Pecyn cymorth ar gyfer mewnoli yng Nghymru: adroddiad interim - 2. Sbardunau polisi ac amcanion sylfaenol

Bydd datblygu’r pecyn cymorth yn cefnogi cyflawni’r ymrwymiad polisi yn y Rhaglen Lywodraethu i:

… ystyried ble y gellir dod â gwasanaethau a chontractau yn ôl yn gynaliadwy ac yn fforddiadwy i mewn i sector cyhoeddus cryfach.

Un bwriad allweddol yr ymrwymiad polisi hwn yw ei fod yn cefnogi dilyn agenda gwaith teg, cymdeithasol gyfiawn dros Gymru, gan gydnabod y gall mewnoli arwain at amodau cyflogaeth lleol gwell. Fodd bynnag, cydnabyddir hefyd fod gan fewnoli y potensial i gyfrannu’n gadarnhaol mewn ystod o barthau eraill. Yn gynyddol, mae mewnoli yn cael ei ystyried yn fodd pragmatig a chynaliadwy i fynd i'r afael â gwella gwasanaethau ac effeithlonrwydd gwasanaethau er mwyn ailgalibradu gwasanaethau lleol i anghenion lleol a chefnogi cadwyni cyflenwi lleol cryfach. Yng nghyd-destun Cymru, mae effaith bosibl mewnoli ar gyfleoedd gwaith, yn enwedig ar gyfer pobl ifanc, yn berthnasol i uchelgais Llywodraeth Cymru o fynd i’r afael â’r ‘draen dawn’ bondigrybwyll o dalent ifanc o Gymru trwy gynyddu cyfleoedd gwaith cynaliadwy, sefydlog.

Gall mewnoli hefyd gynnig darpariaeth fwy sefydlog, gan ddiddymu’r risgiau ynghylch ansefydlogrwydd y farchnad a methiannau’r farchnad a all ddigwydd. Mae yna enghreifftiau diweddar amlwg o fethiannau arwyddocaol yn y farchnad mewn perthynas â gwasanaethau sydd wedi’u hallanoli – gyda methiant Carillion a’r penderfyniad diweddar i ddod â gwasanaethau prawf yn ôl yn fewnol yn gyfan gwbl yng Nghymru a Lloegr yn enghreifftiau nodedig.

Yng nghyd-destun datblygu’r economi leol, gall mewnoli fod yn offeryn allweddol i gefnogi economïau lleol drwy atal echdynnu cyfoeth. Yma, mae yna botensial penodol i flaenoriaethu’r ystyriaeth i fewnoli lle mae sector cyhoeddus Cymru yn ddibynnol ar ddarparwyr sy’n echdynnu cyfoeth y gellid ei ddefnyddio fel arall i gynnig buddion ychwanegol i ddinasyddion ac i’r wladwriaeth. Byddai cael gwared ar rôl darparwyr ecwiti-preifat, a darparwyr sydd â chymorth cyfalaf menter, yn y sector gofal yn un enghraifft o’r fath. Mae adroddiadau diweddar wedi tynnu sylw at rôl amlwg cwmnïau ecwiti preifat yn sector cartrefi gofal y DU. Mae hyn yn cynnwys cwmnïau sydd â pherchnogaeth fuddiol drwy hafanau treth alltraeth sy’n defnyddio dyled a threfniadau ailstrwythuro ariannol i echdynnu elw wedi’i guddio fel costau ad-dalu rhent a benthyciadau (Vivek Kotecha - 2019. Plugging the leaks in the UK care home industry – strategies for resolving the financial crisis in the residential and nursing home sector).

Mae yna orgyffwrdd ag ymrwymiadau polisi eraill y Rhaglen Lywodraethu, ac mae gan fewnoli’r potensial i effeithio’n gadarnhaol ac yn negyddol ar agendâu polisïau cysylltiedig. Felly, o’r cychwyn rydym wedi mynd i’r afael â’r gwaith hwn gyda’r bwriad bod angen i’r model mewnoli a ddatblygir dros Gymru fod yn un sy’n gwireddu synergedd strategol ac sy’n ennyn cefnogaeth drawslywodraethol.

Archwilir isod ymrwymiadau eraill y Rhaglen Lywodraethu sy’n berthnasol yn y cyd-destun hwn, a goblygiadau posibl.

Darparu gofal iechyd effeithiol, cynaliadwy o ansawdd uchel

Gall mewnoli weithio i gefnogi’r amcan polisi hwn, drwy leihau’r ffrithiant wrth ddatblygu ffocws sector cyhoeddus cydweithredol ar atal a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd. Er nad yw hyn yn amhosib i’w gyflawni drwy wasanaethau sydd wedi’u hallanoli – er enghraifft, bu adroddiad diweddar Conffederasiwn y GIG yn amlygu enghreifftiau o gydweithio rhwng y GIG ac ymddiriedolaethau hamdden a diwylliant (Leisure and Culture Trusts Health and Wellbeing Support to the NHS in Wales, NHS Confederation - 2022) – gellid dadlau y byddai cydweithio uniongyrchol rhwng partneriaid Byrddau Gwasanaethau Cyhoeddus yn haws pe bai’r gwasanaethau hynny i gyd yn fewnol.

Mae’r broses allanoli yn ei gwneud yn ofynnol i gomisiynwyr lunio manyleb gwasanaeth penodol drwy’r broses gaffael. Wrth wneud hynny, mae yna risg y byddai manylebau yn cael eu disgrifio mewn modd cyfyng, gan eithrio yn anfwriadol cyfleoedd i fod yn hyblyg o ran y ddarpariaeth neu i arloesi er budd y cyhoedd ehangach.

Gwarchod, ail adeiladu a datblygu ein gwasanaethau ar gyfer pobl fregus

Mae mewnoli yn benodol berthnasol i’r ymrwymiadau i dalu cyflog byw gwirioneddol i weithwyr gofal ac i gael gwared ar elw preifat o wasanaethau gofal plant. Fodd bynnag, fel yr ydym yn archwilio yn ddiweddarach yn yr adroddiad hwn, gellir lleoli mewnoli fel rhan o sbectrwm ehangach o fodelau gwasanaeth mwy cynhyrchiol, gan gynnwys modelau darparu nid-er-elw a modelau darparu cydweithredol. Yn amlwg mae’r ymrwymiad polisi hwn hefyd yn ddibynnol ar gyllid gofal cymdeithasol i gomisiynwyr sy’n gymesur a chostau staff cyflog byw, waeth beth fo’r model darparu.

Adeiladu economi sydd wedi’i seilio ar egwyddorion gwaith teg a chynaliadwyedd ac ar ddiwydiannau a gwasanaethau’r dyfodol

Gall mewnoli gefnogi cryfhau cadwyni cyflenwi lleol gan ei bod yn haws dylanwadu ar gysylltiadau cadwyni cyflenwi yn uniongyrchol yn hytrach na thrwy’r broses gaffael. Yn aml bydd gan ddarparwyr allanoli, yn enwedig darparwyr cenedlaethol neu amlwladol mwy o faint, drefniadau cadwyni cyflenwi genedlaethol ac efallai na allant fod yn hyblyg o ran darpariaeth fwy lleol. Mae hyn yn broblem yn enwedig mewn ardaloedd mwy gwledig neu anghysbell.

Yn ogystal, gellir dadlau fod modd dylanwadu mwy ar y sector cyhoeddus nac ar ddarparwyr allanoli preifat  yn nhermau’r targed o 30% ar gyfer gweithio o bell.

Nid yw hynny’n golygu nad oes gan gyflogwyr mawr rôl wrth ddilyn agenda gwaith teg sy’n gymdeithasol gyfiawn, sy’n cynnig nwyddau a gwasanaethau i’r sector cyhoeddus datganoledig. Yn yr un modd, mae ganddyn nhw rôl na allai busnesau llai na’r sector cyhoeddus ei darparu, lle gallant hefyd ddangos eu bod yn gyflogwyr da sy'n cynnig swyddi gwaith teg.

Adeiladu economi gryfach, wyrddach wrth i ni wneud y cynnydd mwyaf tuag at ddatgarboneiddio. Ymgorffori ein hymateb i’r argyfwng hinsawdd a natur ym mhopeth a wnawn

Mae’r prosesau cynllunio neu adolygu gwasanaethau a datblygu arfarniadau opsiynau yn gyfleoedd i ystyried yn rhagweithiol sut y gellid addasu cynllun neu fodel gwasanaethau i gefnogi amcanion lleihau carbon. Gall mewnoli fod yn gyfrwng i wireddu safonau amgylcheddol uwch yn hytrach na cheisio dylanwadu ar y farchnad drwy’r broses gaffael. Po agosaf y mae agosrwydd y gwasanaethau a ddarperir at bolisi lleol, yr hawsaf ydyw i sicrhau ymlyniad wrth y polisïau hynny. Fel yr adroddodd APSE: “mae timau mewnol yn llawer mwy tebygol o gadw at Gytundebau Gwyrdd a strategaethau amgylcheddol lleol” (Insourcing: a guide to bringing local authority services back in-house, APSE, 2009). Mae hyn yn benodol berthnasol yn y cyd-destun cyfredol lle bydd cyrff cyhoeddus yn cryfhau polisi yn unol ag ymrwymiadau yr argyfwng hinsawdd. Eto, fodd bynnag, nid mewnoli yw’r unig fodel. Er enghraifft, gallai fod cyfleoedd i bartneru â menter gymdeithasol leol, busnes cymunedol neu gwmni cydweithredol sydd ag amcanion amgylcheddol a chymdeithasol penodol – er enghraifft, un sydd wedi’i gynllunio ag egwyddorion economi gylchol.

Gwneud  ein dinasoedd, ein trefi a’n pentrefi yn lleoedd gwell fyth i fyw a gweithio ynddynt

Mae mewnoli yn glir o fewn cwmpas yr amcan hwn yn y Rhaglen Lywodraethu. Gallai hefyd effeithio ar ymrwymiadau eraill o dan yr amcan hwn. Mae’r ymrwymiad i “sefydlu Unnos, cwmni adeiladu cenedlaethol, i gefnogi cynghorau a landlordiaid cymdeithasol i wella’r cyflenwad o dai cymdeithasol a fforddiadwy” (Rhaglen Lywodraethu Llywodraeth Cymru – Diweddariad) yn ysgogi cwestiwn diddorol ar gyfer y gwaith mewnoli, gan y gellid defnyddio’r un rhesymeg ynghylch dod â’r gwasanaethau yn ôl i’r sector cyhoeddus ag y gellid ei ddefnyddio wrth ddatblygu darpariaeth sector cyhoeddus newydd fel dewisiadau amgen lle mae bylchau yn y farchnad neu arferion echdynnu hysbys yn bodoli.

Adeiladu ar ein hymdriniaeth o’r Economi Sylfaenol a datblygu Cronfa Cefnogi Cwmnïau Lleol i gefnogi busnesau lleol

Mae’r rhyngwyneb â’r gwaith economi sylfaenol, gan gynnwys rôl caffael blaengar fel ysgogiad, o bwys penodol, a bydd angen gweithredu’n gynnil i sicrhau bod archwilio’r potensial i fewnoli yn cefnogi amcanion yr economi sylfaenol ac nid yn eu tanseilio.

Fel y nodwyd gennym yn ein cyhoeddiad diweddar ar berchnogaeth gan y gweithwyr yng Nghymru: (Owning the workplace, securing the future: A plan to support worker buy-outs and expand employee ownership in Wales, CLES, Sean Benstead and John Heneghan, 2022): 

“Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gryfhau’r economi sylfaenol yng Nghymru fel conglfaen ei strategaeth economaidd. Mae’r economi sylfaenol yn gysyniad a ddatblygwyd i ddisgrifio pwysigrwydd economaidd y nwyddau, y gwasanaethau a’r mathau eraill o ddarpariaeth sy’n angenrheidiol er mwyn i 

“fywyd da gael ei fwynhau gan gynifer o bobl ag sydd bosib”. Gall hyn gynnwys ystod amrywiol o feysydd polisi gan gynnwys tai, gofal plant, cyfleustodau, iechyd, addysg, parciau cyhoeddus/hamdden a diwylliant. Yn draddodiadol, darparwyd llawer o’r nwyddau a’r gwasanaethau hyn gan y wladwriaeth fel rhan o ymdrech ar y cyd oherwydd eu pwysigrwydd mewn cynnig sylfaen i fywyd gwell ar gyfer gweithwyr, ac mewn cydnabyddiaeth o’u pwysigrwydd ar gyfer system economaidd fwy cynhwysol.

Fodd bynnag, yn ystod y degawdau diweddar, mae rhaglenni preifateiddio wedi amharu ar syniadau traddodiadol am sut y darperir gwasanaethau bob dydd ac wedi rhoi mynediad i fusnesau corfforaethol pwerus at wasanaethau, data ac arian cyhoeddus. Mae yna dystiolaeth ddigonol bod trosglwyddo perchnogaeth a darpariaeth felly yn golygu yn aml y caiff y gwasanaethau hyn eu cyflenwi yn fwy er budd preifat nac er budd y cyhoedd.

Mae mesurau sy’n cynnig sail i amharu ar fonopolïau darpariaeth economi sylfaenol, neu sydd o leiaf yn cwestiynu eu pŵer, yn hanfodol i helpu i sicrhau bod gweithwyr, yn enwedig y rhai sydd ar yr incwm isaf, yn gallu parhau i gael mynediad at nwyddau, gwasanaethau a darpariaeth arall bob dydd sy’n hanfodol i’w helpu i fyw bywyd y mae ganddynt reswm i’w werthfawrogi”.

Gall mewnoli gyflwyno manteision a risgiau i’r agenda economi sylfaenol. Fel y nodir uchod, gall mewnoli wyrdroi’r duedd tuag at gyflenwi gwasanaethau cyhoeddus er budd preifat, gan adfer gwerthoedd cyhoeddus mewn darpariaeth sector cyhoeddus. Mae’r economi sylfaenol yn gyfrif am 1 ym mhob 4 swydd yng Nghymru, sy’n cyflwyno cyfle mawr i fewnoli effeithio ar gyflogaeth deg fel ysgogiad o ddatblygiad economaidd blaengar. Fodd bynnag, mae gan fecanweithiau cyflenwi eraill rôl bosibl i chwarae yn hyn o beth, gan gynnwys cyflenwi drwy gwmnïau cydweithredol a berchnogir gan y gweithwyr, y sector nid-er-elw, a menter gymdeithasol.

Gellir defnyddio’r holl ddulliau hyn i yrru ymlaen yr agenda gwaith teg (cyflog gwell, telerau ac amodau gwell, a chyfleoedd gwell o ran datblygu a symud ymlaen â gyrfa). Gallant hefyd gyfrannu at fynediad gwell ac ehangach at wasanaethau cyhoeddus. Fodd bynnag, daw’r buddion hyn â rhybuddion – ni ellir tybio bod pob gweithredydd preifat yn gyflogwr gwael (nac yn wir tybio ychwaith bod pob darpariaeth gyhoeddus yn dda). Bu ymdrechion mawr – wedi’u cefnogi gan ddatganiad polisi caffael Llywodraeth Cymru - i sbarduno gwerth cymdeithasol drwy gaffael, a cheir nifer o enghreifftiau o ddarpariaeth dda gan y sector preifat.

Fodd bynnag, gall mewnoli ddarparu ar gyfer dull mwy sefydlog a pharhaus o wireddu gwerth cymdeithasol. Pan ddefnyddir caffael cyhoeddus i sicrhau adenillion gwerth cymdeithasol cadarnhaol gallai fod risg na ellir cynnal newidiadau cadarnhaol gan gontractio pellach oherwydd yr angen am gystadleuaeth agored. Er enghraifft, bu’r peilot Swyddi Gwell, Agosach i’r Cartref ym Mlaenau Gwent yn gweld defnydd o gaffael cyhoeddus i gefnogi ‘gweithdy gwarchodol’ ar gyfer cynhyrchu dillad diogelu megis sgrybs y GIG, a bu’n cynnig cyfleoedd cyflogaeth i ddinasyddion bregus, ond collwyd y contract hwn wedyn i gyflenwr rhyngwladol. Wedi dweud hynny, bu’r peilot yn annog busnesau lleol i ymgysylltu â chadwyni cyflenwi sector cyhoeddus drwy’r polisi Swyddi Gwell, Agosach i’r Cartref ac yn annog uchelgais i dyfu cadwyni cyflenwi gwydn sy’n gysylltiedig â buddsoddiad sector cyhoeddus. O ganlyniad, o dan y peilot galluogwyd sefydliadau yng Nghymru i esblygu’n llwyddiannus a sicrhau lle ar System Brynu Ddeinamig Llywodraeth Cymru ar gyfer Cyfarpar Diogelu Personol.

Gall caffael sector cyhoeddus hefyd gynnig lefel sefydlog o alw sylfaenol ar gyfer BBaCh yng Nghymru a chwaraewyr economaidd cynhyrchiol eraill, sy’n cyfrannu at yr amcan i dyfu’r “canol coll” – sefydlu sylfaen sefydlog o gwmnïau Cymreig canolig eu maint sy’n gallu gwerthu y tu allan i Gymru ond sydd â’u penderfyniadau wedi’u gwreiddio’n gadarn mewn cymunedau.

Mae meithrin y trydydd sector, gan gynnwys busnesau cymdeithasol, mentrau nid-er-elw a busnesau democrataidd megis cwmnïau cydweithredol a berchnogir gan y gweithwyr, yn allweddol i gael y manteision gorau posib o’r dull economi sylfaenol. Ar yr amod eu bod yn eistedd o fewn strwythur busnes cynhyrchiol, mae’r sefydliadau hyn yn wifredig i ailddosbarthu gwarged a buddion yn lleol, gan felly cynyddu eu hamlygrwydd yn yr economi a chadw mwy o gyfoeth a buddion o fewn cymunedau lleol. Bydd yn bwysig, felly, sicrhau nad yw’r dull mewnoli yn arwain at leihau’r union alw sy’n meithrin y gweithgarwch economaidd lleol cynhyrchiol hwn, ar yr amod bod agenda gwaith teg sy'n gymdeithasol gyfiawn yn cael ei chyflawni hefyd.

Bydd cyrff sector cyhoeddus hefyd am gael gweld y manteision a’r anfanteision cymharol ar draws sbectrwm y modelau darparu gwasanaethau. Er enghraifft, gall modelau menter gymdeithasol/cydweithredol arwain at:

• Y gallu i gael mynediad at wahanol fathau o gyllid, gan gynnwys grantiau ac incwm a grëir o weithgareddau masnachol a all mewn rhai achosion draws-sybsideiddio agweddau eraill ar gyflenwi gwasanaethau
• Gwell ymgysylltu â dinasyddion o ran penderfyniadau a chyflenwi – e.e., busnesau sy’n cael eu harwain gan aelodau. Mae menter gymdeithasol yn dueddol o gael ei lleoli yn y gymuned leol ac i gael ei ffurfio ohoni
• Y gallu gweithio ar draws ffiniau gweinyddol daearyddol
• Y gallu i integreiddio â chymunedau, er enghraifft, drwy weithio gyda gweithgarwch gwirfoddol a chymunedol sy’n bodoli eisoes

Fodd bynnag, dim ond o dan amgylchiadau cyfyngedig y gellir clustnodi caffael yn benodol ar gyfer mentrau cymdeithasol, ac nid oes gan bob menter gymdeithasol strwythur perchnogaeth cynhyrchiol (er enghraifft, mae rhai mentrau cymdeithasol yn ganghennau o gorfforaethau sy’n gwneud elw).

Fel y nododd CLES yn ei adroddiad diweddar ar berchnogaeth gan y gweithwyr yng Nghymru (Owning the workplace, securing the future: A plan to support worker buy-outs and expand employee ownership in Wales, CLES, 2022), hyd yn oed pan fydd busnesau democrataidd yn ymddangos mewn cadwyni cyflenwi sector cyhoeddus, mae’r rhain wedi tueddu i fod yn bryniant gan y rheolwyr yn hytrach na’u bod yn gwmnïau cydweithredol ac maent mewn perygl o gaffael corfforaethol. Er y dylai fod rheidrwydd bob amser i ddatblygu dulliau caffael blaengar sy’n ceisio cynyddu i’r fwyaf rôl busnes cynhyrchiol mewn cadwyni cyflenwi, realiti caffael cystadleuol yw y gallai’r rhain gael eu disodli gan gystadleuydd mwy echdynnol pan ddaw’r amser i adnewyddu tendrau. Gall mewnoli, i’r gwrthwyneb gloi mewn y manteision economaidd lleol hyn dros y tymor hwy.

Mae yna rai gwasanaethau lle mae achos arbennig o gryf dros eu cyflenwi drwy fodel menter gymdeithasol neu fodel cydweithredol – gan gynnwys rhai agweddau ar ofal cymdeithasol. Fodd bynnag, mae yna ddadl rymus hefyd y bydd Llywodraeth Cymru ond yn gallu defnyddio i’r eithaf yr ysgogiadau sydd ar gael iddo ar gyfer gwaith teg yn y sector gofal cymdeithasol os caiff elfennau sylweddol o’r ddarpariaeth eu dwyn o fewn y sector cyhoeddus. Dylai’r ystyriaethau hyn fod yn ganolog mewn dadlau a thrafodaethau cyfredol ar ddatblygu Gwasanaeth Gofal Cymdeithasol dros Gymru.

Mae tai yn enghraifft arall o le mae modelau menter gymdeithasol wedi gwireddu manteision ychwanegol – ers y symudiad tuag at drosglwyddo stoc i gymdeithasau tai, mae’r cyflenwi yn aml wedi aros o fewn y ‘maes cyhoeddus’ ond gyda rhyddid ychwanegol i arloesi. Yn enwedig yng Nghymru, mae cymdeithasau tai wedi tueddu i aros yn llai o ran eu maint, ac ymrwymo’n gadarn i ethos gwasanaeth cyhoeddus. Mae’r rhain yn cynnwys modelau cydfuddiannol sy’n cynnig llais cyfartal i denantiaid, perchnogion a’r gymuned.

Fodd bynnag, mae’n debygol na fydd rhai sefydliadau menter gymdeithasol yn gallu cynnig yr un tâl ac amodau â’r sector cyhoeddus oni bai bod cyllid ychwanegol ar gael drwy gomisiynu.

Bydd rhoi sylw i’r cyd-destun economaidd lleol penodol yn bwysig felly. Gall ystyriaethau o raddfa hefyd fod yn berthnasol, gyda’r angen i’r dull mewnoli ganolbwyntio’n benodol ar ddarpariaeth ar raddfa fwy lle mae’r mecanwaith cyflenwi yn fwy echdynnol, yn hytrach nag ar gontractau llai lle gallai mewnoli o bosib gyfuno gydag agenda economi sylfaenol Cymru sydd, yn rhannol, yn ceisio symud y pwyslais tuag at ddatblygu’r garfan o gwmnïau canolig eu maint yng Nghymru.

Yn ganolog i’r broses dylai fod ystyriaeth o ba raddau y mae gwasanaethau’n cael eu hystyried yn graidd i’r gwasanaeth cyhoeddus sy’n cael ei gyflenwi. Ni allai unrhyw sefydliad sector cyhoeddus fyth fod, nac eisiau bod, yn gwbl hunan-gynhaliol – bydd wastad yr angen i gaffael rhywfaint o nwyddau a gwasanaethau. Nid yw’r GIG yng Nghymru, er enghraifft, am fod yn y busnes o weithgynhyrchu gwelyau ysbyty nac offer llawfeddygol. Fodd bynnag, yr hyn yr ydym wedi’i weld dros flynyddoedd lawer ar draws y DU yw allanoli ar raddfa fawr rai gwasanaethau rheng flaen a swyddfa gefn hanfodol fel pe baent yn ymylol. Mae’r gwasanaethu hyn – arlwyo a glanhau, er enghraifft – yn aml yn cael eu cyflenwi gan weithwyr sydd ar ben isaf y raddfa gyflog ac yn aml mae ganddynt weithluoedd sy’n cael eu dominyddu gan fenywod. Costau llafur yw eu costau yn bennaf, felly mae unrhyw ‘effeithlonrwydd’ sy’n deillio o allanoli yn anochel ar draul telerau ac amodau, ac yn fwyaf nodedig ar draul cyfraniadau pensiynau. Mae’r gwasanaethau y mae’r gweithwyr hyn yn eu darparu’r un mor hanfodol i ddeilliannau’r gwasanaethau cyhoeddus â rhannau eraill o weithlu’r sector cyhoeddus, felly mae achos moesol, yn ogystal ag achos cymdeithasol ac economaidd, iddynt gael eu dwyn yn ôl i sector cyhoeddus cryfach yng Nghymru. Felly, dylai ystyriaeth o’r hyn sy’n graidd yn erbyn yr hyn sy’n ymylol fod yn rhan allweddol o benderfyniadau corff cyhoeddus. Yn ogystal, bydd mewnoli gwasanaethau craidd wedyn yn esgor ar fwy o allu i ddylanwadu ar yr ymylol.

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn cynnig y fframwaith cyd-destunol ar gyfer:

• y deilliannau a ddymunir y mae Llywodraeth Cymru yn ceisio eu cyflawni drwy ysgogi ystyried mewnoli
• y meini prawf arfaethedig ar gyfer gwneud penderfyniadau sydd i’w defnyddio gan sefydliadau’r sector cyhoeddus
• broses o ddatblygu’r dull hwn

Mae’r tabl isod yn dangos sut y gall mewnoli gyfrannu, naill ai’n uniongyrchol neu’n anuniongyrchol, at y nodau llesiant.

Mae’r pum ffordd o weithio a ddisgrifir yn y Ddeddf yn berthnasol i’r meini prawf gwneud penderfyniadau a fabwysiadwyd ac i’r broses o fewnoli.

Mae edrych ar y mater hwn drwy lens llesiant cenedlaethau’r dyfodol yn symud y persbectif o ffocws cul ar gost i werthfawrogiad ehangach o werth cyhoeddus.

Gan mai dilyn agenda gwaith teg, cymdeithasol gyfiawn dros Gymru yw’r sbardun polisi allweddol sydd y tu ôl i’r ymrwymiad i archwilio mewnoli, mae’n bwysig bod yr agenda hwn yn cael ei ddatblygu mewn modd cyfannol gyda llygad ar yr ystod eang o ffactorau eraill sy’n dylanwadu’r agenda gwaith teg, cymdeithasol gyfiawn ac agendâu polisi cysylltiedig, yng Nghymru.

Mae sbardunau amddifadedd, er enghraifft, yn mynd y tu hwnt i argaeledd swyddi sy’n cynnig cyflog rhesymol. Mae’r rhain yn cynnwys ystod o faterion (sydd yn aml yn ymwneud â rhywedd, gyda menywod yn wynebu mwy o rwystrau), gan gynnwys: diffyg gofal plant fforddiadwy a diffyg mynediad at drafnidiaeth.