Gofal Iechyd Parhaus y GIG llyfryn gwybodaeth ar gyfer unigolion, teuluoedd a gofalwyr - Sut mae GIP yn cael ei drefnu os ydych chi’n gymwys

Os byddwch chi'n derbyn unrhyw ohebiaeth sy’n cadarnhau eich bod yn gymwys i gael GIP, dylai gynnwys manylion eich cynllun gofal, neu os nad yw eich cynllun gofal yn hysbys ar yr adeg honno, dylech dderbyn gwybodaeth am y camau nesaf.

Y Bwrdd Iechyd Lleol sy'n gyfrifol yn gyfreithiol am ariannu eich pecyn gofal o’r adeg pan wnaeth y Tîm Amlddisgyblaethol gyfarfod a phenderfynu ar eich cymhwystra.  Os ydych chi wedi talu am eich gofal neu wedi cyfrannu at gost eich gofal ar ôl y dyddiad hwn, gallwch wneud cais i'r Bwrdd Iechyd ad-dalu'r costau hyn i chi. Fodd bynnag, os gall y Tîm Amlddisgyblaethol nodi’r dyddiad pan oedd gennych angen iechyd sylfaenol am y tro cyntaf, dylent hysbysu’r Bwrdd Iechyd Lleol, a dylech gael eich ad-daliad o’r dyddiad hwnnw.

Dylai'ch Cydgysylltydd Gofal gysylltu â chi o fewn 2 ddiwrnod i gyfarfod y Tîm Amlddisgyblaethol. Mae hyn er mwyn sicrhau eich bod yn deall y canlyniad yn llawn ac i ateb unrhyw gwestiynau a all fod gennych. 

Os ydych chi'n gymwys i gael GIP, dylai'ch pecyn gofal fod wedi’i drefnu o fewn pythefnos i gyfarfod y Tîm Amlddisgyblaethol. 

Dylai'ch Bwrdd Iechyd Lleol drefnu eich pecyn gofal o fewn 8 wythnos i unrhyw gyswllt neu asesiad cychwynnol e.e. y rhestr wirio a gynhaliwyd a oedd yn dangos bod gennych angen iechyd sylfaenol o bosibl. Mae’r 8 wythnos yn cynnwys unrhyw amser sydd ei angen arnoch ar gyfer adsefydlu neu ailalluogi.

Gallai gymryd mwy nag 8 wythnos os ydych chi angen cyfnod hirach o adsefydlu neu ailalluogi, ond ni ddylai gymryd mwy na hynny mewn perthynas ag oedi wrth bennu cymhwystra GIP neu wrth ddarparu eich gofal.

Os oes gennych chi gyflwr sy’n gwaethygu’n gyflym a bod eich angen am ofal a chymorth yn cynyddu, oherwydd eich bod yn nesáu at ddiwedd eich oes o bosibl, dylai'ch ysbyty neu eich staff gofal gysylltu â gweithiwr proffesiynol meddygol i ofyn am asesiad GIP llwybr carlam. Byddai hyn yn berthnasol mewn achosion eraill, er emghraifft ar ôl digwyddiad trychinebus. Dylid cwblhau'r asesiad llwybr carlam o fewn deuddydd.

Pan fydd clinigydd priodol yn argymell pecyn gofal brys drwy’r broses llwybr carlam, dylai gael ei dderbyn a’i roi ar waith ar unwaith gan y Bwrdd Iechyd Lleol. Y clinigydd priodol fyddai nyrs gofrestredig neu ymarferydd meddygol sy'n gyfrifol am eich diagnosis, eich triniaeth neu'ch gofal. Dylai fod ganddynt lefel briodol o wybodaeth a phrofiad o'r math o anghenion iechyd dan sylw.

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn penderfynu ar y pecyn gofal sy’n addas er mwyn diwallu eich holl anghenion iechyd a gofal cymdeithasol, gan ystyried eich dymuniadau a’r canlyniadau o’ch dewis.

Mewn achosion lle buoch chi'n derbyn gofal cymdeithasol, bydd asesiad yr Awdurdod Lleol o’ch anghenion gofal cymdeithasol yn bwysig wrth nodi eich anghenion ac mewn rhai achosion dewisiadau’r Bwrdd Iechyd Lleol ar gyfer eu diwallu.

Ni ddylai'r broses o gynllunio gofal ar gyfer diwallu anghenion dan y GIP gael ei chynnal ar wahân i’r broses o gynllunio gofal i ddiwallu anghenion eraill, a lle bynnag y bo’n bosibl, dylid datblygu cynllun gofal unigol, integredig a phersonol.

Bydd y Bwrdd Iechyd Lleol yn gweithio'n agos â chi i gytuno ar eich cynllun gofal GIP a'ch pecyn gofal er mwyn diwallu eich anghenion asesedig. Gall fod yn wahanol i'r pecyn a gawsoch dan eich gofal cymdeithasol.

Mae cael parhad o ran gofal a chymorth yn cael effaith sylweddol ar les ac ansawdd bywyd unigolyn.

Dylai eich Awdurdod Lleol a’ch Bwrdd Iechyd Lleol gydweithio er mwyn gwneud pob ymdrech i osgoi unrhyw darfu ar y trefniadau gofal sydd eisoes ar waith gennych, lle bynnag y bo’n bosibl, neu i ddarparu proses ddi-dor a diogel o bontio pan fo angen newid er eich lles pennaf.  

Llais a rheolaeth, Taliadau Uniongyrchol a GIP

Os caiff eich gofal ei ariannu gan eich Awdurdod Lleol gallech ddewis derbyn yr arian hwn ar ffurf taliad uniongyrchol. Arian yw hwn y mae eich Awdurdod Lleol yn ei roi i chi i wario ar ddiwallu eich anghenion gofal a chymorth cymwys. Gellir gwario’r arian ar amrywiaeth eang o gynhyrchion a gwasanaethau. Mae taliadau uniongyrchol yn galluogi pobl i wneud eu dewisiadau eu hunain am eu gofal a’u cymorth. Mae Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn galluogi pobl i ddefnyddio taliadau uniongyrchol i dalu am ofal preswyl tymor hir yn ogystal â gwasanaethau eraill.

Os ydych chi'n dod yn gymwys i gael GIP wedyn, bydd eich Bwrdd Iechyd Lleol yn talu am eich holl anghenion iechyd a gofal cymdeithasol. Efallai eich bod yn poeni am eich gallu i gadw'r staff cymorth gofal sydd gennych ar hyn o bryd, gan nad yw Byrddau Iechyd Lleol yn gallu darparu taliadau uniongyrchol. Yn unol â phroses GIP sy’n canolbwyntio ar unigolion, os ydych chi eisoes yn defnyddio taliadau uniongyrchol i dalu am ofal cymdeithasol pan ddewch chi'n gymwys i gael GIP, mae’n rhaid i’ch Bwrdd Iechyd Lleol weithio gyda chi fel partner cyfartal, er mwyn sicrhau eich bod yn parhau i fod â llais, dewis a rheolaeth dros eich trefniadau gofal.

Mae’n rhaid i’r Bwrdd Iechyd Lleol weithio gyda chi mewn ysbryd o gydweithredu a gwneud pob ymdrech i barhau â’r personél sy’n darparu eich gofal, os mai dyna yw eich dymuniad.

Er ei bod hi'n anghyfreithlon ar hyn o bryd i ddefnyddio taliadau uniongyrchol i dalu am ofal iechyd neu ofal cymdeithasol a ddarperir gan y GIG, nid yw'n anghyfreithlon i Awdurdodau Lleol a Byrddau Iechyd Lleol gydweithio i roi llais a rheolaeth i chi mewn perthynas â'ch anghenion iechyd a gofal cymdeithasol.

Dylai Byrddau Iechyd Lleol ystyried amrywiaeth o opsiynau i sicrhau bod gennych lais a rheolaeth dros y gofal a gewch, gan gynnwys yr enghreifftiau canlynol:

Cynnal staff

Os byddwch chi'n datblygu angen gofal iechyd sylfaenol, rhaid i'r bwrdd iechyd weithio i barhau â'r staff sy'n darparu gofal, os ydych chi'n dymuno hyn ac os gallai gyfrannu at ddiwallu eich anghenion. Gallai'r bwrdd iechyd gyflogi staff (naill ai'n uniongyrchol neu drwy asiantaeth), e.e. cynorthwywyr personol, a gyflogwyd gennych chi’n flaenorol o dan daliadau uniongyrchol.

Ymddiriedolaethau Defnyddiwr Annibynnol

Gallai Byrddau Iechyd Lleol ystyried darparu cyllid i Ymddiriedolaeth Defnyddwyr Annibynnol hefyd, i reoli eich gofal. Dyma lle mae perthynas a/neu bartïon eraill â diddordeb yn sefydlu ymddiriedolaeth sy'n darparu eich gofal. Yna mae'r Bwrdd Iechyd Lleol yn talu'r ymddiriedolaeth i ddarparu gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol penodedig i chi.

Efallai y gallwch gadw rhai taliadau uniongyrchol ar gyfer y rhannau o'ch gofal y mae'r Awdurdod Lleol yn dal yn gyfrifol amdanynt, e.e. cyfleoedd cynhwysiant cymdeithasol. Rhaid i sefydliadau partner gydweithio i archwilio'r holl opsiynau sydd ar gael i wneud y gorau o annibyniaeth unigolyn.

Bydd canllawiau pellach ar y mesurau hyn yn cael eu cyhoeddi ar wefan Llywodraeth Cymru.

Dylai'r Bwrdd Iechyd Lleol weithio'n agos gyda chi i benderfynu ar eich cynllun gofal a lleoliad y gofal, er enghraifft yn eich cartref, mewn cartref gofal, trefniant byw â chymorth neu mewn hosbis. Wrth lunio a chytuno ar y cynllun, dylid ystyried eich dewisiadau chi a rhai eich perthnasau neu eiriolwr ynghylch sut a lle y darperir eich gofal. Dylai'ch Bwrdd Iechyd Lleol ystyried eich dewisiadau o ddifrif, ochr yn ochr ag unrhyw risgiau sy’n gysylltiedig â mathau gwahanol o ofal a mynediad teg i adnoddau’r Bwrdd Iechyd Lleol.

Bydd y cynllun gofal yn nodi anghenion a dylai'r pecyn gofal ddiwallu'r anghenion hynny'n llawn. Os nad ydych yn hapus â’r pecyn gofal a gynigir gan y Bwrdd Iechyd Lleol ac os nad yw’n gallu datrys eich pryderon yn anffurfiol, dylech ddefnyddio gweithdrefn cwynion y GIG – mae'r manylion cyswllt ar (gweler y manylion cysylltu).

Bydd eich pecyn gofal yn cael ei ddarparu gan ofalwyr, nyrsys ardal a/neu staff priodol eraill yn eich cartref. Os oeddech chi'n byw gartref cyn bod yn gymwys i gael GIP ac yn derbyn taliadau uniongyrchol gan eich Awdurdod Lleol i ariannu eich cynorthwywyr personol yn uniongyrchol, gallai'ch Bwrdd Iechyd Lleol ddefnyddio’r aelodau staff hyn (a all fod yn aelodau'r teulu neu ffrindiau sy’n gyfarwydd iawn â’ch anghenion gofal iechyd) os ydyn nhw'n gymwys ac wedi'u hyfforddi ac yn gallu diwallu eich anghenion iechyd asesedig. Fel y nodir yn y Fframwaith Cenedlaethol GIP dylid gwneud pob ymdrech i gynnal parhad y personél sy’n darparu’r gofal, pan fo’r unigolyn yn dymuno hynny.

Os ydych chi'n tynnu tuag at derfyn eich oes, efallai y bydd yn briodol i chi dderbyn eich GIP mewn hosbis. Fodd bynnag, mae Fframwaith Cenedlaethol GIP Llywodraeth Cymru yn cydnabod y gallech fod am aros gartref ar yr adeg hon.

Mae gwasanaethau cartrefi gofal yn cael eu rheoleiddio gan Arolygiaeth Gofal Cymru ac wedi'u cofrestru gydag Arolygiaeth Gofal Cymru o dan Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016. Mae rhai gwasanaethau cartrefi gofal yn cynnwys gofal nyrsio.

Os ydych chi angen byw mewn cartref gofal ac yn gymwys i gael GIP, mae’r GIG yn llunio contract â’r cartref ac yn talu costau eich llety, eich prydau bwyd a’r costau i dalu am eich anghenion iechyd a gofal personol asesedig. Dyma rai materion i'w cadw mewn cof:

• Os cytunir y dylech symud i gartref gofal, mae eich dewisiadau’n rhan bwysig o'r dystiolaeth i'w hystyried wrth ddewis y cartref gofal mwyaf addas i ddiwallu eich anghenion.
• Efallai fod gan Fyrddau Iechyd Lleol gontract ag un neu fwy o gartrefi gofal yn yr ardal, ond eich anghenion asesedig chi fydd yn penderfynu a ydyn nhw'n addas. Mewn amgylchiadau eithriadol, dylai Bwrdd Iechyd Lleol ystyried ceisiadau am e.e. ystafell fwy o faint neu leoliad mewn cartref gofal drutach nag arfer, a dylent ystyried y rhain fesul achos.
• Rhaid i Fyrddau Iechyd Lleol drafod y rhesymau dros y dewisiadau gyda chi, eich teulu neu eiriolwr. Os oes gennych chi anghenion clinigol (er enghraifft, ymddygiad heriol sy’n golygu bod angen ystafell fwy oherwydd y nodwyd bod eich ymddygiad yn gysylltiedig â theimlo'ch bod wedi eich cau i mewn, neu os ydych chi'n meddwl y byddwch yn elwa o gael darparwr gofal â sgiliau arbenigol yn hytrach na darparwr gofal cyffredinol), dylid ystyried a fyddai’n briodol i’r Bwrdd Iechyd Lleol dalu’r gost ychwanegol hon. Os pennir bod anghenion clinigol arnoch, bydd angen i’r Bwrdd Iechyd Lleol wneud penderfyniad sy'n sicrhau cydbwysedd rhwng eich anghenion a’ch dewisiadau chi â’r gofyniad am ddefnydd priodol o gyllid cyhoeddus.
• Os ydych chi’n byw mewn cartref gofal preswyl yn barod ac yn dymuno aros yno yn dilyn eich asesiad GIP, byddai angen i’r Bwrdd Iechyd Lleol fod yn fodlon bod modd diwallu eich anghenion asesedig. Os nad yw’n bosibl i’ch cartref gofal presennol ddiwallu eich anghenion, bydd angen i chi drafod eich dewisiadau gyda’r Bwrdd Iechyd Lleol.

• Os ydych chi'n byw mewn cartref gofal pan benderfynir rhoi GIP i chi, mae angen i chi drafod â’ch Bwrdd Iechyd Lleol i weld a allwch chi aros yno. Mae hyn yn arbennig o berthnasol os yw'ch cartref gofal yn ddrutach nag y byddai’r Bwrdd Iechyd Lleol yn ei dalu fel arfer i ddiwallu anghenion fel eich rhai chi. Gall hyn ddigwydd os ydych wedi bod yn ariannu eich gofal eich hun neu os oedd yr awdurdod lleol yn ariannu’r gofal yn rhannol ac roedd perthynas neu drydydd parti arall yn talu gweddill y ffioedd.
• Caniateir i bobl wneud cyfraniadau ychwanegol ym maes gofal cymdeithasol, ond dyw'r un peth ddim yn wir am ofal Bwrdd Iechyd Lleol. Wrth adolygu eich llety cyfredol, dylai’r Bwrdd Iechyd Lleol ymchwilio i’r rhesymau pam rydych chi am barhau yn eich cartref/ystafell bresennol ac a oes unrhyw resymau pam ddylech chi aros yno (gallai hyn gynnwys anghenion personol, e.e. mae’n agos at aelodau agos o’r teulu). Byddai angen asesu unrhyw risgiau posibl o symud cyn y byddai penderfyniad terfynol yn cael ei wneud. Gallai rhesymau o’r fath gynnwys, er enghraifft, pa mor fregus ydych chi, anghenion iechyd meddwl neu anghenion perthnasol eraill sydd gennych chi sy’n golygu y gallai symud i lety arall olygu risg sylweddol i’ch iechyd a’ch lles.
• Dywed cyngor Fframwaith Cenedlaethol GIP os penderfynir bod gan rywun hawl i GIP a bod ganddo becyn gofal cost uchel yn barod, y dylai’r Bwrdd Iechyd Lleol ystyried ariannu cost y pecyn cost uwch presennol tan y penderfynir a ddylent dalu’r pecyn cost uwch yn barhaus neu drefnu lleoliad amgen.

Efallai eich bod am symud i gartref gofal sydd yn agosach at eich teulu sy’n byw mewn ardal Bwrdd Iechyd Lleol arall. Gallwch awgrymu hyn i’ch Bwrdd Iechyd Lleol, ond y Bwrdd fydd yn penderfynu a fydd yn ei ariannu ai peidio. Os yw eich Bwrdd Iechyd Lleol yn cytuno i’ch symud i ardal Bwrdd Iechyd Lleol arall byddant yn parhau i fod yn gyfrifol am ariannu eich GIP.

Dylai adolygiadau GIP ganolbwyntio’n bennaf ar eich cynllun neu eich trefniadau ac a ydyn nhw'n dal yn addas i ddiwallu eich anghenion. Y disgwyl yw na fydd angen ailasesu cymhwystra yn y rhan fwyaf o achosion. Fodd bynnag, mewn rhai achosion, bydd pobl yn symud i mewn ac allan o fod yn gymwys i gael GIP, yn dibynnu ar eu hanghenion.

Bydd eich GIP yn cael ei adolygu o fewn 3 mis o ddarparu eich cynllun gofal, oni bai ei fod yn cael ei ysgogi’n gynharach gennych chi neu eich teulu/cynrychiolydd neu’r darparwr. Wedi hynny, bydd yn cael ei adolygu’n flynyddol. Os oes disgwyl i’ch cyflwr waethygu, dylai eich pecyn gofal gael ei adolygu’n amlach. 

Os yw'ch amgylchiadau wedi dirywio’n amlwg, dylech gael adolygiad o fewn pythefnos a dylid gwneud newidiadau i’ch pecyn gofal yn ôl yr angen. Dylech dderbyn dyddiadau ar gyfer yr adolygiadau rydych yn eu disgwyl. 

Os ydych chi'n derbyn gwasanaethau iechyd meddwl eilaidd, yn gyfreithiol, mae’n ofynnol i’r Bwrdd Iechyd Lleol adolygu eich gofal o leiaf yn flynyddol ac yn unol â Chod Ymarfer Rhan 2 a 3 Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010.

Os yw unrhyw rai o’ch anghenion gofal a chymorth yn newid, gall arwain at newid yn eich cymhwystra i gael GIP. Ni ddylai eich Bwrdd Iechyd Lleol na’ch Awdurdod Lleol benderfynu diddymu unrhyw drefniant ariannu presennol heb gynnal ailasesiad ar y cyd o’ch anghenion yn gyntaf, gan ymgynghori â’i gilydd, ac â chi, ynghylch unrhyw newidiadau yn narpariaeth eich gofal.

Felly, er mwyn sicrhau parhad eich gofal, os oes newid mewn cymhwystra, mae’n hanfodol bod trefniadau ariannu amgen yn cael eu cytuno a’u rhoi ar waith cyn i unrhyw arian GIP presennol gael ei ddiddymu. Dylai’r sefydliad sy’n cynnig gwneud y newid gysylltu â chi’n ysgrifenedig ynglŷn â newid o’r fath. Os na all yr Awdurdod Lleol a’r Bwrdd Iechyd Lleol gytuno ar y newid arfaethedig, dylai’r trefniadau ariannu presennol barhau ar waith tan y bydd yr anghydfod wedi’i ddatrys.

Os ydych yn anhapus gydag unrhyw ran o’r adolygiad, dylech siarad â’ch Cydgysylltydd. Gallwch ofyn am ailasesiad o’ch anghenion ac am adolygiad o’ch cynllun gofal. Os ydych chi'n anhapus â’r canlyniad o hyd, gallech gwyno gan ddefnyddio Gweithio i Wella, proses gwynion y GIG. (Gweler y manylion cysylltu).