Bil Addysg Gymraeg: asesiad effaith integredig

Hirdymor

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus ledled Cymru a enwir yn y ddeddf weithio tuag at gyflawni saith nod llesiant, gan gynnwys ‘Cymru â diwylliant bywiog lle mae’r Gymraeg yn ffynnu’. Mae dyletswydd ar Lywodraeth Cymru i weithio tuag at gyflawni’r nodau llesiant.

Mae strategaeth 'Cymraeg 2050' yn nodi bod gan y system addysg rôl allweddol wrth wireddu’r targedau o greu miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 a chynyddu canran y boblogaeth sy’n siarad Cymraeg bob dydd, ac sy’n gallu siarad mwy nag ychydig o eiriau o Gymraeg i 20% erbyn 2050. Un o nodau’r strategaeth yw ‘creu system addysg statudol sy’n cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg hyderus’. Mae’r cynigion yn ceisio cyfrannu at wireddu’r targedau hyn drwy ehangu’r mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw a thrwy sicrhau bod y ddarpariaeth Gymraeg ym mhob ysgol yn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg ac i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus. Yn y tymor hir, byddai hyn yn cyfrannu at wella sgiliau’r gweithlu, gan gynnwys y gweithlu addysg, gyda mwy o ddisgyblion yn mynd i’r gweithle gyda gwell sgiliau Cymraeg.

Yn benodol:

• Byddai’r cynnig o ran rhoi sail statudol i’r targed miliwn o siaradwyr a chyfraniad y system addysg statudol at wireddu’r targed hwnnw yn sail gref wrth inni ehangu’r mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru.
• Byddai cyflwyno un continwwm o sgiliau Cymraeg yn fodd o ddisgrifio taith iaith holl ddisgyblion Cymru wrth ddysgu’r Gymraeg ac wrth wneud cynnydd yn eu sgiliau ieithyddol.
• Byddai sefydlu system gategoreiddio statudol yn disgrifio’r ddarpariaeth Gymraeg o fewn ysgolion a gynhelir, ac yn rhoi’r fframwaith iddynt wneud cynnydd o ran y ddarpariaeth hon, boed hynny’n gynnydd oddi fewn i gategori ieithyddol neu’n symud i gategori uwch, a byddai trefniadau i awdurdodau lleol fonitro bod hynny’n digwydd.
• Byddai’r cynllun cenedlaethol yn rhoi cyfeiriad strategol i awdurdodau lleol am y disgwyliadau sydd arnynt i gynyddu eu darpariaeth Gymraeg, ac arweiniad i’r sawl sy’n rhoi cefnogaeth i’r system addysg o ran caffael a dysgu’r Gymraeg.
• Byddai Cynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg awdurdodau lleol yn pennu pa gynnydd mewn addysg cyfrwng Cymraeg y disgwylir ei weld fesul dalgylch, gan roi sylw i nifer o wahanol ffactorau sy’n berthnasol i’r dalgylchoedd hynny. Byddant yn gosod y seiliau ar gyfer hwyluso’r daith ieithyddol ar gyfer pob ysgol a gynhelir yng Nghymru.
• Byddai hyrwyddo addysg cyfrwng Cymraeg a darpariaeth drochi hwyr yn gosod sail gref i awdurdod lleol wneud penderfyniadau uchelgeisiol am addysg cyfrwng Cymraeg ac yn ehangu’r mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru, gan gynnwys disgyblion sy’n dymuno cael mynediad at addysg cyfrwng Cymraeg ar wahanol bwyntiau mynediad.
• Y nod wrth ganoli darpariaeth ar gyfer dysgu’r Gymraeg gydol oes fyddai rhoi sefydlogrwydd a chyfeiriad hirdymor i’r sector dysgu Cymraeg.

Atal

Byddai’r cynigion hyn yn ehangu mynediad plant a phobl ifanc yng Nghymru at y Gymraeg a darpariaeth Gymraeg dros amser, gan gyfrannu at amcanion 'Cymraeg 2050'. Byddai’r cynigion yn cynyddu darpariaeth Gymraeg mewn ysgolion ym mhob ardal, gan arwain at fwy o ddisgyblion mewn addysg statudol ledled Cymru yn cael mwy o ddarpariaeth Gymraeg, gan gyfrannu at hybu’r Gymraeg ym mhob ardal.

Byddai hyrwyddo addysg cyfrwng Cymraeg yn cynorthwyo rhieni a gofalwyr i ddeall yr opsiynau sydd ar gael iddynt o ran iaith addysg eu plant, gan ganiatáu iddynt wneud penderfyniadau gwybodus ac yn ei dro, gyfrannu at nifer y dysgwyr sy’n mynychu addysg cyfrwng Cymraeg.

Integreiddio

Mae cysylltiadau cynigion penodol ag agendâu polisi cyhoeddus wedi eu hamlinellu isod:

• Darparu a hyrwyddo addysg drochi hwyr: Mae Rhaglen Lywodraethu Llywodraeth Cymru yn cyfeirio at ‘Ehangu’r rhaglen drochi’
• Continwwm: Mae’r Rhaglen Lywodraethu yn cyfeirio at ‘Sefydlu a gweithredu un continwwm dysgu Cymraeg.’ Mae’r Cwricwlwm i Gymru yn gosod gofyniad i bob ysgol ddysgu’r Gymraeg.

Cydweithio

Mae’r prif bartneriaid sydd â diddordeb cyffredin yn y cynigion hyn, ynghyd â sut maent wedi bod yn rhan o ddatblygu’r cynigion a’r gwaith o gynllunio i’w wireddu, wedi eu hadnabod fesul cynnig:

• Continwwm: Y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, Estyn, Cymwysterau Cymru, prifysgolion ac awdurdodau lleol. Mae cynrychiolwyr wedi cyfrannu trwy eistedd ar Grŵp Gorchwyl.
• Categoreiddio: Awdurdodau lleol, penaethiaid ysgolion, cyrff llywodraethu ysgolion, rhieni a dysgwyr. Mae ymgysylltu gydag ysgolion wedi bod ar y cysyniad o gategoreiddio yng nghyd-destun y canllawiau anstatudol, a chyfarfodydd wedi eu cynnal.
• Cynllun cenedlaethol: Mae trafodaethau gydag awdurdodau lleol wedi cymryd lle mewn fforymau addysg sirol, ac mae awdurdodau lleol wedi croesawu’r syniad o Lywodraeth Cymru yn gosod cyfeiriad strategol.
• Cynlluniau awdurdodau lleol: Mae awdurdodau lleol wedi cyfrannu trwy ddatblygu a gweithredu’r CSCA presennol, a rhoi adborth ar y system honno. Cafodd pob awdurdod wahoddiad i ddatblygu canllawiau ynghylch dadansoddi data am y gweithlu addysg a manteisiodd pedwar ar y cyfle hwn. Cynhaliwyd trafodaethau cychwynnol gydag Estyn am ei rôl arfaethedig.
• Cefnogaeth: Ymarferwyr yn y sector addysg statudol ac ôl-statudol, y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, Comisiynydd y Gymraeg, prifysgolion yn eu rôl fel darparwyr gwersi Cymraeg ac fel canolfannau ymchwil a chaffael iaith, colegau Addysg Bellach.

Cynnwys

Mae’r prif bartneriaid y mae’r cynigion yn effeithio arnynt a sut maent wedi bod yn rhan o ddatblygu’r cynigion a’r gwaith o gynllunio i’w gwireddu wedi eu hadnabod fesul cynnig. Bydd ymgysylltu gyda’r rhain yn ystod y cyfnod ymgynghori. 

• Continwwm: Ymarferwyr, dysgwyr.
• Categoreiddio: Mae ymgysylltu rheolaidd wedi bod gydag ysgolion, yn enwedig drwy’r Grŵp Categoreiddio Cenedlaethol, lle croesawyd y syniad o gyhoeddi canllawiau mwy manwl ar gyfer categoreiddio. Cynhaliwyd trafodaethau cychwynnol gydag Estyn am ei rôl arfaethedig.
• Cynllun cenedlaethol: Bydd y Cynllun yn cyffwrdd ar waith y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, awdurdodau lleol, y consortia addysg, Estyn, y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, colegau Addysg Bellach, y Comisiwn Addysg Drydyddol ac Ymchwil, y Cyngor Gweithlu Addysg, darparwyr addysg gychwynnol athrawon a phrifysgolion.  
• Cynlluniau awdurdodau lleol: Awdurdodau lleol ac Estyn, fel y nodir uchod. Bydd y cynnig hefyd yn effeithio ar gonsortia rhanbarthol, penaethiaid a chyrff llywodraethu ysgolion.
• Cefnogaeth: Cynhaliwyd trafodaethau cychwynnol gyda’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol a’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol am y cynnig hwn.

Effaith, costau ac arbedion

Mae’r camau cychwynnol o gasglu tystiolaeth i gefnogi asesiad o’r costau, buddion ac anfanteision sy’n gysylltiedig â’r cynigion hyn wedi eu nodi yn yr amlinelliad o gostau ac effeithiau a fydd yn sail i Asesiad Effaith Rheoleiddiol.

8.1 Sut y mae pobl y mae’r cynnig yn fwyaf tebygol o effeithio arnynt wedi’u cynnwys yn y gwaith o’i ddatblygu?

Mae cynrychiolwyr rhai o’r partneriaid sydd â diddordeb yng nghynnig y continwwm, sef y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, Estyn, Cymwysterau Cymru, prifysgolion ac awdurdodau lleol, wedi cael cyfle i gyfrannu at y gwaith o gynllunio’r cynnig a’i wireddu trwy eistedd ar Grŵp Gorchwyl. Mae ymgysylltu wedi bod gydag ysgolion am y gyfundrefn gategoreiddio yng nghyd-destun y canllawiau anstatudol, a chroesawyd y syniad o greu canllawiau mwy manwl. Cynhaliwyd trafodaethau cychwynnol gydag Estyn am ei rôl arfaethedig. Mewn fforymau addysg, mae Awdurdodau Lleol, prif bartneriaid cynnig y cynllun cenedlaethol, wedi croesawu’r syniad o Lywodraeth Cymru yn gosod cyfeiriad strategol. Mae awdurdodau lleol wedi cyfrannu at gynigion Cynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg trwy ddatblygu a gweithredu’r CSCA presennol a rhoi adborth ar y system honno. Manteisiodd pedwar awdurdod lleol ar y cyfle i gyfrannu at ddatblygiad canllawiau ynghylch dadansoddi data a chynllunio’r gweithlu addysg. Mae trafodaethau cychwynnol wedi eu cynnal gydag Estyn ynglŷn â’i rôl arfaethedig wrth fonitro. Cynhaliwyd trafodaethau cychwynnol gyda’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol ynglŷn â chefnogaeth i wireddu amcanion y Bil. Bydd ymarferwyr a rhieni neu gofalwyr, yn ogystal â’r rhanddeiliaid a enwir uchod, yn cael cyfle i roi barn ar y cynigion yn ystod y cyfnod ymgynghori.

​​​​​​​8.2 Beth yw’r effeithiau cadarnhaol a negyddol mwyaf arwyddocaol?

Cynhaliwyd asesiadau effaith penodol ar y pynciau canlynol:

• Hawliau plant
• Cydraddoldeb
• Y Gymraeg

Hawliau plant

• Byddai’r cynigion yn ehangu mynediad plant a phobl ifanc yng Nghymru at y Gymraeg a darpariaeth Gymraeg dros amser ac yn datblygu eu sgiliau Cymraeg, gan eu galluogi i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw.
• Byddai’r cynigion yn cael effaith gadarnhaol ar ddysgwyr Cymraeg mewn ysgolion o bob categori iaith, gan gynyddu’r ddarpariaeth addysg Gymraeg a datblygu eu sgiliau Cymraeg.
• Byddai’r cynigion yn arwain at fwy o blant a phobl ifanc yn gadael y system addysg â sgiliau Cymraeg drwy osod deilliant ieithyddol newydd i’r system addysg. Gallai hyn arwain at ystod ehangach o gyfleodd i’r unigolion hyn o ran cyflogaeth ac yn eu bywydau bob dydd. Mae hyn yn cyd-fynd â’r agenda trechu tlodi drwy rymuso plant a phobl ifanc sy’n meddu ar sgil ychwanegol pan fyddant yn gadael y system addysg.

Cydraddoldeb

• Byddai’r cynigion dros amser yn ehangu mynediad disgyblion yng Nghymru at y Gymraeg a darpariaeth Gymraeg, fel eu bod yn cael y cyfle i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus a hyfedr.
• Gallai’r cynigion, yn eu tro, gyfrannu at yr agenda trechu tlodi drwy roi sgiliau Cymraeg i ddisgyblion na fyddent o bosibl wedi cael y cyfle i’w datblygu cystal heb y cynigion hyn. O ganlyniad, mae’n bosibl y byddai’r disgyblion hyn yn gallu ymgeisio am swyddi lle mae’r Gymraeg yn ddymunol neu’n hanfodol, gan eu galluogi i fanteisio ar ran o’r farchnad lafur na fyddai fel arall wedi bod yn agored iddynt.
• Wrth i ni ddatblygu cynigion y Papur Gwyn ymhellach, byddwn yn ystyried goblygiadau’r Confensiwn Hawliau Dynol.

Y Gymraeg

• Byddai’r cynigion hyn yn cael effaith gadarnhaol ar y Gymraeg ac yn cyfrannu at wireddu amcanion Cymraeg 2050 a’r nod o ‘[g]reu system addysg statudol sy’n cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg hyderus’. Byddant yn gwneud hyn drwy ehangu mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru dros amser, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw a thrwy sicrhau bod y ddarpariaeth Gymraeg ym mhob ysgol yn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg ac i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus.
• Yn y tymor hir, byddai hyn yn cyfrannu at wella sgiliau’r gweithlu, gan gynnwys y gweithlu addysg, gyda mwy o ddisgyblion yn mynd i’r gweithle gyda gwell sgiliau Cymraeg.
• Mae’r cynigion ynghylch y targed miliwn o siaradwyr a deilliant ieithyddol i ddysgwyr yn gosod sail gref i awdurdod lleol wneud penderfyniadau uchelgeisiol am ddarpariaeth Gymraeg er mwyn cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg yn eu hardal.
• Byddai’r cynllun cenedlaethol yn rhoi cyfeiriad strategol ac arweinyddiaeth glir i awdurdodau lleol am eu disgwyliadau i gynyddu eu darpariaeth cyfrwng Cymraeg, ac arweiniad i’r sawl sydd yn rhoi cefnogaeth i’r system addysg o ran caffael a dysgu’r Gymraeg. Byddai hyn yn gosod y seiliau ar gyfer hwyluso’r daith ieithyddol ar gyfer ysgolion a disgyblion Cymru.
• Byddai’r cynigion sy’n ymwneud â sefydlu system gategoreiddio statudol a’r cynlluniau cyflawni cysylltiedig yn gosod gofyniad i ysgolion a gynhelir gwneud cynnydd o ran darpariaeth Gymraeg, boed hynny yn gynnydd oddi fewn i gategori ieithyddol neu’n symud i gategori ieithyddol uwch, a byddai trefniadau i fonitro bod hynny’n digwydd.
• Gallai Gynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg awdurdodau arwain at gynnal neu wella cynaliadwyedd cymunedau sy’n siarad Cymraeg, drwy’r system addysg.
• Gallai hyrwyddo addysg drochi hwyr ehangu mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru, gan gynnwys disgyblion sy’n dymuno cael mynediad at addysg cyfrwng Cymraeg ar wahanol bwyntiau mynediad.
• Y nod wrth ganoli cefnogaeth arbenigol ar gyfer dysgu’r Gymraeg gydol oes fyddai rhoi sefydlogrwydd a chyfeiriad hirdymor i’r sector dysgu Cymraeg. Rhoddir ystyriaeth briodol i unrhyw faterion hawliau dynol sy’n deillio o hyn. Mae’r cynigion ynghylch canoli’r gefnogaeth o fewn un sefydliad wedi eu llunio gyda’r bwriad eu bod yn cael eu gwireddu y tu allan i’r Bil.

8.3 Yn sgil yr effeithiau a nodwyd, sut y bydd y cynnig:

• yn sicrhau’r cyfraniad mwyaf posibl at ein hamcanion llesiant a’r saith nod llesiant; a/neu

• yn osgoi, leihau neu liniaru unrhyw effeithiau negyddol?

• Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus ledled Cymru a enwir yn y ddeddf weithio tuag at gyflawni saith nod llesiant, gan gynnwys ‘Cymru â diwylliant bywiog lle mae’r Gymraeg yn ffynnu’. Mae dyletswydd ar Lywodraeth Cymru i weithio tuag at gyflawni’r nodau llesiant. Bydd y cynigion hyn yn cyfrannu’n uniongyrchol at y ddyletswydd hon trwy gyfrannu at wireddu amcanion Cymraeg 2050 a’r nod o ‘[g]reu system addysg statudol sy’n cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg hyderus.’
• Bydd y cynigion yn cyfrannu at y nod llesiant o sicrhau Cymru sy’n fwy cyfartal, trwy ehangu mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru dros amser, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw a thrwy sicrhau bod y ddarpariaeth Gymraeg ym mhob ysgol yn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg ac i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus.
• Gallai’r cynigion gyfrannu at y nod llesiant o Gymru lewyrchus, drwy roi sgiliau Cymraeg i blant a phobl ifanc na fyddent o bosibl wedi cael y cyfle i’w datblygu heb y cynigion hyn, gan gyfrannu at yr agenda trechu tlodi. O ganlyniad, mae’n bosibl y bydd yr unigolion hyn yn gallu ymgeisio am swyddi lle mae’r Gymraeg yn ddymunol neu’n hanfodol, gan eu galluogi i fanteisio ar ran o’r farchnad lafur na fyddai fel arall wedi bod yn agored iddynt.
• Byddwn yn ymgynghori gyda phartneriaid a rhanddeiliaid i osgoi, leihau neu liniaru unrhyw risgiau a fydd yn dod i’r amlwg wrth i’r cynigion gael eu datblygu.

8.4 Sut y caiff effaith y cynnig ei monitro a’i gwerthuso wrth iddo fynd rhagddo ac ar ôl iddo gael ei gwblhau? 

Byddai awdurdodau lleol yn cyhoeddi adroddiadau adolygu blynyddol i Lywodraeth Cymru ar Gynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg, yn adrodd ar y cynnydd a wnaed i fodloni’r targed(au) a roddwyd i’r awdurdod gan Weinidogion Cymru a’r targedau yn y CGCA arfaethedig.

Byddai Gweinidogion Cymru yn cyhoeddi adroddiad cenedlaethol o gynnydd yn erbyn y targedau yn y Cynllun Cenedlaethol yn flynyddol, gan ddefnyddio’r wybodaeth a ddarperir gan yr awdurdodau lleol yn eu hadroddiadau blynyddol ymhlith ffynonellau eraill. Byddai’r adroddiadau yn rhoi sail i gynllunio’r Cynllun Cenedlaethol ar gyfer y cyfnod 5 mlynedd nesaf.

Bydd yr Asesiad Effaith Rheoleiddiol yn nodi’r dulliau arfaethedig ar gyfer monitro, adolygu a gwerthuso’r cynigion ar ôl gweithredu.

Amcanion polisi

Mae’r cynigion yn bwriadu trawsnewid y ffordd yr ydym yn meddwl am y Gymraeg a rôl addysg o fewn hynny, gan roi ffocws clir a phendant ar ddeilliannau ieithyddol dysgwyr . Mae’r cynigion yn cwmpasu:

• Rhoi’r targed miliwn o siaradwyr Cymraeg ar wyneb y Bil fel bod sail statudol iddo.
• Gosod dyletswydd ar awdurdodau lleol i weithio tuag at wireddu deilliant ieithyddol ar ddiwedd addysg statudol erbyn 2050, sef pob disgybl yn gallu siarad Cymraeg yn hyderus – a hynny fel isafswm ar lefel sy’n gyfystyr â B2 Fframwaith Cyfeirio Cyffredin Ewrop ar gyfer Ieithoedd.
• Gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i ddatgan y continwwm sgiliau Cymraeg.
• Sefydlu cyfundrefn statudol i gategoreiddio ysgolion yn ôl cyfrwng iaith a chreu mecanwaith i symud ysgolion i gategori uwch.
• Rhoi dyletswydd ar Weinidogion Cymru i lunio cynllun cenedlaethol ar gyfer caffael a dysgu’r Gymraeg gan gynnwys pennu targedau ar gyfer y gweithlu addysg Gymraeg.
• Diwygio’r system o Gynlluniau Strategol Cymraeg mewn Addysg a gosod dyletswydd ar bob awdurdod lleol i greu Cynllun Gweithredu Cymraeg mewn Addysg ar gyfer cwrdd â’r targedau a osodir gan Weinidogion Cymru yn y cynllun cenedlaethol ynghylch cynyddu darpariaeth Gymraeg yn eu hardal. 
• Cefnogi ysgolion a’r system addysg yn ehangach i wireddu amcanion y Bil a phontio’r gefnogaeth i ysgolion gyda’r ddarpariaeth dysgu Cymraeg ar gyfer pob oedran.
• Canoli cefnogaeth arbenigol ar gyfer dysgu’r Gymraeg gydol oes, gan gynnwys addysg ysgolion, o fewn yn sefydliad. I’w wireddu y tu allan i’r Bil.

Mae strategaeth 'Cymraeg 2050: miliwn o siaradwyr' yn nodi bod gan y system addysg rôl allweddol wrth wireddu’r targedau o greu miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 a chynyddu canran y boblogaeth sy’n siarad Cymraeg bob dydd, ac sy’n gallu siarad mwy nag ychydig o eiriau o Gymraeg, i 20 y cant erbyn 2050. Un o nodau’r strategaeth yw ‘creu system addysg statudol sy’n cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg hyderus’. Mae’r cynigion hyn yn cyfrannu at wireddu’r targedau hyn drwy ehangu’r mynediad at y Gymraeg i ddisgyblion yng Nghymru, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw a thrwy sicrhau bod y ddarpariaeth Gymraeg ym mhob ysgol yn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg ac i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus.

Casglu tystiolaeth ac ymgysylltu â phlant a phobl ifanc

Bydd ymgysylltu â phlant a phobl ifanc yn digwydd yn ystod y cyfnod ymgynghori.

Dadansoddi’r dystiolaeth ac asesu’r effaith

Cyffredinol

• Byddai’r cynigion yn ehangu mynediad plant a phobl ifanc yng Nghymru at y Gymraeg a darpariaeth Gymraeg dros amser ac yn rhoi cyfleodd iddynt ddatblygu eu sgiliau Cymraeg, ac i ddod yn siaradwyr Cymraeg hyderus, ni waeth beth fo categori ieithyddol yr ysgol y maent yn ei mynychu, neu ym mha gymuned maent yn byw.

Penodol

• Gallai’r nod i weithio tuag at wireddu deilliant ieithyddol ar ddiwedd y cyfnod statudol arwain at ystod ehangach o gyfleoedd i ddysgwyr o ran cyflogaeth ac yn eu bywydau bob dydd.
• Byddai’r continwwm sgiliau iaith yn cyfrannu at ddealltwriaeth plant a phobl ifanc o’r deilliannau ieithyddol disgwyliedig ar bob cam o’r daith i ddysgu’r Gymraeg.
• Byddai cyfundrefn statudol i gategoreiddio ysgolion, ynghyd â’r cymhellion i gynyddu’r ddarpariaeth Gymraeg a threfniadau i fonitro hyn, yn ehangu mynediad plant a phobl ifanc at ddarpariaeth Gymraeg dros amser ym mha bynnag ardal maen nhw’n byw, ac yn sicrhau bod y ddarpariaeth Gymraeg ym mhob ysgol yn rhoi cyfleoedd i blant a phobl ifanc i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg.
• Gallai cynnig y cynllun cenedlaethol, yn ei dro, gyfrannu at yr agenda trechu tlodi drwy roi sgiliau Cymraeg i blant a phobl ifanc na fyddent o bosibl wedi cael y cyfle i’w datblygu heb y cynnig hwn. O ganlyniad, mae’n bosibl y bydd yr unigolion hyn yn gallu ymgeisio am swyddi lle mae’r Gymraeg yn ddymunol neu’n hanfodol, gan eu galluogi i fanteisio ar ran o’r farchnad lafur na fyddai fel arall wedi bod yn agored iddynt. Byddai’r cyfeiriad clir gan Lywodraeth Cymru ynghylch caffael y Gymraeg gydol oes yn arwain at fwy o blant a phobl ifanc, beth bynnag fo’u hoedran, yn gallu parhau i ddysgu a gwella eu sgiliau Cymraeg.
• yddai cynnig Cynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg yn gallu arwain at ehangu mynediad disgyblion ledled Cymru at addysg cyfrwng Cymraeg, pa bynnag ardal yng Nghymru maent yn byw ynddi, a chynyddu nifer y disgyblion sy’n datblygu sgiliau Cymraeg.
• Byddai mwy o ysgolion yn cynnig darpariaeth Gymraeg yn arwain at fwy o blant a phobl ifanc yn cael eu haddysgu trwy gyfrwng y Gymraeg. Y bwriad fyddai i hyn yn ei dro, gynyddu’r cyfleoedd i bobl ymwneud a chyfathrebu â’i gilydd yn y Gymraeg, mewn cyd-destunau ffurfiol ac anffurfiol, gan gynnwys y gweithle.
• Gallai gynyddu nifer yr ysgolion cyfrwng Cymraeg ganiatáu i blant a phobl ifanc aros yn eu cymunedau a chwtogi ar deithio.
• Byddai’r cynnig o hyrwyddo darpariaeth drochi hwyr yn ehangu’r mynediad at y Gymraeg i blant a phobl ifanc yng Nghymru sy’n dymuno cael mynediad at addysg cyfrwng Cymraeg ar wahanol bwyntiau mynediad. 

Wrth i ni ddatblygu cynigion y Papur Gwyn ymhellach, byddwn yn ystyried goblygiadau’r Confensiwn Hawliau Dynol.

Cyngor Gweinidogol a Phenderfyniad y Gweinidog

Bydd dadansoddiad yr effeithiau yn cael eu rhannu gyda Gweinidogion wrth iddynt wneud penderfyniadau am gyhoeddi’r Papur Gwyn. 

Monitro ac Adolygu

Bydd Awdurdodau Lleol yn cyhoeddi adroddiadau adolygu blynyddol i Lywodraeth Cymru ar Gynlluniau Gweithredu Cymraeg mewn Addysg, yn adrodd ar y cynnydd a wnaed i fodloni’r targed(au) a roddir i’r awdurdod gan Weinidogion Cymru.

Bydd Gweinidogion Cymru yn cyhoeddi adroddiad cenedlaethol o gynnydd yn erbyn y targedau yn y Cynllun Cenedlaethol bob pum mlynedd, gan ddefnyddio’r wybodaeth a ddarperir gan yr awdurdodau lleol yn eu hadroddiadau blynyddol ymhlith ffynonellau eraill. Byddai’r adroddiadau cyn diwedd y cyfnod 5 mlynedd yn rhoi sail i gynllunio’r Cynllun Cenedlaethol ar gyfer y cyfnod 5 mlynedd nesaf.

Bydd yr Asesiad Effaith Rheoleiddiol yn nodi’r dull arfaethedig ar gyfer monitro, adolygu a gwerthuso’r cynigion ar ôl gweithredu.