Pecyn cymorth ar gyfer mewnoli yng Nghymru - 1. Cyflwyniad

O fewn y Rhaglen Lywodraethu ar ei newydd wedd, o dan yr addewid i ‘Wneud ein dinasoedd, ein trefi a’n pentrefi yn lleoedd gwell fyth i fyw a gweithio ynddynt’, mae ymrwymiad i:

“… ystyried ble y gellir dod â gwasanaethau a chontractau yn ôl yn gynaliadwy ac yn fforddiadwy i mewn i sector cyhoeddus cryfach.”

Mae’r Ganolfan Strategaethau Economaidd Lleol (CLES) wedi’i phenodi gan Lywodraeth Cymru i adolygu’r dirwedd gaffael yng Nghymru ac i gynhyrchu pecyn cymorth i helpu sefydliadau ar draws y sector cyhoeddus yng Nghymru i roi’r ymrwymiad hwnnw ar waith.

Y sbardun polisi allweddol y tu ôl i'r ymrwymiad i archwilio mewnoli yw mynd ar drywydd agenda gwaith teg i Gymru, sy'n gymdeithasol gyfiawn, gan gydnabod y gall mewnoli arwain at amodau cyflogaeth lleol gwell.

Mae’r pecyn cymorth hwn ar gyfer mewnoli yng Nghymru yn tynnu sylw at bwysigrwydd sefydlu dull systematig a rhagweithiol o ystyried mewnoli a’r effaith y gall mewnoli ei chael ar fodelau gwasanaeth. Byddai dull o'r fath yn cymryd golwg gyfannol ar werth am arian, gan ddefnyddio lens Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol wrth ystyried opsiynau cynllunio gwasanaethau. Bydd y pecyn cymorth yn helpu i arwain sefydliadau i roi'r ymrwymiad ar waith, i ystyried mewnoli ar lefel strategol.

Bydd y pecyn cymorth hwn yn helpu i sicrhau bod mewnoli’n cael ei ystyried fel mater o drefn gydag edefyn clir o Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn rhedeg drwy’r broses o wneud penderfyniadau ar yr opsiynau cynllunio gwasanaethau. Fodd bynnag, mae'n bwysig nodi nad cyfrifoldeb caffael yn unig yw ystyried mewnoli fel mater o drefn; mae angen ystyried mewnoli’n gyfannol o fewn sefydliadau, gyda chefnogaeth gan Uwch Arweinwyr.

Wrth symud ymlaen, dylid defnyddio’r pecyn cymorth fel arfarniad rhagweithiol ac arferol ar gyfer mewnoli yn erbyn y Nodau Llesiant a’r Dulliau o Weithio, gyda’r bwriad o gyflawni nodau cymdeithasol ac economaidd tymor hwy a gwell llesiant ymhlith y boblogaeth, yn ogystal ag effeithlonrwydd ac ansawdd gwasanaeth, a all hefyd effeithio ar gostau yn y tymor hir.

Image

John F Coyne
Cyfarwyddwr, Caffael a Masnachol
Llywodraeth Cymru

Mae’r Rhaglen Lywodraethu yn cynnwys ymrwymiad i:

“… ystyried lle gellir dod â gwasanaethau a chontractau yn ôl yn gynaliadwy ac yn fforddiadwy i mewn i sector cyhoeddus cryfach”.

Mae Llywodraeth Cymru wedi comisiynu’r Ganolfan ar gyfer Strategaethau Economaidd Lleol (The Centre for Local Economic Strategies - CLES) i greu pecyn cymorth i helpu sefydliadau sector cyhoeddus Cymru weithredu ar yr ymrwymiad hwnnw.

Mae’r pecyn cymorth wedi cael ei gynhyrchu gan CLES gyda chefnogaeth gan y Gymdeithasol Rhagoriaeth mewn Gwasanaeth Cyhoeddus (Association for Public Service Excellence - APSE).

Ei nod yw darparu cyngor, cyfarwyddyd a gwybodaeth ar:

• Gefndir, rhesymeg ac achos strategol y polisi dros archwilio’r potensial i fewnoli.
• Awgrymiadau a mannau cyswllt yn y cylch cynllunio a chomisiynu lle dylid ystyried mewnoli.
• Y mathau o wasanaethau a chontractau y dylid eu hystyried.
• Fethodoleg arfarnu opsiynau i lywio’r broses benderfynu.
• ‘Fap trywydd’ ar gyfer gwahanol gamau’r siwrnai fewnoli.
• Ystyriaethau a risgiau allweddol.
• Astudiaethau achos.

Mae yna nifer o ddiffiniadau a dehongliadau posibl o ran esbonio ystyr ‘mewnoli’. Fodd bynnag, un diffiniad a ddefnyddir yn helaeth yw darfyddiad contract a allanolwyd gynt ac ail-sefydlu’r gwasanaeth o dan weithrediad a rheolaeth uniongyrchol awdurdod cyhoeddus (Rebuilding capacity: the case for insourcing public contracts. APSE, 2019).

Un ffactor allweddol yma yw’r berthynas gyflogaeth uniongyrchol sy’n bodoli rhwng yr awdurdod cyhoeddus a’r gweithwyr sy’n cyflenwi’r gwasanaeth.

Mae’n debygol y caiff mewnoli ei archwilio fel un o ystod o opsiynau modelau gwasanaeth gwahanol, ar draws sbectrwm o ddarpariaeth fewnol i ddarpariaeth wedi’i hallanoli. Mae’r rhain yn amrywio o ran faint o reolaeth a arferir gan yr awdurdod cyhoeddus ac nid yw pob model ar gael ar gyfer pob rhan o sector cyhoeddus Cymru (er enghraifft, ar hyn o bryd nid oes gan fyrddau iechyd Cymru y pŵer i sefydlu nac i ddal cyfranddaliadau yn is-gwmnïau na chwmnïau cydweithredol).

Mae’r pecyn cymorth yn berthnasol i bob rhan o sector cyhoeddus Cymru. Ei nod yw cynnig cymorth a gwybodaeth i unrhyw un sydd â chyfrifoldeb am wario arian cyhoeddus neu sydd â dylanwad dros ddulliau cynllunio a chyflenwi gwasanaethau. Bydd hyn yn cynnwys:

• Adrannau Llywodraeth Cymru a gweision sifil
• Prif Weithredwyr a Chyfarwyddwyr Cyllid
• Cyfarwyddwyr a phenaethiaid gwasanaeth
• Cynllunwyr gwasanaethau a chomisiynwyr gwasanaethau
• Arweinwyr caffael
• Undebau llafur
• Cynghorwyr llywodraethau lleol (sydd â rôl cabinet, rôl arolygu neu rôl craffu)
• Aelodau bwrdd ac aelodau pwyllgor

1. Cefndir i fewnoli yn sector cyhoeddus Cymru

• Cyflwyniad a diben
• Rhesymeg a chyd-destun
• Yr achos dros fewnoli gwasanaethau cyhoeddus

2. Canllaw i archwilio’r potensial ar gyfer mewnoli

• Awgrymiadau a mannau cyswllt yn y broses gynllunio a chomisiynu gwasanaethau
• Y mathau o wasanaethau y dylid eu hystyried ar gyfer mewnoli
• Methodoleg arfarnu opsiynau
• ‘Map trywydd ar gyfer y siwrnai fewnoli’
• Ystyriaethau a risgiau allweddol

3. Gwybodaeth a chyngor

• Astudiaethau achos

Mae’r pecyn cymorth yn cynnwys:

• Negeseuon allweddol – prif bwyntiau cryno
• Gwybodaeth bellach – naratif ac esboniad manylach
• Adnoddau defnyddiol – megis rhestrau gwirio