Newidiadau i'r gyfraith ar dderbyn disgyblion o ganlyniad i weithredu Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018

Mae'r canllawiau hyn yn anstatudol ac maent wedi'u bwriadu ar gyfer awdurdodau derbyn, cyrff llywodraethu ysgolion, awdurdodau lleol, paneli apeliadau derbyn a fforymau derbyn. Diben y canllawiau yw amlygu newidiadau i'r gyfraith yn ymwneud â derbyn disgyblion i ysgolion ar sail Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018 ("Deddf 2018"), nad ydynt yn cael eu hadlewyrchu yn y Cod Derbyn i Ysgolion ar hyn o bryd. Cyhoeddwyd fersiwn gyfredol y Cod hwnnw yn 2013 a gellir ei weld ar cod derbyn i ysgolion.

Mae Deddf 2018 yn sefydlu’r system statudol yng Nghymru ar gyfer diwallu anghenion dysgu ychwanegol ("ADY") plant a phobl ifanc ("y system ADY"). Mae'n disodli'r system ar gyfer diwallu anghenion addysgol arbennig ("AAA") plant mewn ysgolion, ac anawsterau a/neu anableddau dysgu (AAD) mewn addysg bellach.

O dan y system ADY, mae gan blant a phobl ifanc sydd ag ADY gynllun statudol (y cynllun datblygu unigol), sy'n disodli'r amrywiaeth o gynlluniau statudol ac anstatudol (gan gynnwys datganiadau AAA) o dan y systemau AAA ac AAD. Mae'r Cod Anghenion Dysgu Ychwanegol yn darparu canllawiau statudol ar gyfer cyrff llywodraethu ysgolion, awdurdodau lleol ac eraill, ynglŷn ag arfer eu swyddogaethau o dan Ddeddf 2018. Mae'n pennu gofynion ar eu cyfer hefyd.

Dechreuodd y gwaith o weithredu Deddf 2018 ar 1 Medi 2021. Mae'r system ADY yn cael ei chyflwyno'n raddol dros gyfnod o 3 blynedd hyd at haf 2024. Yn ystod y cyfnod hwn, bydd y system ADY yn bodoli ochr yn ochr â'r system AAA, a bydd y system AAA (gan gynnwys datganiadau) yn cael ei dileu'n raddol wrth i ddysgwyr symud i'r system ADY.

Mae'r Cod Derbyn i Ysgolion yn cynnwys cyfeiriadau amrywiol at agweddau ar y system AAA. Mae'r cyfeiriadau hyn yn parhau i fod yn berthnasol yn ystod y cyfnod gweithredu, gan fod y system AAA yn parhau i fod yn berthnasol i rai dysgwyr yn ystod y cyfnod hwn.

Mae'r newidiadau a nodir isod yn newidiadau i'r gyfraith, felly mae angen cydymffurfio â nhw, er gwaethaf y ffaith nad yw'r Cod Derbyn i Ysgolion yn cyfeirio atynt. Dylid darllen y canllawiau hyn ochr yn ochr â darpariaethau perthnasol y Cod hwnnw wrth aros am unrhyw ddiwygiadau i'r Cod hwnnw.

O 1 Medi 2021, mae adran 48 o Ddeddf 2018 yn ei gwneud yn ofynnol i gorff llywodraethu ysgol a gynhelir yng Nghymru dderbyn plentyn i'r ysgol os enwir yr ysgol yng nghynllun datblygu unigol y plentyn at ddibenion yr adran honno, sef sicrhau bod y plentyn yn cael ei dderbyn i'r ysgol. Mae'r ddyletswydd hon yn berthnasol er gwaethaf y cyfyngiad ar feintiau dosbarthiadau babanod a hyd yn oed pe bai derbyn y plentyn yn golygu bod yr ysgol yn mynd y tu hwnt i nifer y disgyblion y mae hawl iddi eu derbyn. Mae'r ddyletswydd i dderbyn yn berthnasol bob amser, gan gynnwys os yw ysgol wedi'i henwi mewn cynllun y tu allan i'r cylch derbyn arferol.

Dim ond mewn amgylchiadau penodol y gall ysgolion gael eu henwi at ddiben sicrhau bod disgybl yn cael ei dderbyn, felly ni fydd pob cynllun datblygu unigol yn enwi ysgol fel hyn. Os enwir ysgol at y diben hwn, fe'i henwir yn adran 2D.1 y cynllun datblygu unigol.

Os enwir ysgol mewn cynllun datblygu unigol at ddiben sicrhau bod disgybl yn cael ei dderbyn, nid yw'r darpariaethau derbyn yn Neddf Safonau a Fframwaith Ysgolion 1998 yn berthnasol yn gyffredinol.[1] 

Os yw plentyn neu riant y plentyn yn dymuno apelio yn erbyn yr ysgol a enwir yng nghynllun datblygu unigol y plentyn at ddiben sicrhau ei fod yn cael ei dderbyn, neu'r ffaith nad oes unrhyw ysgol wedi'i henwi ar y cynllun, rhaid apelio i Dribiwnlys Addysg Cymru.

Mae paragraffau 12.100 a 23.54 i 23.59 o'r Cod ADY yn ymdrin â'r pŵer i enwi ysgol at ddiben sicrhau bod plentyn yn cael ei dderbyn, a dyletswydd corff llywodraethu ysgol a enwir i dderbyn plentyn. Mae Pennod 23 yn ymdrin yn gyffredinol â chynnwys cynlluniau datblygu unigol, ac mae Atodiadau A a B yn cynnwys y ffurflenni safonol ar gyfer cynlluniau datblygu unigol. Mae Pennod 33 yn ymdrin ag apeliadau o dan Ddeddf 2018.

[1] Adran 98(7) o Ddeddf Safonau a Fframwaith Ysgolion 1998, fel y'i diwygiwyd gan baragraff 7(3) o’r Atodlen i Ddeddf 2018.

Mae paragraffau 3.45 i 3.50 o'r Cod Derbyn i Ysgolion yn ymdrin â'r rheolau ar gyfyngiadau ar feintiau dosbarthiadau babanod. Mae paragraff 3.48 yn nodi'r rhestr o ddisgyblion a eithrir nad ydynt, o dan rai amgylchiadau, i'w cyfrif at ddibenion y cyfyngiad ar feintiau dosbarthiadau babanod.

O 1 Medi 2021, mae'r canlynol yn ddisgyblion sydd wedi’u heithrio hefyd:[2]

• plant a dderbyniwyd i'r ysgol y tu allan i'r cylch derbyn arferol oherwydd bod eu cynllun datblygu unigol yn enwi'r ysgol at ddiben sicrhau eu bod yn cael eu derbyn
• plant ag ADY sydd fel arfer yn cael eu haddysgu mewn uned arbennig mewn ysgol brif ffrwd, ond sy'n derbyn rhan o'u gwersi mewn dosbarth nad yw'n gysylltiedig â darpariaeth arbennig

[2] Rheoliadau Derbyniadau Ysgol (Meintiau Dosbarthiadau Babanod) (Cymru) 2013 fel y'u diwygiwyd gan Reoliadau Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018 (Diwygiadau Canlyniadol) (Rhif 2) 2021, rheoliad 4.