Agweddau’r cyhoedd ar y newidiadau i ailgylchu yn y gweithle a’r gwaharddiad ar blastigau untro (crynodeb)

Comisiynodd Adran yr Economi Gylchol ac Effeithlonrwydd Adnoddau Llywodraeth Cymru Beaufort Research i gynnal arolwg o boblogaeth Cymru i ddeall yn well ganfyddiadau ac agweddau’r cyhoedd ynghylch y newidiadau deddfwriaethol sydd ar ddod i ailgylchu yn y gweithle a’r gwaharddiad a fydd yn cael ei gyflwyno cyn hir ar blastigau untro.

Mae’r newidiadau nid yn unig yn hoelio sylw ar wella faint o ailgylchu sy’n cael ei wneud ac ansawdd yr ailgylchu hwnnw ond maent hefyd yn hanfodol i gyflawni ymrwymiadau Cymru i sicrhau dyfodol diwastraff a lleihau ein hallyriadau carbon erbyn 2050. Mae’r Rheoliadau yn gweithredu sawl cam gweithredu sydd wedi’u cynnwys yn Strategaeth Economi Gylchol Llywodraeth Cymru ar gyfer Cymru, Mwy nag ailgylchu.

Roedd yr arolwg yn seiliedig ar arolwg Omnibws Cymru Beaufort sy’n cyfweld â sampl cwota o 1,000 o oedolion ar draws Cymru ym mhob ton ac sy’n adlewyrchu’r boblogaeth o ran nodweddion demograffig allweddol. Caiff set wahanol o oedolion eu cyfweld ym mhob ton er bod samplau yn cael eu paru o ran nodweddion demograffig allweddol.

Roedd yr arolwg yn ddarostyngedig i reolaethau cwota demograffig sy’n cyd-gloi ^{[troednodyn 1]} o ran oedran o fewn rhywedd. Gosodwyd cwota ar wahân pellach ar radd gymdeithasol ^{[troednodyn 2]} a chynhaliwyd y cyfweliadau â thrigolion pob awdurdod lleol yng Nghymru. Ar y cam dadansoddi, pwysolwyd y data yn ôl grŵp oedran, rhywedd, grŵp awdurdod lleol a gradd gymdeithasol. Mae hyn yn sicrhau bod y sampl yn adlewyrchu ffigurau Cyfrifiad 2021 a nodweddion poblogaeth Cymru.

Gofynnwyd i’r ymatebwyr hefyd a oeddent yn berchennog, yn gyfarwyddwr neu'n uwch aelod o staff sy’n gwneud penderfyniadau o fewn busnes, elusen neu sefydliad yn y sector cyhoeddus. Roedd hyn yn caniatáu i ymatebion gael eu dadansoddi yn ôl p’un ai oedd yr ymatebwyr yn gwneud penderfyniadau mewn sefydliad y bydd y rheoliadau hyn, pan gânt eu cyflwyno, yn effeithio'n uniongyrchol arnynt. Dylid nodi bod 147 o ymatebwyr allan o'r 1,000 o ymatebwyr a holwyd yn gyffredinol yn nodi eu bod yn berchennog, yn gyfarwyddwr neu’n uwch aelod o staff sy’n gwneud penderfyniadau mewn busnes, elusen neu sefydliad yn y sector cyhoeddus.

Darparwyd cwestiynau drafft ar gyfer yr arolwg gan Lywodraeth Cymru. Cawsant eu llunio’n derfynol yn dilyn trafodaethau gyda Beaufort (gweler Atodiad A am yr holiadur).

Roedd yr holl gwestiynau a ofynnwyd yn gwestiynau caeedig, hynny yw, rhoddwyd opsiynau ymateb i'r cyfranogwyr i ddewis ohonynt.

Mae cwestiynau demograffig yn cael eu cynnwys fel rhai safonol yn arolwg Omnibws Cymru. Roedd yr arolwg ar gael yn Gymraeg ac yn Saesneg a gellid ei lenwi yn newis iaith y cyfranogwyr.

Cynhaliwyd y gwaith maes rhwng 27 Chwefror a 19 Mawrth 2023. Cafodd cyfanswm o 1,000 o gyfweliadau eu cwblhau a'u dadansoddi.

Mae tabliadau data llawn o'r arolwg wedi'u darparu i Lywodraeth Cymru mewn adroddiad technegol ar wahân.

Mae Arolwg Omnibws Cymru yn defnyddio dull samplu cwota cyfrannol (nid samplu ar hap) i adlewyrchu demograffeg allweddol o fewn poblogaeth Cymru. Felly, mae unrhyw ganfyddiadau yn yr arolwg hwn yn adlewyrchu barn y sampl a dylid cymryd gofal wrth drosi unrhyw ganfyddiadau i'r boblogaeth ehangach yng Nghymru.

Cymorth

Roedd y mwyafrif helaeth o’r ymatebwyr yn cefnogi pob newid sydd ar ddod yn y ddeddfwriaeth. Nodwyd bod cyfanswm o 77% o’r ymatebwyr yn gyffredinol o blaid y ddeddfwriaeth ailgylchu yn y gweithle a 77% o’r ymatebwyr o blaid gwahardd plastigau untro.

O ran y rhai hynny yn erbyn y newidiadau yn y ddeddfwriaeth, roedd 5% o'r ymatebwyr yn erbyn y newidiadau i’r ddeddfwriaeth ailgylchu yn y gweithle ac roedd 8% o'r ymatebwyr yn erbyn gwahardd plastigau untro.

Roedd y rhai sy'n gwneud penderfyniadau ychydig yn llai cefnogol, gyda 74% o'r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau mewn busnes/sefydliad yn cefnogi'r newidiadau mewn deddfwriaeth ailgylchu yn y gweithle o'i gymharu â’r 15% oedd yn erbyn, tra bo 79% o'r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau o blaid y gyfraith plastigau untro o'i gymharu â’r 14% oedd yn erbyn.

Ymwybyddiaeth

Roedd ymwybyddiaeth ddigymell o unrhyw newidiadau arfaethedig i'r gyfraith yn gymharol isel ar gyfer y ddau ddarn o ddeddfwriaeth. Disgwylir hyn oherwydd y llinellau amser ar gyfer y ddwy ddeddfwriaeth. Daw’r newidiadau i wahardd plastigau untro i rym ar 9 Hydref 2023 a daw’r newidiadau i’r ddeddfwriaeth ailgylchu yn y gweithle i rym ar 6 Ebrill 2024. Roedd y gefnogaeth yn uwch ar gyfer plastigau untro nag ar gyfer ailgylchu yn y gweithle (gyda 22% o'r ymatebwyr yn ymwybodol o'r cyntaf, o'i gymharu â 12% o'r ymatebwyr yn ymwybodol o'r olaf).

Roedd yr ymatebwyr a oedd yn uwch aelodau o staff sy’n gwneud penderfyniadau neu'n gyfarwyddwyr mewn busnesau, elusennau neu sefydliadau'r sector cyhoeddus yn llawer mwy tebygol o fod yn ymwybodol o newidiadau i'r gyfraith nag ymatebwyr cyffredinol:

• Roedd 46% o’r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau yn ymwybodol o’i gymharu â’r 12% o’r ymatebwyr cyffredinol a oedd yn ymwybodol o’r newidiadau i’r gyfraith ailgylchu yn y gweithle.
• Roedd 45% o’r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau yn ymwybodol a 22% o’r ymatebwyr cyffredinol yn ymwybodol o’r newidiadau i’r gyfraith plastigau untro.

Pan ofynnwyd iddynt esbonio sut oeddent yn ymwybodol, roedd 26% o'r rhai a holwyd wedi clywed am y gyfraith newydd ar ailgylchu yn y gweithle (gan godi i 69% o’r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau busnes), o'i gymharu â 44% o'r ymatebwyr a oedd yn ymwybodol o'r gyfraith plastig untro (gan godi i 73% o’r ymatebwyr a oedd yn gwneud penderfyniadau busnes).

[1] Mae rheolaethau cwota yn niferoedd targed o gyfweliadau a osodir ar gyfer grwpiau demograffig penodol yn y boblogaeth, er mwyn helpu i gyflawni sampl gynrychioliadol ar gyfer yr arolwg. Mae rheolaethau cwota demograffig sy’n cyd-gloi yn golygu bod y targed yn cynnwys dau newidyn: grŵp oedran o fewn rhywedd.

[2] Mae gradd gymdeithasol yn system ddosbarthu sy'n seiliedig ar alwedigaeth a ddatblygwyd i'w defnyddio ar yr Arolwg Darllenyddiaeth Cenedlaethol (NRS). Diffinnir y graddau cymdeithasol fel a ganlyn:

AB: Galwedigaethau rheoli, gweinyddol, a phroffesiynol uwch a chanolradd

C1: Galwedigaethau goruchwylio, clerigol, a rheoli is, gweinyddol, a phroffesiynol

C2: Gweithwyr llaw crefftus

DE: Gweithwyr llaw lled-grefftus a di-grefft, pensiynwyr y wladwriaeth, gweithwyr dros dro, pobl ddi-waith sy’n cael budd-daliadau’r wladwriaeth yn unig.

Awduron: Rhian Power a Hannah Davies

Safbwyntiau'r ymchwilwyr yw'r farn a fynegir yn yr adroddiad hwn ac nid barn Llywodraeth Cymru o reidrwydd.

Am ragor o wybodaeth, cysylltwch â:
Rhian Power
Ebost: effeithlonrwyddadnoddauaceconomigylchol@llyw.cymru

Rhif Ymchwil Gymdeithasol: 76/2023
ISBN digidol 978-1-83504-334-9

Image