfyngiadau arferol ar ddeiliadaeth ar gyfer penodiadau cyhoeddus eu gorfodi’n llym. Felly, credwn y dylid mabwysiadu dull mwy hyblyg o ymdrin â hyd gwasanaeth ar Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Darpariaeth statudol: Ymrwymiad amser

Rydym yn cynnig y dylid ystyried nifer y cyfarfodydd pwyllgor a gynhelir bob blwyddyn, gan eu rhagnodi mewn statud i gyd-fynd â’r ddyletswydd i gyfarfod a ddisgrifir isod. Naw y flwyddyn o bosibl, yn unol â Phwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y DU.

Darpariaeth statudol: Taliad cydnabyddiaeth

Di-dâl, ond pŵer er mwyn i Fwrdd y corff newydd allu ad-dalu aelodau’r Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd am eu costau teithio safonol/rhesymol a’u mân dreuliau.

Mae hyn yn unol â phŵer yr Arglwydd Ganghellor mewn perthynas â threuliau Aelodau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y DU o dan baragraff 26 Rhan 2 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007.

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Gweinidogion Cymru i ddarparu cyllid blynyddol i Dribiwnlysoedd Cymru o’r swm y mae gweinidogion yn ei ystyried yn briodol i’r corff gyflawni ei swyddogaethau.

Is-grwpiau

Darpariaeth statudol: Is-grwpiau

Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru i allu sefydlu is-grwpiau i ganolbwyntio ar feysydd gwaith penodol.

Pŵer i Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru sefydlu is-grwpiau a chyfethol unigolion i eistedd arnynt.

Trafodion

Darpariaeth statudol: Trafodion

Pŵer i Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru reoleiddio ei drafodion, ei gworwm (gan gynnwys is-grwpiau), ei ddull pleidleisio ac ati.

Dirprwyo

Darpariaeth statudol: Dirprwyo

Pŵer i Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru ddirprwyo unrhyw swyddogaeth i aelod, is-grŵp, cyflogai’r corff newydd (gweler Tabl 1) neu unrhyw unigolyn arall, ond peidio â gwaredu ei gyfrifoldeb dros y swyddogaeth a ddirprwyir.

Ysgrifenyddiaeth

Darpariaeth statudol: Staff

Gall Bwrdd y corff newydd (gweler Tabl 1) benodi staff fel y credir sy’n briodol er mwyn galluogi’r Pwyllgor i gyflawni ei swyddogaethau.

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Gweinidogion Cymru i ddarparu cymorth grant blynyddol o’r swm y mae gweinidogion yn ei ystyried yn briodol i’r corff gyflawni ei swyddogaethau.

Gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd

Darpariaeth statudol: Y broses ar gyfer gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd - gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru

Darpariaeth i nodi’r broses ar gyfer gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd.

Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y tribiwnlysoedd datganoledig i’w gwneud gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru, ar ffurf y cytunir arni gan fwyafrif o Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru, ac yn amodol ar gymeradwyaeth gan Weinidogion Cymru.

DS: gallai hwn fod yn “fwyafrif cymwysedig” (hy ychydig yn fwy na 50%) neu’n fwyafrif syml o Bwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru.

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Bydd y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd yn cael eu gwneud drwy is-ddeddfwriaeth/offeryn statudol.

Bydd Gweinidogion Cymru yn atebol am gymeradwyo’r rheolau i’w gwneud gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru.

Dyletswyddau Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru

Darpariaeth statudol: “Dyletswydd i ymgynghori” Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru

Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru i fod o dan “ddyletswydd i ymgynghori” â phwy bynnag y mae’n ystyried sy’n briodol (gan gynnwys Llywyddion Siambr (os nad ydynt yn rhai yn rhinwedd eu swydd), aelodau’r tribiwnlys, aelodau o’r farnwriaeth ehangach, ymarferwyr a defnyddwyr tribiwnlysoedd) cyn gwneud y rheolau.

Darpariaeth statudol: “Dyletswydd i gyfarfod” Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru

Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru i fod o dan “ddyletswydd i gyfarfod” (oni bai nad yw’n ymarferol gwneud hynny).

(gweler paragraff 28(1)(c) Rhan 3 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007, mewn perthynas â Phwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y DU).

Darpariaeth statudol: Dyletswydd Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru “i roi sylw” i reolau gweithdrefnol llysoedd a thribiwnlysoedd eraill yn y DU

Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru i fod o dan ddyletswydd i roi sylw i reolau gweithdrefnol tribiwnlysoedd eraill yn y DU.

Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd

Darpariaeth statudol: Bydd gan bob siambr ei set ei hun o Reolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd

I gynnwys elfennau cyffredin ac i gydnabod nodweddion unigol awdurdodaeth pob siambr.

Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd Cymru i fabwysiadu Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd cyffredin ar draws tribiwnlysoedd ond yn bwysig, i’r graddau mae hyn yn briodol – dylai siambrau gael eu set eu hunain o Reolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd pwrpasol sy’n cydnabod nodweddion unigryw’r awdurdodaethau ym mhob siambr ac yn yr un modd, pan fydd Tribiwnlys Apêl Cymru yn cael ei rannu’n siambrau.

Atebolrwydd Gweinidogion Cymru

Gweler Y broses ar gyfer gwneud y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd - gan Lywydd Tribiwnlysoedd Cymru uchod.

Darpariaeth statudol: Cynnwys y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd - Pob rheol

Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd ar gyfer Tribiwnlys Haen Gyntaf Cymru a Thribiwnlys Apêl Cymru i gynnwys:

1. prif amcan sy’n ymwneud â thegwch a chyfiawnder, gydag enghreifftiau enghreifftiol, nad ydynt yn hollgynhwysfawr fel hybu penderfyniadau annibynnol ar sail tystiolaeth ffeithiol
2. dyletswydd ar y partïon i gydweithredu â’i gilydd ac â’r tribiwnlys
3. darparu ar gyfer cyflwyno dogfennau drwy ddulliau electronig
4. pŵer i'r Tribiwnlys Haen Gyntaf adolygu ei benderfyniadau ei hun; a rheolau ar gyfer gwrandawiadau o bell.

Y Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd i fod â dyletswydd statudol i ddrafftio’r rheolau, wedi’i lywio gan egwyddorion clir wrth wneud hynny, ee sicrhau bod cyfiawnder yn cael ei gyflawni mewn achosion, bod y system dribiwnlysoedd yn hygyrch ac yn deg ac ati – ceir enghraifft yn adran 22(4) o Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007.

Darpariaeth statudol: Cynnwys y Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd - Rhestr heb fod yn hollgynhwysfawr o ddarpariaethau dewisol

Yn ogystal â’r rheolau a fydd yn berthnasol ar draws pob awdurdodaeth (fel y nodir uchod), bydd gan y Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y pŵer i wneud rheolau sydd eu hangen ym mhob awdurdodaeth sy’n gallu gwneud rheolau gwahanol ar gyfer amgylchiadau gwahanol. Rydym yn cynnig y caiff wneud darpariaeth mewn perthynas â’r canlynol ond na fwriedir i’r rhestr hon fod yn hollgynhwysfawr a bydd y Pwyllgor yn defnyddio ei farn ynghylch y rheolau wedi’u teilwra ar gyfer pob awdurdodaeth:

1. Dirprwyo i staff
2. Terfynau amser
3. I ba raddau y gellir penderfynu ar faterion heb wrandawiad ac a all gwrandawiad fod yn gyhoeddus neu’n breifat 
4. Achosion heb rybudd ymlaen llaw
5. Cynrychiolaeth
6. Tystiolaeth a thystion, gan gynnwys darpariaethau sy’n ymwneud â thalu treuliau’r rhai sy’n mynychu gwrandawiadau
7. Defnyddio gwybodaeth
8. Costau a threuliau
9. Dull Amgen o Ddatrys Anghydfod
10. Cywiro penderfyniadau a rhoi penderfyniadau o’r neilltu ar sail weithdrefnol

Gweler, er enghraifft, Rhan 1 o Atodlen 5 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodaeth 2007.

Darpariaeth statudol: Trefniadau pontio

Statud i gynnwys trefniadau pontio sy’n golygu, pan gaiff y system dribiwnlysoedd newydd ei chreu ac y caiff y “tribiwnlysoedd rhestredig” (y tribiwnlysoedd hynny i’w hymgorffori yn y strwythur newydd o’r diwrnod cyntaf) eu trosglwyddo iddi, y bydd y rheolau gweithdrefnol sydd mewn grym yn union cyn y trosglwyddiad yn dod i rym fel pe baent yn Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd y siambr benodol honno o Dribiwnlys Haen Gyntaf Cymru.

Tabl 4: Y Pwyllgor Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd ar gyfer Cymru a’r Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd newydd arfaethedig

Troednodiadau

1. Dim ond rheolau Tribiwnlys Addysg Cymru, Tribiwnlys Prisio Cymru a’r tribiwnlys eiddo preswyl sy’n datgan yn benodol y gellir anfon dogfennau drwy e-bost. Gweler Rheoliadau Tribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru OS 2012 Rhif 322 (Cy. 53), rheoliad 79(2)(c); Rheoliadau Tribiwnlys Addysg Cymru OS 2021 Rhif 406 (Cy. 132), rheoliad 75(4); Rheoliadau Tribiwnlys Prisio Cymru OS 2010 Rhif 713 (Cy 69), rheoliad 46(5); a Rheoliadau’r Tribiwnlys Eiddo Preswyl (Cymru) OS 2006 Rhif 1641 (Cy. 156), rheoliad 37. Yn ôl i destun.

2. Gweler Rheolau Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru OS 2008 Rhif 2705 (L.17), rheol 9(1); Rheoliadau Dyfarniadau gan Dribiwnlysoedd Achos a Thribiwnlysoedd Achos Interim (Cymru) OS 2001 Rhif 2288 (Cy. 176), rheoliad 24(b); Gorchymyn Tribiwnlysoedd Tir Amaethyddol (Rheolau) OS 2007 Rhif 3105, rheol 49(b); a Rheoliadau Tribiwnlysoedd Prisio Lesddaliadau (Gweithdrefn) (Cymru) OS 2004 Rhif 681 (Cy. 69), rheoliad 23(c)(ii). Yn ôl i destun.

3. Gweler, er enghraifft, Tribiwnlys Tir Amaethyddol Cymru, Evans v Bodorgan Properties (CI) Limited ALT 06/2017; ac ystyriodd yr Uwch Dribiwnlys (Siambr Tiroedd) reolau gwasanaethu Tribiwnlys Tir Amaethyddol Cymru yn Adams v Jones [2021] UKUT 9 (LC); [2021] All ER (D) 65 (Jan). Yn ôl i destun.

4. Mae rheolau gweithdrefnol y Tribiwnlys Haen Gyntaf (Iechyd, Addysg a Gofal Cymdeithasol) yn rhai sy’n galluogi ac nid yn rhagnodi. Mae Rheolau Gweithdrefnau Tribiwnlysoedd (Tribiwnlys yr Haen Gyntaf) (Siambr Iechyd, Addysg a Gofal Cymdeithasol) OS 2008 Rhif 2699, rheol 13(4) yn darparu:

... pan fo’r Tribiwnlys neu barti yn anfon dogfen at barti neu’r Tribiwnlys drwy e-bost neu unrhyw ddull electronig arall o gyfathrebu, caiff y derbynnydd ofyn i’r anfonwr ddarparu copi caled o’r ddogfen i’r derbynnydd.

Yn ôl i destun.