Gofal Iechyd Parhaus y GIG llyfryn gwybodaeth ar gyfer unigolion, teuluoedd a gofalwyr - Beth sy’n digwydd os nad ydych yn gymwys a sut i apelio

Nid yw pawb sydd ag anghenion iechyd parhaus yn gymwys i gael GIP, ond efallai fod gennych anghenion a nodwyd drwy’r Tîm Amlddisgyblaethol sydd naill ai ddim yn rhai y gallai'ch Awdurdod Lleol eu diwallu ar ei ben ei hun neu sydd y tu hwnt i bwerau cyfreithiol yr Awdurdod Lleol. Yn y sefyllfaoedd hyn, mae eich Awdurdod Lleol yn ysgwyddo’r cyfrifoldeb am eich gofal a’ch cymorth ac mae’n gweithio mewn partneriaeth â’ch Bwrdd Iechyd Lleol i ddarparu pecyn iechyd a gofal cymdeithasol sydd wedi’i deilwra i ddiwallu eich anghenion unigol. 

Pecynnau Iechyd a Gofal Cymdeithasol ar y Cyd

Mae pecynnau gofal ar y cyd ar gael pan fo’r Bwrdd Iechyd Lleol a’r Awdurdod Lleol yn cydweithio mewn partneriaeth er mwyn cytuno ar gyfrifoldebau ariannu’r naill a’r llall yn eich pecyn gofal ar y cyd i ddarparu darpariaeth ddi-dor o iechyd a gofal cymdeithasol. Bydd prawf modd yn cael ei gynnal i benderfynu a oes hawl gennych i gael y gwasanaethau y mae gan eich Awdurdod Lleol gyfrifoldeb amdanyn nhw. 

Ni ddylech wynebu unrhyw oedi gyda derbyn eich pecyn gofal wrth i’r gofal hwn gael ei drefnu.

Gofal Nyrsio a Ariennir

Os nad ydych chi'n gymwys i gael GIP, efallai y cewch barhau i dderbyn cyfraniad gofal nyrsio a ariennir gan y GIG oherwydd eich bod angen gofal nyrsio o ryw fath. Dim ond os yw asesiad yn canfod fod angen gofal nyrsio arnoch mewn cartref gofal sydd wedi cofrestru i ddarparu gofal nyrsio y caiff ei dalu. Mae’r cyfraniad gofal nyrsio yn swm wythnosol safonol a delir yn uniongyrchol i’r cartref gofal.

Gall yr awdurdod lleol a/neu chi ariannu unrhyw elfen o ofal cymdeithasol, yn dibynnu ar eich asesiad ariannol. Os ydych chi'n talu am eich gofal eich hun mewn cartref gofal gyda nyrsio, gallwch fod yn gymwys  o hyd i gael cyfraniad gofal nyrsio a ariennir gan y GIG. Nid yw hyn yn effeithio ar eich budd-daliadau, a dylai leihau cost y cartref gofal i chi.

Dylai’r cartref gofal roi datganiad ysgrifenedig i chi gyda dadansoddiad clir o’r costau y bydd y GIG, yr awdurdod lleol a chi yn eu talu. Gallwch ofyn iddyn nhw am ddatganiad os nad ydych wedi cael un.

Os ydych chi'n anghytuno â phenderfyniad y Bwrdd Iechyd Lleol, mae gennych hawl i apelio. Rhaid rhoi gwybod i'r Bwrdd Iechyd Lleol am eich bwriad i apelio o fewn 28 diwrnod i'r dyddiad y cawsoch wybod am y penderfyniad cymhwystra. Dim ond dan amgylchiadau eithriadol y bydd ceisiadau a wneir ar ôl y cyfnod hwn yn cael eu hystyried. Rhaid i chi gyflwyno apêl ysgrifenedig i'r Bwrdd Iechyd Lleol o fewn 6 mis i'r dyddiad y cawsoch wybod am y penderfyniad cymhwystra. Dim ond dan amgylchiadau eithriadol y caiff apeliadau a gyflwynir ar ôl y cyfnod hwn eu hystyried.

Nid yw’r adolygiad yn ymdrin â chynnwys cynlluniau gofal, ond gallwch wneud cais am adolygiad am y canlynol: 

• y gweithdrefnau a ddilynwyd wrth wneud eich penderfyniad am gymhwystra GIP; neu
• y meini prawf a ddefnyddiwyd ar gyfer cymhwystra – h.y. y prawf ‘angen iechyd sylfaenol’ ac a yw wedi’i ddefnyddio mewn dull cywir a chyson.

Gallwch gyflwyno eich achos i Ombwdsman Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru hefyd os ydych chi’n dal i fod yn anhapus – mae'r manylion cyswllt ar (Gweler y manylion cysylltu).

Mae dau gam i'r broses apelio – cam adolygiad lleol a cham Panel Adolygu Annibynnol. 

Cam adolygiad lleol

Os ydych chi neu'ch teulu yn mynd at eich Bwrdd Iechyd Lleol i gael adolygiad o’u penderfyniad, bydd proses adolygiad lleol y Bwrdd Iechyd Lleol yn ymdrin â’r mater yn gyntaf. Dylai eich Bwrdd Iechyd Lleol roi manylion eu proses adolygiad lleol i chi, gan gynnwys amserlen, ac ymdrin â’ch cais yn brydlon. Os ydych chi'n dal i fod yn anhapus â’r penderfyniad yn dilyn y broses adolygiad lleol, dylai'ch apêl fynd ymlaen i gam y Panel Adolygu Annibynnol.

Camau ac amserlen yr Adolygiad Annibynnol

Rhaid i’ch Bwrdd Iechyd Lleol gael Panel Adolygu Annibynnol (IRP) sydd â chadeirydd annibynnol, a chynrychiolwyr o’r Bwrdd Iechyd Lleol a’r Awdurdod Lleol. Fel arfer, bydd y broses IRP yn cael ei chwblhau o fewn pedair wythnos i’r cais am adolygiad (oni bai bod amgylchiadau eithriadol). Mae’r cyfnod hwn yn cychwyn unwaith y bydd unrhyw gamau i ddatrys yr achos yn y cam adolygiad lleol wedi’u cwblhau.

Mae’r penderfyniad nad ydych yn gymwys i gael cyllid GIP yn parhau tan y bydd y broses apelio wedi’i chwblhau. Yn ystod y cyfnod hwn, dylech dderbyn gofal priodol wrth ddisgwyl am ganlyniad eich apêl, ond efallai y bydd rhaid i chi gyfrannu tuag at gost eich pecyn gofal yn ystod y cyfnod hwn.

Wrth ofyn am apêl, bydd eich amgylchiadau’n effeithio ar y rhai sy’n gyfrifol am drefnu a/neu dalu am eich gofal. Gallai eich Awdurdod Lleol a/neu eich GIG fod yn rhan o’r broses neu efallai eich bod eisoes yn trefnu a/neu’n ariannu eich gofal eich hun.

Os ydych yn teimlo eich bod chi, neu rywun rydych yn gofalu amdano, yn gymwys i gael GIP yn ystod cyfnod pan oeddech yn talu am ofal, gallwch ofyn am adolygiad ôl-weithredol er mwyn i’r ffioedd gael eu had-dalu. Y Bwrdd Iechyd Lleol sy'n gyfrifol am gynnal achosion adolygu cyfredol ac ôl-weithredol, dylai bod ganddynt unigolyn penodedig i gysylltu â nhw am hyn, cysylltwch â nhw i gael gwybod pwy. Efallai eich bod yn credu y dylech fod wedi bodloni’r meini prawf cymhwystra oherwydd y rhesymau canlynol:

• fe wnaeth y Bwrdd Iechyd Lleol gynnal asesiad yn y gorffennol, ond mae tystiolaeth na ddefnyddiwyd y meini prawf yn briodol; neu
• dylai bod wedi bod yn eithaf amlwg i’r GIG ar y pryd y gallech fod angen gwasanaethau GIP, ond methodd y Bwrdd Iechyd Lleol â threfnu a chynnal asesiad.

Ar hyn o bryd mae yna ddyddiad terfyn treigl ar gyfer cyflwyno adolygiadau ôl-weithredol. Mae'n rhaid i chi wneud eich cais o fewn 12 mis i ddiwedd y cyfnod rydych chi'n hawlio ar ei gyfer. Gellir ystyried hawliadau y tu allan i'r dyddiadau cau a nodwyd mewn amgylchiadau eithriadol.

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn gofyn i chi ddarparu prawf o ffioedd gofal a dalwyd yn ystod y cyfnod dan sylw. Os ydych chi'n gwneud cais ar ran rhywun arall, bydd angen i'r Bwrdd Iechyd Lleol weld dogfennau i ddangos bod gennych yr awdurdod cyfreithiol perthnasol i ymdrin â’r hawliad. Rhaid darparu'r rhain o fewn 5 mis i gofrestru'r hawliad.

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn anfon holiadur atoch. Yn y ddogfen hon, byddwch yn amlinellu eich achos gan nodi pam eich bod yn credu y dylech fod wedi bod yn gymwys i gael GIP. Pan fydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn derbyn eich holiadur cyflawn, bydd yn gwneud ceisiadau i’r darparwyr gofal perthnasol am gofnodion o’ch gofal. Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn llunio ”cronoleg o angen” o’r cofnodion.

Adolygiad Cam 1

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn asesu'r wybodaeth yn y gronoleg o angen yn erbyn yr Adnodd Rhestr Wirio GIP. Os na chanfyddir cymhwystra posibl, caiff yr achos ei gau. Os canfyddir sbardunau posibl ar gyfer cymhwystra, mae'r achos yn symud ymlaen i Gam 2. Caiff y penderfyniadau hyn eu cadarnhau gan Gadeirydd annibynnol Panel Adolygu.

Adolygiad Cam 2

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn asesu’r wybodaeth hon yn erbyn y 4 dangosydd allweddol sef Natur, Dwyster, Cymhlethdod a’r Annisgwyl ac yn defnyddio’r dull Angen Iechyd Sylfaenol ar gyfer holl gyfnod yr hawliad.

Bydd adolygiad cymheiriaid yn cael ei gynnal gan glinigydd gwahanol – neu mewn achosion pan nad oes cymhwystra, gan ddau glinigydd gwahanol – er mwyn sicrhau bod yr argymhelliad y cael ei gefnogi’n gywir gan dystiolaeth a bod y meini prawf wedi’u defnyddio’n gyson. Os oes anghytundeb rhwng y clinigwyr, bydd yr achos yn cael ei drosglwyddo i Banel Adolygu (IRP).

Bydd yr argymhelliad ar eich cymhwystra’n cael ei wneud ar sail y dystiolaeth sydd ar gael. Gall fod yn un o bedwar o bosibiliadau:

• cyfateb – mae’r cyfnod cymhwystra a ganfuwyd yn cyfateb i’r holl gyfnod hawlio o’r dyddiad ysgogi
• rhannol – mae cymhwystra wedi’i ganfod ar gyfer rhan o’r cyfnod hawlio o’r dyddiad ysgogi
• dim cymhwystra wedi’i ganfod ar gyfer unrhyw ran o’r cyfnod hawlio o’r dyddiad ysgogi
• Panel – mae’r sawl sy’n adolygu wedi methu â gwneud penderfyniad gan fod y wybodaeth sydd ar gael yn gymhleth neu nid yw'r clinigwyr yn gallu cytuno ar y cyfnod cymhwystra.

Yn dibynnu ar yr argymhelliad a wnaed, bydd eich achos yn dilyn un o dri llwybr:

• bydd achosion sy’n cyfateb yn cael eu trosglwyddo ar unwaith er mwyn eu cadarnhau
• bydd achosion o gymhwystra rhannol a dim cymhwystra yn cael eu hanfon ymlaen at y rhai sy’n gwneud hawliadau gyda’r cyfle i drafod y canfyddiadau
• Achosion Panel – bydd Panel Adolygu Annibynnol yn cael ei alw. 

Fe’ch gwahoddir i drafod eich achos pan fo’r canlyniad yn un rhannol neu yn un o ddim cymhwystra:

• Cymhwystra rhannol – bydd y drafodaeth yn ceisio cytuno ar gyfnod cymhwystra sy’n dderbyniol i bawb ac sy’n seiliedig ar y dystiolaeth sydd ar gael a/neu dystiolaeth newydd nad oedd ar gael yn flaenorol. Os bydd cytundeb yn y cam hwn, bydd yr achos yn cael ei anfon ymlaen fel y gellir craffu arno a’i gadarnhau. Os nad oes cytundeb, bydd yr achos yn cael ei anfon ymlaen at y Panel Adolygu Annibynnol i’w ystyried.
• Dim cymhwystra – bydd y drafodaeth yn rhoi cyfle i egluro meini prawf y GIP ymhellach a gwirio bod y sawl sy’n hawlio/cynrychiolydd wedi deall y diffyg tystiolaeth ar gymhwystra.

Ym mhob achos os gwelir eich bod yn gymwys naill ai am gyfnod yr hawliad yn llawn neu ran ohono, dylid ad-dalu mewn ffordd amserol.

Gallwch gyflwyno eich achos gerbron Ombwdsman Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru hefyd os ydych chi'n dal i fod yn anhapus yn dilyn adolygiad. Mae'r manylion cyswllt ar. (Gweler y manylion cysylltu)

Sylwch y bydd gan fyrddau iechyd wybodaeth fanylach ar sut i wneud hawliad ôl-weithredol a sut mae'r broses yn gweithio, a byddant yn rhannu hyn gyda chi wrth gysylltu â nhw.

Budd-daliadau anabledd

Y prif fudd-daliadau anabledd yw’r Lwfans Gweini (AA), Lwfans Byw i’r Anabl (DLA) neu’r Taliad Annibyniaeth Personol (PIP). Caiff y rhain eu talu'n uniongyrchol i chi, ond gyda GIP, telir ffioedd yn uniongyrchol i ddarparwyr gofal.

Os ydych chi'n derbyn eich pecyn gofal GIP gartref, gallwch barhau i dderbyn y budd-daliadau anabledd hyn. Gallwch wirio eich bod yn eu derbyn ar y lefel briodol.

Os ydych chi'n derbyn eich GIP mewn cartref gofal gyda nyrsio, mae’r AA ac elfennau gofal a symudedd y DLA a’r PIP yn cael eu hatal ar ôl 28 diwrnod o’r amser y mae cyllid y Bwrdd Iechyd Lleol yn cychwyn, neu’n gynt os oeddech chi yn yr ysbyty'n ddiweddar.

Os ydych chi'n derbyn eich GIP mewn cartref gofal preswyl, mae elfen ofal y budd-daliadau anabledd yn cael ei hatal ar ôl 28 diwrnod o’r amser y mae cyllid y Bwrdd Iechyd Lleol yn cychwyn, ond mae elfennau symudedd y DLA neu'r PIP yn parhau.

Os ydych chi'n derbyn gofal a chymorth cymdeithasol yn y naill fath o leoliad cartref gofal neu’r llall sy'n cael ei drefnu a'i ariannu gan eich awdurdod lleol (bydd gofyn i chi gyfrannu tuag at y costau hyn o unrhyw incwm cymwys y byddwch yn parhau i'w dderbyn), mae elfen ofal budd-daliadau anabledd yn cael ei hatal ar ôl 28 diwrnod, ond mae elfennau symudedd y DLA neu’r PIP yn parhau.

Pensiwn y Wladwriaeth a Chredyd Pensiwn

Nid yw bod yn gymwys i gael GIP yn effeithio ar Bensiwn y Wladwriaeth. Os ydych chi'n derbyn Credyd Pensiwn, byddwch yn colli elfen anabledd difrifol eich dyfarniad Credyd Pensiwn pan nad oes gennych hawl mwyach i’r AA, DLA (elfen ofal) neu PIP (elfen byw beunyddiol) ac mae hyn yn debygol o effeithio ar gyfanswm y Credyd Pensiwn rydych chi'n gymwys i'w gael.