Deddf Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) 2016 Cosbau: canllawiau technegol

Mae’n bwysig bod y broses o gasglu a rheoli trethi datganoledig Cymru yn gweithredu’n deg ac yn effeithlon. Mae Awdurdod Cyllid Cymru (ACC) yn cydnabod bod y rhan fwyaf mwyafrif helaeth o drethdalwyr yn awyddus i gydymffurfio â’u rhwymedigaethau.

Mae gan ACC amryw o bwerau i helpu i wneud yn siŵr bod trethdalwyr yn bodloni eu cyfrifoldebau o ran trethi ac yn talu’r swm cywir o dreth ar yr adeg gywir, a hynny i sicrhau bod y broses drethu’n gweithredu fel y bwriedir ac i ganfod ac atal y nifer fach o bobl sydd ddim yn cydymffurfio â’u rhwymedigaethau.

Er mwyn annog cydymffurfiad ac atal pobl rhag peidio â chydymffurfio, mae amrywiaeth o gosbau swm penodedig, dyddiol a rhai sifil yn ymwneud â threthi yn berthnasol i’r trethi datganoledig. Mewn rhai amgylchiadau ac ar gyfer rhai cosbau mae gan ACC y pŵer i ohirio, i leihau neu i hepgor cosb.

Mae’r adran hon yn darparu canllaw ar y system cosbau sifil sy’n berthnasol i’r trethi datganoledig ac sydd yn DCRhT (ac yn bennaf Rhan 5 o’r Ddeddf honno), gan gynnwys y rheolau asesu a gorfodi sy’n sail i bob cosb.

Mae gan drethdalwyr yr hawl i ofyn am adolygiad neu i apelio i’r Tribiwnlys mewn perthynas ag unrhyw gosb a roddir gan ACC.

Nid yw trethdalwyr yn agored i unrhyw gosb yn y canllaw hwn os ydynt eisoes wedi eu cael yn euog o drosedd yn sgil ymddygiad tebyg. Enw hyn yw’r rheol ‘gwahardd cosbi ddwywaith’.

Mae'r canllawiau yn yr adran hon wedi'u strwythuro fel a ganlyn:

• Cosbau a’r Ddeddf Hawliau Dynol 1998
• Cosbau am fethu dychwelyd ffurflen dreth
• Cosbau am fethu talu treth
• Cosbau am fethu â hysbysu ynghylch tanasesiad/tanddyfarniad
• Cosbau sy’n ymwneud â chadw cofnodion
• Cosbau sy’n ymwneud ag ymchwiliadau
• Cosbau sy’n ymwneud ag anghywirdebau, gofal rhesymol a gohirio cosb
• Dyfarnu a chyfrifo swm y gosb
• Esgus rhesymol
• Gostyngiad am ddatgelu
• Amgylchiadau arbennig
• Apeliadau ac adolygiadau o benderfyniadau cosb
• Mwy nag un gosb yn daladwy

Mae Erthygl 6 y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol wedi’i hymgorffori yng nghyfraith y DU drwy Ddeddf Hawliau Dynol 1998. Mae Erthygl 6 yn rhoi amrywiol hawliau a mesurau diogelu i berson pan fydd ACC yn penderfynu a ddylid gorfodi rhai cosbau ai peidio.

Mae’r Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol yn diffinio rhai cosbau fel cosbau “troseddol”, megis cosbau a orfodir oherwydd ymddygiad bwriadol. Nid ydy cosbau o’r fath yn droseddol o dan gyfraith y DU (hy cosbau sifil ydynt), er eu bod yn cael eu hystyried yn rhai ‘troseddol’ at ddibenion Siarter Hawliau Dynol Ewrop.

Oherwydd bod y mathau yma o gosbau’n cael eu hystyried yn rhai troseddol gan y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol, mae Erthygl 6 yn rhoi hawliau i drethdalwyr. Mae'r rhain yn cynnwys:

• yr hawl i berson gael gwybod yn brydlon am natur unrhyw gosb yn ei erbyn a’r rheswm drosti
• hawl i wrandawiad teg a chyhoeddus o fewn amser rhesymol, ac
• yr hawl i beidio ag euogi ei hun

Os yw ACC yn credu bod Erthygl 6 yn debygol o fod yn berthnasol i gosb a allai fod yn ddyledus, bydd y person a allai fod yn agored i'r gosb yn cael eu hysbysu o hyn.

Mae trethdalwr y mae’n rhaid iddo ddychwelyd ffurflen dreth yn agored i gosb o £100 os na fydd yn dychwelyd y ffurflen ar y dyddiad ffeilio neu cyn hynny. 

Ar gyfer Treth Trafodiadau Tir (TTT), y dyddiad ffeilio yw 30 diwrnod o’r dyddiad y daw y trafodiad i rym. Dyma'r dyddiad cwblhau fel arfer.

Ar gyfer Treth Gwarediadau Tirlenwi (TGT), y dyddiad ffeilio yw diwrnod gwaith olaf y mis sy’n dilyn y mis y daw'r cyfnod cyfrifyddu i ben (gweler DTGT/5010 a DTGT/5020 am fwy o wybodaeth).

Os bydd y trethdalwr yn parhau i fethu dychwelyd ffurflen dreth bydd yn agored i fwy o gosbau, fel a ganlyn:

Fodd bynnag, os bydd y trethdalwr yn dal yn ôl gwybodaeth a fyddai’n galluogi neu’n helpu ACC i asesu ei rwymedigaeth i dreth ddatganoledig, swm y gosb fydd y mwyaf o blith y canlynol:

• £300, neu
• swm heb fod yn fwy na 95% o’r swm o dreth ddatganoledig y byddai’r person wedi bod yn agored i’w dalu pe byddai’r ffurflen dreth wedi ei dychwelyd.

Mae’n rhaid talu unrhyw gosb yn yr adran hon cyn pen 30 diwrnod ar ôl dyddiad cyhoeddi'r hysbysiad o'r gosb, oni bai fod y trethdalwr yn gofyn am adolygiad neu’n apelio i’r tribiwnlys.

Caiff ACC leihau cosb am fethu dychwelyd ffurflen dreth os bydd y trethdalwr yn datgelu gwybodaeth sydd wedi cael ei dal yn ôl o ganlyniad i’r methiant hwnnw. 

Cosbau penodol i'r Dreth Gwarediadau Tirlenwi am fethu dychwelyd ffurflenni treth fwy nag unwaith

Pan fydd trethdalwr yn dod yn agored i gosb am fethu dychwelyd ffurflen dreth ar gyfer y Dreth Gwarediadau Tirlenwi, bydd rhagor o fethiannau i ddychwelyd ffurflenni treth cyn pen cyfnod cosbi penodol yn arwain at gyfradd gosbi uwch.

Bydd y cyfnod cosbi yn dechrau ar y diwrnod ar ôl dyddiad ffeilio’r ffurflen dreth, ac yn dod i ben 12 mis yn ddiweddarach. Gall y cyfnod cosbi gael ei ymestyn ar yr un sail os ceir mwy o fethiannau i ddychwelyd ffurflenni treth.

Mae’r cosbau fel a ganlyn:

Mae trethdalwr yn agored i gosb os yw wedi methu talu swm o dreth ddatganoledig ar y dyddiad cosbi neu cyn hynny mewn cysylltiad â’r swm hwnnw.

Ar gyfer y Dreth Trafodiadau Tir, y gosb yw 5% o swm y dreth nas talwyd.

Ar gyfer y Dreth Gwarediadau Tirlenwi, y gosb yw 1% o swm y dreth nas talwyd oni bai ei fod yn ail fethiant neu’n fethiant dilynol i dalu’r Dreth Gwarediadau Tirlenwi cyn pen cyfnod cosbi penodol.

Cosbau penodol i'r Dreth Gwarediadau Tirlenwi am fethu talu treth fwy nag unwaith

Pan fydd trethdalwr yn dod yn agored i gosb am fethu talu'r Dreth Gwarediadau Tirlenwi, bydd rhagor o achosion o fethu talu treth cyn pen cyfnod cosbi penodol yn arwain at gyfradd gosbi uwch.

Bydd y cyfnod cosbi yn dechrau ar y diwrnod ar ôl y dyddiad cosbi, ac yn dod i ben 12 mis yn ddiweddarach. Gall y cyfnod cosbi gael ei ymestyn ar yr un sail os ceir mwy o fethiannau i dalu’r Dreth Gwarediadau Tirlenwi.

Mae’r cosbau fel a ganlyn:

Cosb am fethu ad-dalu credyd treth ar amser

Caiff ACC roi cosb pan fydd ACC yn cyflwyno asesiad i drethdalwr er mwyn adennill swm o gredyd treth na ddylid bod wedi ei dalu (neu ei osod yn erbyn rhwymedigaeth dreth), neu sydd wedi dod yn ormodol, a bod y swm a asesir ddim yn cael ei dalu gan y trethdalwr ar amser. Y gosb yw 5% o’r swm sy’n daladwy o ganlyniad i asesiad ACC.

Y dyddiad cosbi

Mae’r dyddiad cosbi (y dyddiad pryd mae trethdalwr yn dod yn agored i gosb) ar gyfer cosbau penodol wedi’i nodi yn y tabl isod:

Parhau i fethu talu treth ddatganoledig

Os bydd yn parhau i fethu talu treth, mae’r trethdalwr yn agored i fwy o gosbau, fel a ganlyn:

Mae trethdalwr yn agored i gosb os yw'n derbyn dyfarniad neu asesiad ACC sy'n tanddatgan eu rhwymedigaeth dreth, a’u bod yn methu â chymryd camau rhesymol i hysbysu'r ACC o'r tanddatganiad hwn cyn pen 30 diwrnod o'r dyddiad y cyhoeddwyd y dyfarniad neu'r asesiad.

Ni fydd y swm y gosb yn fwy na 30% o'r refeniw posibl a gollir.

Wrth benderfynu pa gamau (os o gwbl) sy’n rhesymol, rhaid i ACC ystyried pa un a wyddai’r trethdalwr am y tanddyfarniad neu’r tanasesiad, neu a ddylai fod wedi gwybod amdano.

Asesu a thalu'r gosb

Rhaid i ACC gynnal asesiad a hysbysu’r trethdalwr am ei rwymedigaeth i'r gosb hon (gan nodi'r cyfnod yr aseswyd y gosb yn ei erbyn) cyn pen 12 mis yn dechrau:

• ar ddiwedd y ‘cyfnod apelio’ (gweler isod) am benderfyniad sy’n cywiro’r anghywirdeb neu’r tanddatganiad (fel penderfyniad i gynnal asesiad ACC), neu
• os nad oes asesiad gan ACC o ran y dreth dan sylw uchod, y dyddiad y mae’r anghywirdeb neu’r tanddatganiad yn cael ei gywiro

Y ‘cyfnod apelio’ yw’r cyfnod lle gellir dwyn apêl yn erbyn penderfyniad ACC, neu’r cyfnod lle nad yw apêl a ddygwyd wedi cael ei thynnu’n ôl yn derfynol neu nad oes penderfyniad terfynol wedi cael ei wneud yn ei chylch.

Yn amodol ar y cyfyngiad amser uchod, gall ACC gynnal asesiad atodol o rwymedigaeth y trethdalwr i’r gosb hon os cafodd asesiad cynharach gan ACC ei gyfrifo gan ddefnyddio amcangyfrif rhy isel o'r refeniw posibl a gollir.

Er enghraifft, os bydd y trethdalwr yn rhoi dogfen i ACC sy’n cynnwys anghywirdeb diofal ac mae ACC yn y lle cyntaf yn asesu bod y trethdalwr yn agored i gosb o £300 (mewn cysylltiad â refeniw posibl a gollir o £1,000), ac mae ACC yn canfod yn nes ymlaen fod y refeniw posibl a gollir go iawn yn £1,500), gall ACC gynnal asesiad atodol gan ddod i’r casgliad fod y trethdalwr yn agored i gosb ychwanegol o £150 (fel bod y gosb wreiddiol a'r gosb ychwanegol yn dod i 30% o'r refeniw posibl a gollir go iawn, sef £450 yn yr enghraifft hon).

Gall ACC gyfuno asesiad (neu asesiad atodol) o'r gosb hon ag unrhyw asesiad a gynhelir mewn cysylltiad â rhwymedigaeth dreth y trethdalwr (fel asesiad ACC.

Rhaid i'r trethdalwr dalu’r gosb cyn pen 30 diwrnod ar ôl y dyddiad mae ACC yn cyhoeddi’r hysbysiad o’r gosb, oni bai fod y trethdalwr yn gofyn am adolygiad neu’n apelio i'r tribiwnlys.

Bydd ACC yn codi llog ar swm y gosb nas talwyd o’r dyddiad sy’n dilyn y dyddiad y mae’n rhaid talu’r gosb, a hynny nes ei bod yn cael ei thalu.

Mae cosb am roi dogfen sy’n cynnwys anghywirdeb bwriadol neu ddiofal i ACC yn cael ei hystyried at ddibenion gorfodi yn asesiad yng nghyswllt treth. Mae hyn yn golygu bod gan ACC yr un pwerau gorfodi ac adennill dyledion mewn cysylltiad â'r gosb hon (a chosbau eraill) ag sydd ganddo mewn cysylltiad â threth.

Os bydd trethdalwr yn methu cadw cofnodion a’u storio'n ddiogel fel sy’n ofynnol o dan:

• adran 38 DCRhT - cadw cofnodion a’u storio'n ddiogel mewn cysylltiad â dychwelyd ffurflen dreth, sy’n berthnasol i'r Dreth Trafodiadau Tir a'r Dreth Gwarediadau Tirlenwi
• adran 38A DCRhT - sydd ddim ond yn berthnasol i drafodiadau tir o dan y Dreth Trafodiadau Tir nad ydynt yn hysbysadwy
• adran 69 DCRhT - sy’n berthnasol i'r Dreth Trafodiadau Tir a’r Dreth Gwarediadau Tirlenwi ac mae’n ymwneud â hawliadau a wneir o dan adrannau 62, 63 neu 63A DCRhT
• Rheoliadau Casglu a Rheoli Trethi (Trefniadau Talu’n Ôl) (Cymru) 2018, Rheoliadau Treth Gwarediadau Tirlenwi (Gweinyddu) (Cymru) 2018, a Rheoliadau Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cadw Cofnodion) (Cymru) 2018

yna mae’n agored i dalu cosb o hyd at £3,000 oni bai:

• bod ACC yn fodlon bod unrhyw ffeithiau mae’n rhesymol ofynnol ganddo iddynt gael eu profi (ac y byddai’r cofnodion na chawsant eu cadw na'u storio’n ddiogel wedi eu profi), yn cael eu profi gan dystiolaeth ddogfennol arall a ddarperir iddo, neu
• fod y trethdalwr yn bodloni ACC neu (ar apêl) y tribiwnlys bod esgus rhesymol dros fethu cydymffurfio a’r darpariaethau hyn

Rhaid i ACC wneud asesiad a rhoi gwybod i’r person sy’n agored i’r gosb cyn pen 12 mis o’r dyddiad pan gredodd am y tro cyntaf bod y trethdalwr wedi methu cydymffurfio â’i rwymedigaethau i gadw cofnodion a’u storio'n ddiogel.

Rhaid talu'r gosb cyn pen 30 diwrnod ar ôl y dyddiad mae ACC yn cyhoeddi’r hysbysiad o’r asesiad o’r gosb, oni bai fod y trethdalwr yn gofyn am adolygiad neu’n apelio i'r tribiwnlys.

Bydd ACC yn codi llog ar swm y gosb nas talwyd o’r dyddiad sy’n dilyn y dyddiad y mae’n rhaid talu’r gosb, a hynny nes ei bod yn cael ei thalu.

Caiff cosb am fethu cadw cofnodion a’u storio’n ddiogel ei thrin fel swm perthnasol at ddibenion gorfodi. Mae hyn yn golygu bod gan ACC yr un pwerau gorfodi ac adennill dyledion mewn cysylltiad â'r gosb hon (a chosbau eraill) ag sydd ganddo mewn cysylltiad â threth.

Mae trethdalwr yn agored i gosb sefydlog o £300 os yw’n:

• methu cydymffurfio â hysbysiad gwybodaeth, neu
• rhwystro ACC yn fwriadol (neu rywun a fydd wedi’i awdurdodi gan ACC) yn ystod ymchwiliad neu wrth arfer pŵer sydd wedi cael ei gymeradwyo gan y tribiwnlys o dan adran 108 DCRhT

Os bydd y methiant neu'r rhwystro’n parhau ar ôl y dyddiad pan roddwyd y gosb benodedig gyntaf hon o £300, mae’r trethdalwr yn agored i dalu cosb arall (neu gosbau eraill) o hyd at £60 am bob diwrnod dilynol y mae’r methiant neu’r rhwystro’n parhau.

Mae modd cynyddu swm y gosb ddyddiol hon os, mewn perthynas â hysbysiad trydydd parti anhysbys, bydd y methiant neu’r rhwystro’n parhau dros gyfnod hirach. Fydd ACC ddim ond yn cael rhoi cosb ddiofyn ddyddiol uwch mewn perthynas â'r math hwn o hysbysiad gwybodaeth os:

1. bydd y methiant yn parhau am fwy na 30 diwrnod o ddyddiad yr hysbysiad cosb
2. bydd y sawl sydd wedi derbyn yr hysbysiad wedi cael gwybod y caiff cais ei wneud am gosb uwch, ac
3. mae’r tribiwnlys, ar gais ACC, yn dyfarnu y caiff roi cosb.

Mae’n rhaid i’r tribiwnlys ystyried ffactorau amrywiol, fel cost cydymffurfio â'r cais i'r sawl sy’n derbyn yr hysbysiad. Ni chaiff y tribiwnlys osod swm cosb sy’n fwy na £1000 am bob diwrnod perthnasol.

Neu, yn ychwanegol i’r gosb sefydlog o £300 a ‘hyd at’ £60 o gosb ddyddiol, gall y trethdalwr fod yn agored i swm ychwanegol o gosb. Byddai'r swm hwn yn cael ei ddyfarnu gan y Tribiwnlys Uchaf.

Byddai’r gosb ychwanegol yn cael ei chodi pan fo gan ACC reswm dros gredu, o ganlyniad i’r methiant neu’r rhwystr parhaus, bod y swm o dreth a dalwyd gan y trethdalwr (neu y mae’n debygol o dalu), neu’r swm mae’r person wedi'i dalu (neu’n debygol o dalu) mewn perthynas â chredyd treth, yn is o lawer nag y byddai wedi bod fel arall heb y methiant neu’r rhwystr.

Wrth ddyfarnu maint y gosb, mae’n rhaid i’r Tribiwnlys Uchaf ystyried swm y dreth sydd heb ei dalu, neu faint sydd heb ei dalu mewn perthynas â chredyd treth. Rhaid rhoi’r gosb cyn pen 12 mis o’r diwethaf o'r canlynol:

• dyddiad yr hysbysiad cosb £300 cychwynnol
• diwedd y cyfnod pan fyddid wedi gallu gwneud apêl yn erbyn yr hysbysiad gwybodaeth (ond na chafodd ei wneud), neu
• y dyddiad pan ddyfernir ar apêl yn erbyn yr hysbysiad gwybodaeth neu’r dyddiad y cafodd yr apêl ei thynnu’n ôl

Nid yw’r trethdalwr yn agored i dalu naill ai’r gosb benodedig o £300 na’r gosb ddyddiol o ‘hyd at’ £60 os:

• yw’n bodloni ACC neu (ar apêl) y tribiwnlys bod esgus rhesymol dros naill ai’r methiant i gydymffurfio neu’r rhwystro, neu
• eu bod yn methu gwneud rhywbeth y mae’n rhaid ei wneud cyn pen cyfnod penodol (fel gofyniad mewn hysbysiad gwybodaeth i gyflwyno dogfennau erbyn amser penodol), ond mae’n gwneud hynny mewn amser ychwanegol y gallai ACC fod wedi’i ganiatáu

Rhaid i ACC wneud asesiad a rhoi gwybod i'r trethdalwr ei fod yn agored i dalu'r naill gosb neu’r llall (y gosb sefydlog o £300 a’r gosb ddyddiol o ‘hyd at’ £60) cyn pen 12 mis o’r dyddiad pan ddaeth yn agored i dalu’r gosb am y tro cyntaf.

Rhaid i'r trethdalwr dalu’r gosb cyn pen 30 diwrnod ar ôl y dyddiad mae ACC yn cyhoeddi’r hysbysiad o'r asesiad o’r gosb, oni bai:

• fod y trethdalwr yn rhoi hysbysiad o adolygiad yn erbyn y gosb, yn yr achos hwnnw bydd yn rhaid talu’r gosb ddim hwyrach na 30 diwrnod o’r dyddiad pan ddaw’r adolygiad i ben a chaiff y penderfyniad i ddyfarnu cosb ei gadarnhau, neu
• fod y trethdalwr yn rhoi hysbysiad o adolygiad yn erbyn y gosb, yn yr achos hwnnw bydd yn rhaid talu’r gosb ddim hwyrach na 30 diwrnod o’r dyddiad pan ddyfernir yn derfynol ar yr apêl gan gynnal y penderfyniad i roi cosb neu pan gaiff yr apêl ei thynnu’n ôl

Bydd ACC yn codi llog ar swm y gosb nas talwyd o’r dyddiad sy’n dilyn y dyddiad y mae’n rhaid talu’r gosb, a hynny nes ei bod yn cael ei thalu.

Mae person yn agored i gosb pan fo’n rhoi dogfen i ACC sydd, oherwydd diffyg gofal rhesymol (ymddygiad diofal), neu ymddygiad bwriadol, yn cynnwys anghywirdebau sy’n arwain at unrhyw o'r canlynol:

• tanddatganiad o rwymedigaeth i dreth ddatganoledig
• datganiad ffug neu ormodol o golled sy’n ymwneud â threth ddatganoledig
• hawliad ffug neu ormodol am ad-daliad o dreth ddatganoledig, neu
• hawliad ffug neu ormodol am gredyd treth

Mae anghywirdeb yn ddiofal os yw wedi digwydd gan fod y trethdalwr wedi methu cymryd gofal rhesymol. Hynny yw, pe bai’r trethdalwr wedi cymryd gofal rhesymol, ni fyddai anghywirdeb yn fwriadol nac yn ddiofal.

Mae swm y gosb a roddir yn dibynnu ar ymddygiad y trethdalwr. Mae’r cosbau wedyn yn cael eu cyfrifo fel canran o’r refeniw posibl a gollir. Mae DCRhT yn caniatáu i ACC roi cosbau sydd ddim yn fwy na swm penodol. Mae’r tabl isod yn dangos crynodeb o’r ystodau cosb a roddir gan ACC:

Bydd anghywirdeb nad oedd yn fwriadol nac yn ddiofal ar ran y trethdalwr pan roddwyd y ddogfen â’r anghywirdeb i ACC yn cael ei ystyried yn ddiofal os oedd y trethdalwr wedi sylwi ar yr anghywirdeb yn nes ymlaen ond ddim wedi cymryd camau rhesymol i roi gwybod i ACC cyn gynted ag y bo'n ymarferol ar ôl sylwi ar yr anghywirdeb.

Gofal rhesymol

Y ffordd symlaf o ddiffinio ‘gofal rhesymol’ yw ymddygiad person rhesymol a doeth sydd yn sefyllfa’r person dan sylw.

Cafodd hyn ei awgrymu gan y Barnwr Berner ym mhenderfyniad Tribiwnlys yr Haen Gyntaf yn CThEM v David Collis, pan nodwyd:

Bod cosb yn berthnasol os yw'r anghywirdeb yn y ddogfen berthnasol o ganlyniad i fethiant ar ran y trethdalwr (neu berson arall sy’n rhoi’r ddogfen) i gymryd gofal rhesymol. Rydym o’r farn mai’r safon ar gyfer pennu hyn yw trethdalwr doeth a rhesymol yn sefyllfa’r trethdalwr dan sylw.

Mae ACC yn cydnabod bod pobl yn gwneud camgymeriadau. Wrth benderfynu a yw person wedi methu â chymryd gofal rhesymol ai peidio, bydd ACC yn ceisio canfod a yw'r person wedi cymryd y gofal a'r sylw y gellid ei ddisgwyl gan berson rhesymol yn cymryd gofal rhesymol mewn amgylchiadau tebyg.

Er mwyn i ofal rhesymol fod yn berthnasol, ni ddylai fod unrhyw gwestiwn, er enghraifft, a oedd y person yn gwybod am anghywirdeb pan roddodd yr wybodaeth neu’r ddogfen i ACC neu pan fethodd â chydymffurfio â’r gofyniad perthnasol. Pe bai’r person yn gwybod am yr anghywirdeb pan roddodd yr wybodaeth i ACC neu wedi methu â chydymffurfio â’r gofyniad perthnasol, byddai hynny’n anghywirdeb bwriadol neu’n fethiant bwriadol at ddibenion pennu’r gosb. 

Wrth benderfynu a fethodd y person â chymryd gofal rhesymol ai peidio, bydd ACC yn archwilio’r hyn a wnaeth (neu na wnaeth) y person, a bydd yn ystyried a fyddai person darbodus a rhesymol wedi gwneud (neu heb wneud) hynny o dan yr amgylchiadau hynny. Er bod ACC yn disgwyl i bob person gymryd gofal rhesymol, ni all ACC benderfynu a yw wedi gwneud hynny ai peidio heb ystyried galluoedd ac amgylchiadau’r person. 

Er enghraifft, ni fyddai ACC fel arfer yn disgwyl yr un lefel o wybodaeth neu arbenigedd gan unigolyn hunangyflogedig, heb gynrychiolaeth, ag oddi wrth gwmni rhyngwladol mawr. Byddai materion mawr neu gymhleth hefyd yn gofyn am lefel uwch o ofal i gyrraedd y sefyllfa dreth gywir. Yn anad dim, felly, mae ACC yn disgwyl i drethdalwyr geisio cyngor proffesiynol priodol pan fo angen – byddai methu â gwneud hynny pan fo’n amlwg bod y trafodiad yn mynnu hynny’n fethiant i gymryd gofal rhesymol. 

Gall anghywirdebau neu fethiannau i gydymffurfio dro ar ôl tro, er enghraifft, fod yn rhan o batrwm ymddygiad sy’n awgrymu diffyg gofal gan y person wrth ddatblygu systemau digonol ar gyfer cofnodi trafodion neu baratoi ffurflenni treth. Os daw’r person yn ymwybodol o achosion o anghywirdeb neu fethiant ond ar ôl hyn serch hynny yn ailadrodd yr anghywirdeb neu’r methiant, gall hyn ddangos ymddygiad bwriadol ar ran y person mewn perthynas â’r ailadroddiadau hynny. 

Mae enghreifftiau o bryd na fyddai cosb efallai’n ddyledus (oherwydd bod person wedi cymryd gofal rhesymol) yn cynnwys: 

• safbwynt rhesymol y gellir dadlau nad yw wedyn yn cael ei chynnal 
• anghywirdeb rhifyddol neu drosi nad yw mor fawr naill ai mewn termau absoliwt neu o'i gymharu â rhwymedigaeth treth gyffredinol person, fel ei fod yn cynhyrchu canlyniad sy'n amlwg yn od neu'n cael ei nodi gan wiriad “synnwyr” 
• person sy’n cymryd camau sy’n arwain at anghywirdeb neu fethiant yn dilyn cyngor gan ACC sy’n profi’n anghywir yn ddiweddarach, ar yr amod bod yr holl fanylion ac amgylchiadau wedi’u rhoi gan y person i ACC pan geisiwyd y cyngor 
• person sy’n gweithredu ar gyngor cynghorydd cymwys sy’n profi’n anghywir er bod y cynghorydd wedi cael set lawn o’r ffeithiau cywir, a 
• person sy’n derbyn ac yn defnyddio gwybodaeth gan berson arall y gallai’r trethdalwr yn rhesymol ddisgwyl dibynnu arno ond lle nad yw’n bosibl gwirio bod yr wybodaeth yn gywir ac yn gyflawn. 

Gohirio’r gosb

Gall ACC, yn ddarostyngedig i un neu fwy o amodau, ohirio’r gosb gyfan neu ran o’r gosb am anghywirdeb diofal.

Dim ond os bydd cydymffurfio ag amod o'r ataliad yn helpu person i osgoi dod yn agored i unrhyw gosbau pellach y gellir gohirio cosb anghywirdeb diofal.

Ni ellir gohirio cosb am anghywirdeb bwriadol.

Os bydd ACC yn penderfynu bod modd cyfiawnhau gohirio, rhaid dyroddi hysbysiad i’r trethdalwr yn nodi:

• pa ran o'r gosb sydd i'w ohirio 
• cyfnod y gohirio (na all fod yn fwy na 2 flynedd), ac 
• yr amod(au) gohirio y mae'n rhaid i'r trethdalwr gydymffurfio ag ef (â nhw)

Caiff amod gohirio nodi cam gweithredu i'w gymryd, a'r cyfnod ar gyfer cymryd y camau hynny. Bydd ACC yn gosod amodau SMART wrth atal cosb. Dyma’r amodau SMART:

Penodol (Specific) - yn ymwneud yn uniongyrchol â'r busnes neu'r unigolyn.

Mesuradwy (Measurable) - bydd angen i’r trethdalwr allu ‘dangos tystiolaeth’ bod yr amod wedi’i fodloni ar ddiwedd y cyfnod gohirio.

Cyraeddadwy (Achievable) - rhaid bod y trethdalwr yn gallu bodloni’r amod.

Realistig - Ni all amodau fod yn afresymol (er enghraifft, ni fyddai’n rhesymol ei gwneud yn ofynnol i fusnes un-dyn bach gyflogi person cadw cyfrifon amser llawn, rhaid i amodau fod yn economaidd realistig).

Amserol (Time bound) - rhaid cael dyddiad clir erbyn pryd y mae'n rhaid bodloni'r amod/au).

Pan ddaw'r cyfnod gohirio i ben, caiff y gosb a ohiriwyd (neu ran o'r gosb a ohiriwyd) ei chanslo os yw'r trethdalwr yn bodloni ACC eu bod wedi cydymffurfio â'r amodau gohirio.

Os nad yw ACC yn fodlon bod y trethdalwr wedi cydymffurfio â’r amodau gohirio, daw’r gosb a ohiriwyd (neu ran o’r gosb a ohiriwyd) yn daladwy. Bydd hyn yn cynnwys unrhyw log ar y gosb a fyddai wedi’i godi fel arall oni bai am y gohirio.

Os byddwch, yn ystod cyfnod y gohirio, yn dod yn agored i gosb arall am ddarparu dogfen i ACC sy’n cynnwys anghywirdeb diofal neu fwriadol, daw’r gosb a ohiriwyd (neu’r rhan o’r gosb a ohiriwyd) yn daladwy, ynghyd ag unrhyw log ar y gosb a fyddai wedi’i chodi fel arall oni bai am y gohirio.

Mae cosbau yn disgyn i ddau gategori cyffredinol: rhai swm penodedig, a’r rheini lle gall y swm amrywio (fel rheol hyd at derfyn penodol).

Bydd ACC yn cyfrifo swm y gosb, a hynny drwy bennu'r gosb ar uchafswm pob ystod cosb a dyfarnu wedyn a oes gostyngiad ar gael ac ystyried amgylchiadau a ffeithiau penodol yr achos.

Caiff ACC leihau swm y gosb:

• oherwydd amgylchiadau arbennig, neu
• os bydd y trethdalwr yn gwneud datgeliad cymwys i ACC

Cyfrifo’r refeniw posibl a gollir: Y rheol arferol

Refeniw posibl a gollir: y rheol arferol

Y rheol arferol ar gyfer refeniw posibl a gollir (‘PLR’) yw ei fod y swm ychwanegol sy’n daladwy i ACC o ganlyniad i'r canlynol:

• cywiro anghywirdeb mewn dogfen, gan gynnwys anghywirdeb y gellir ei briodoli i berson arall
• peidio â rhoi gwybod i ACC am danddyfarniad neu danasesiad
• gwneud ad-daliad credyd anghywir i ACC o ganlyniad i’r anghywirdeb, neu
• ad-daliad credyd a fyddai wedi cael ei wneud i ACC pe na bai’r anghywirdeb wedi cael ei gywiro

Wrth ddyfarnu’r PLR at ddibenion cyfrifo swm cosb, efallai y bydd y PLR ei hun yn ddarostyngedig i broses adennill neu gadw drwy weithdrefn fel asesiad ACC neu'r ACC ei hun yn gwrthod hawliad yn ffurfiol.

Gall anghywirdeb effeithio ar y dreth daladwy mewn mwy nag un cyfnod treth. Mae'r swm ychwanegol o dreth sy’n daladwy o ganlyniad i gywiro anghywirdeb yn cynnwys unrhyw effaith dreth yn sgil yr anghywirdeb hwnnw sy’n codi mewn cyfnodau treth diweddarach neu gynharach.

Bydd anghywirdebau mewn dogfennau eraill a roddir i ACC ar gyfer yr un trafodiad neu gyfnod yn cael eu hystyried ar wahân o ran cyfrifo symiau cosb.

Refeniw posibl a gollir: mwy nag un camgymeriad

Os yw'r trethdalwr yn agored i fwy nag un gosb o dan adran 129 DCRhT mewn cysylltiad â mwy nag un anghywirdeb yn yr un ddogfen, efallai y bydd y drefn y caiff yr anghywirdebau eu cywiro yn effeithio ar y swm o PLR. Lle bo hynny’n digwydd, ystyrir bod anghywirdeb diofal yn cael ei gywiro cyn anghywirdeb bwriadol.

Os yw'r trethdalwr yn agored i gosb o dan adran 129 DCRhT mewn cysylltiad ag un neu fwy o danddatganiadau mewn un neu fwy o ddogfennau sy’n ymwneud â thrafodiad neu gyfnod treth, wrth gyfrifo'r PLR bydd ACC yn ystyried unrhyw orddatganiad mewn unrhyw ddogfen y mae’r trethdalwr wedi’i rhoi i ni mewn cysylltiad â’r un trafodiad neu gyfnod treth.

Lle bo hynny’n digwydd, mae gorddatganiadau i’w gosod yn erbyn tanddatganiadau yn y drefn ganlynol:

1. tanddatganiadau nad yw’r trethdalwr yn agored i gosb mewn cysylltiad â nhw;
2. tanddatganiadau diofal, a
3. tanddatganiadau bwriadol

Yn yr achos hwn, ystyr ‘tanddatganiad’ yw anghywirdeb sy’n gyfystyr ag unrhyw o’r canlynol, neu’n arwain at unrhyw o'r canlynol:

• tanddatganiad o rwymedigaeth i dreth ddatganoledig
• datganiad ffug neu ormodol o golled sy’n ymwneud â threth ddatganoledig, neu
• hawliad ffug neu ormodol am ad-daliad o dreth ddatganoledig

Yn yr achos hwn, ystyr ‘gorddatganiad’ yw anghywirdeb nad yw’n danddatganiad. Mewn geiriau eraill, mae’n golygu anghywirdeb nad yw’n gyfystyr ag unrhyw o’r canlyniadau uchod nac yn arwain atynt.

Os mai effaith gyffredinol y gorddatganiadau a’r tanddatganiadau yw bod y rhwymedigaeth dreth wedi’i gorddatgan pan gyflwynwyd y ddogfen, ni fydd PLR.

Wrth gyfrifo PLR at ddibenion cosb o dan adran 129 DCRhT, ni ystyrir y ffaith fod PLR gan y trethdalwr (y person a roddodd y ddogfen sy’n cynnwys yr anghywirdeb i ACC) wedi’i wrthbwyso neu ei fod efallai wedi’i wrthbwyso gan ordaliad posibl gan berson arall (heblaw i’r graddau mae’r ddeddfwriaeth yn mynnu neu’n caniatáu addasu rhwymedigaeth dreth person arall drwy gyfeirio at rwymedigaeth dreth y trethdalwr.

Bydd anghywirdebau mewn dogfennau eraill a roddir i ACC ar gyfer yr un trafodiad neu gyfnod yn cael eu hystyried ar wahân o ran cyfrifo symiau cosb.

Refeniw posibl a gollir: colledion

1. Pan fo anghywirdeb yn arwain at gofnodi colled yn anghywir at ddibenion treth ddatganoledig a bod y golled wedi cael ei defnyddio’n gyfan gwbl i leihau faint o dreth sy’n ddyledus ac yn daladwy gan y trethdalwr, caiff y PLR ei gyfrifo yn unol â’r ‘rheol arferol’ (gweler y is-bennawd cyntaf yn yr adran hon ‘Refeniw posibl a gollir: Y rheol arferol’).
2. Pan fo anghywirdeb yn arwain at gofnodi colled yn anghywir at ddibenion treth ddatganoledig ac nid yw rhan o'r golled a gofnodwyd yn anghywir neu’r golled gyfan wedi cael ei defnyddio eto i leihau faint o dreth sy’n ddyledus ac yn daladwy (ac felly nid yw’r effaith dreth yn hysbys eto), y PLR yw:
   1. Caiff y PLR ei gyfrifo yn unol â’r ‘rheol arferol’ (gweler yr is-bennawd cyntaf yn yr adran hon, ‘Refeniw posibl a gollir: Y rheol arferol’) mewn cysylltiad ag unrhyw ran o’r golled (os o gwbl) sydd wedi cael ei defnyddio i leihau faint o dreth sy’n ddyledus ac yn daladwy gan y trethdalwr; a
   2. chyfradd ostyngedig o 10% (y gyfradd ostyngedig) o’r golled nas defnyddir. Mae’r gyfradd ostyngedig yn cydnabod yr ansicrwydd ynghylch gwerth treth presennol y golled pan gaiff ei defnyddio yn y pen draw i leihau rhwymedigaeth y trethdalwr.

Mae’r ddwy reol uchod 1 a 2 (colled yn cael ei defnyddio’n gyfan gwbl neu’n rhannol i leihau faint o dreth sy’n ddyledus ac yn daladwy) yn berthnasol i:

• achos pan na fyddai unrhyw golled wedi ei chofnodi oni bai am yr anghywirdeb, ac
• achos pan fyddai swm gwahanol o golled wedi ei gofnodi – yn yr achos hwn, mae’r ddwy reol uchod ond yn berthnasol i’r gwahaniaeth rhwng y swm a gofnodwyd a’r swm gwirioneddol.

I gloi, mae’r PLR mewn cysylltiad â cholled mewn unrhyw achos yn ddim lle, oherwydd un ai natur y golled neu amgylchiadau'r trethdalwr, nid oes disgwyliad rhesymol y defnyddir y golled yn y dyfodol i gefnogi hawliad i leihau rhwymedigaeth dreth unrhyw berson.

Mae pa un ai a oes disgwyliad rhesymol y defnyddir colled o'r fath yn dibynnu ar natur y golled ac amgylchiadau’r trethdalwr. Wrth ddyfarnu a oes disgwyliad rhesymol ai peidio, bydd ACC yn ystyried a oes rheswm cyfreithiol neu ffeithiol sy’n golygu na fydd byth modd defnyddio'r golled. Os mai ‘oes’ yw'r ateb i hynny, dim fydd PLR y golled honno.

Refeniw posibl a gollir: treth oediedig

Pan fo anghywirdeb (‘anghywirdeb treth oediedig’) yn arwain at swm y dreth (‘y dreth oediedig’) yn cael ei ddatgan i ACC yn hwyrach nag y dylai, mae’r PLR yn:

• 5% o’r dreth oediedig am bob blwyddyn o oedi, neu’n
• ganran o’r dreth oediedig, ar gyfer pob cyfnod oedi unigol o lai na blwyddyn, sy’n cyfateb i 5% y flwyddyn

Mae’r rheol hon (‘y rheol treth oediedig) yn berthnasol yn lle’r rheolau arferol ar gyfer cyfrifo’r PLR, ond nid yw’n berthnasol i achos sy’n dod o dan y pennawd ‘Refeniw posibl a gollir: colledion’ uchod (hy colled a gofnodwyd yn anghywir).

Mae’r rheol treth oediedig yn berthnasol i achosion lle mae’r anghywirdeb treth oediedig yn cael effaith o ran amseru yn unig, ac felly wrth gymharu cyfnod cynharach â chyfnod diweddarach, ni chollir treth yn gyffredinol (gan dybio bod yr un gyfradd dreth yn berthnasol i’r ddau gyfnod). Mae’r rheol hefyd yn berthnasol i sefyllfaoedd lle mae gor-hawliad mewn un cyfnod yn cyfateb i dan-hawliad mewn cyfnod diweddarach.

Mewn geiriau eraill, er mwyn i’r rheol treth oediedig fod yn berthnasol, mae gan anghywirdeb treth oediedig bob amser ddwy elfen wahanol mewn gwahanol gyfnodau treth (un tanddatganiad ac un gorddatganiad) – hyd yn oed os nad oes yn rhaid ffeilio ffurflen dreth ar gyfer un cyfnod (a fyddai’n cynnwys y gorddatganiad) eto. Mae'r ddwy elfen o’r anghywirdeb treth oediedig yn dod o dan y rheol treth oediedig felly nid yw’r rheolau ynghylch mwy nag un anghywirdeb (gweler y pennawd blaenorol) yn berthnasol i’r elfen tanddatganiad na’r elfen gorddatganiad o’r anghywirdeb treth oediedig.

Os nad yw’r ffurflen dreth ddiweddarach wedi cael ei ffeilio eto, mae’n rhaid i ACC benderfynu a fyddai’r gwrthdroad wedi digwydd heb i’r trethdalwr gymryd unrhyw gamau pe na bai’r anghywirdeb wedi cael ei ganfod. Os yw ACC yn fodlon y byddai wedi cael ei gywiro’n awtomatig (er enghraifft gan system gyfrifyddu’r trethdalwr), mae’r rheol treth oediedig yn berthnasol.

Caiff y trethdalwr apelio yn erbyn rhai cosbau os oes ganddo esgus rhesymol, er enghraifft ynghylch pam fod ei ffurflen neu ei daliad yn hwyr.

Mae esgus rhesymol yn golygu rhywbeth a rwystrodd y trethdalwr rhag cyflawni rhwymedigaeth dreth ac yntau wedi cymryd gofal rhesymol i’w chyflawni.

Nid oes diffiniad statudol o esgus rhesymol: mae’n fater i’w ystyried yng ngoleuni holl amgylchiadau’r achos penodol. Bydd beth sy’n rhesymol yn wahanol rhwng un person a’r llall gan ddibynnu ar eu hamgylchiadau a’u galluoedd penodol.

Mae'r categorïau canlynol yn enghreifftiau o bethau y gallai ACC ystyried yn esgus rhesymol am gyfnod, ond fel y nodwyd yn flaenorol, yn y pen draw bydd yn dibynnu ar amgylchiadau unigol pob achos, ac mae’n debyg y bydd angen ystyried nifer o ffactorau eraill.

• profedigaeth – marwolaeth perthynas agos neu bartner domestig tua amser y methiant neu’r rhwystro
• salwch difrifol – os bydd hyn yn effeithio ar y trethdalwr neu berthynas agos neu bartner domestig tua amser y methiant neu’r rhwystro
• cyfnod annisgwyl yn yr ysbyty, a wnaeth rwystro’r trethdalwr rhag delio â’i faterion treth
• colli cofnodion drwy dân, llifogydd neu ddwyn
• colli personél allweddol yn annisgwyl
• methiant cyfrifiadurol neu feddalwedd yn union cyn neu wrth i’r trethdalwr baratoi ei ffurflen ar-lein
• amhariad annisgwyl i wasanaethau ar-lein ACC
• oedi gyda’r post na fyddai’r trethdalwr wedi gallu ei ragweld
• oedi sy’n ymwneud ag anabledd trethdalwr

Ni fydd y canlynol yn cael eu hystyried yn esgusion rhesymol:

• dibynnu ar rywun arall (oni bai fod y trethdalwr wedi cymryd gofal rhesymol i osgoi’r methiant neu’r rhwystro)
• prinder arian sy’n golygu nad yw'r trethdalwr yn gallu talu’r hyn sy’n ddyledus
• roedd y trethdalwr wedi gwneud camgymeriad ar ei ffurflen dreth

Er na fydd prinder arian, ar ei ben ei hun, yn cael ei ystyried yn esgus rhesymol, gall y rheswm dros y prinder arian gael ei ystyried gan ACC, lle y gellid ei briodoli i ddigwyddiadau y tu hwnt i reolaeth y trethdalwr. O dan yr amgylchiadau hyn, bydd ACC yn ystyried a ellid yn rhesymol bod wedi osgoi'r prinder arian.

Ar ben hynny, yn gyffredinol ni fyddai ACC yn ystyried bod y canlynol yn esgus rhesymol:

• mae hi’n rhy anodd llenwi’r ffurflen dreth
• pwysau gwaith
• diffyg gwybodaeth
• y ffaith nad oedd ACC wedi atgoffa’r trethdalwr am rywbeth
• anwybodaeth o’r gyfraith, neu
• gyfuniad o unrhyw rai o’r uchod

Y trethdalwr sy’n gyfrifol am fodloni ACC bod ganddo esgus rhesymol adeg y methiant neu’r rhwystro (pa un bynnag sy’n berthnasol). Mae’n bwysig gwerthfawrogi nad yw esgus rhesymol yn berthnasol pan roedd y methiant neu’r rhwystro’n fwriadol.

Rhaid i’r trethdalwr gydymffurfio â’i rwymedigaethau cyn gynted ag sy’n bosibl ar ôl datrys ei esgus rhesymol. Os na fydd yn cywiro’r weithred neu’r anweithred heb oedi afresymol ar ôl i’r esgus ddod i ben, mae’n dal yn agored i dalu’r gosb.

Bydd ACC yn ystyried yn ofalus pan ddaw esgus rhesymol i ben a’r camau gweithredu a gymerodd y trethdalwr ar ôl yr adeg honno i gywiro’r weithred/anweithred, neu i gywiro’r methiant fel arall. Rhaid delio â phob achos yn ôl ei rinweddau ei hun.
O ran oedi afresymol, nid oes diffiniad statudol o ‘afresymol’. Unwaith eto, rhaid penderfynu ar bob achos yn ôl ei rinweddau ei hun gan ystyried galluoedd ac amgylchiadau’r trethdalwr.

Os bydd ACC yn penderfynu peidio â derbyn bod esgus y trethdalwr yn rhesymol a’i fod yn rhoi cosb, caiff y trethdalwr ofyn am adolygiad neu apêl mewn perthynas â phenderfyniad ACC.

Caiff ACC leihau swm unrhyw rai o’r cosbau canlynol (gan gynnwys unrhyw log mewn perthynas â’r gosb) os yw’n credu ei bod hi’n iawn gwneud hynny oherwydd amgylchiadau arbennig.

• unrhyw gosb am fethu dychwelyd ffurflen dreth
• unrhyw gosb am fethu talu treth
• cosb am anghywirdeb mewn dogfen trethdalwr a roddir i ACC
• cosb am anghywirdeb mewn dogfen trethdalwr a roddir i ACC ac mae modd ei briodoli i berson ar wahân i’r trethdalwr
• cosb am fethu rhoi gwybod i ACC am danddyfarniad neu danasesiad o dreth

Caiff ACC hefyd benderfynu, oherwydd amgylchiadau arbennig, defnyddio unrhyw un o’r camau gweithredu canlynol mewn perthynas â’r cosbau hyn (gan gynnwys unrhyw log mewn perthynas â’r gosb):

• dileu’r gosb yn llwyr
• ei gohirio, a
• chytuno ar gyfaddawd gyda’r trethdalwr mewn perthynas ag achos yn ymwneud â’r gosb

Nid yw’r ffaith na all trethdalwr dalu yn cynrychioli amgylchiadau arbennig nac ychwaith y ffaith y caiff unrhyw golled bosibl mewn refeniw i ACC gan y trethdalwr ei gwrthbwyso gan ordaliad posibl i ACC gan rywun arall.

Er mwyn cael eu hystyried yn amgylchiadau arbennig, rhaid i’r amgylchiadau dan sylw fod yn berthnasol i’r trethdalwr a rhaid iddynt beidio â bod yn amgylchiadau cyffredinol sy’n berthnasol i nifer o drethdalwyr yn rhinwedd deddfwriaeth cosbau.

Mae amgylchiadau arbennig yn rhywbeth na ddarperir ar eu cyfer fel arall mewn deddfwriaeth. Felly, er enghraifft, ni fyddant yn cynnwys:

• materion sy’n esgus rhesymol neu ofal rhesymol, neu
• y ffactorau arferol - dweud, helpu a rhoi mynediad - y mae ACC yn eu hystyried wrth bwyso a mesur a ddylid lleihau swm cosb am ansawdd datgeliad

Mae amgylchiadau arbennig yn amgylchiadau anghyffredin neu eithriadol y dylai fod modd eu hadnabod yn glir fel hynny a’u bod yn hollol ar wahân i’r ystyriaethau eraill a nodir uchod.

Gall amgylchiadau arbennig gynnwys y ffaith fod ACC wedi cytuno y caiff person dalu swm o dreth ddatganoledig mewn rhandaliadau dros gyfnod y cytunir arno, ond mae’n bosibl na fydd hyn yn bendant; bydd ACC yn pwyso a mesur amgylchiadau pob achos penodol ac yn ystyried yr holl ffactorau perthnasol.

Datgeliadau cymwys

Gall ACC leihau swm y cosbau canlynol os yw'r trethdalwr yn gwneud datgeliad cymwys i ACC:

• cosb am anghywirdeb mewn dogfen trethdalwr a roddwyd i ACC
• cosb am anghywirdeb mewn dogfen trethdalwr a roddwyd i ACC ac y gellir ei briodoli i berson arall
• cosb am fethu hysbysu ACC am danddyfarniad neu danasesiad treth

Rhaid i ddatgeliad cymwys mewn perthynas â chosb am anghywirdeb fod yn fwy na chyflwyno ffurflen yn unig.

Mae ‘datgeliad cymwys’ (o dan adran 139(2) DCRhT) yn golygu datgelu:

• anghywirdeb
• cyflenwi gwybodaeth ffug neu atal gwybodaeth, neu
• fethiant i ddatgelu tanasesiad neu danddyfarniad

Mae’r trethdalwr yn gwneud datgeliad cymwys i ACC (dan adran 139(3) DCRhT) drwy:

• ddweud wrth ACC amdano
• rhoi help rhesymol i ACC i fesur yr anghywirdeb, yr anghywirdeb sydd i’w briodoli i ddarparu gwybodaeth ffug neu atal gwybodaeth, neu'r tanasesiad neu’r tanddyfarniad, a
• chaniatáu i ACC gael mynediad at gofnodion y trethdalwr er mwyn i ACC allu sicrhau bod yr anghywirdeb, yr anghywirdeb sydd i’w briodoli i ddarparu gwybodaeth ffug neu atal gwybodaeth, neu’r tanasesiad neu’r tanddyfarniad yn cael ei gywiro’n llawn

Caiff unrhyw ostyngiadau am ddatgeliad cymwys adlewyrchu (dan adran 139(4) DCRhT):

• pa un a oedd datgelu’r wybodaeth berthnasol wedi ei gymell neu’n ddigymell, ac
• ansawdd y datgeliad

Mae datgelu gwybodaeth berthnasol yn ‘ddigymell’ os oedd y trethdalwr wedi datgelu ar adeg pan nad oedd gan y trethdalwr reswm dros gredu bod ACC wedi canfod, neu ar fin canfod, yr anghywirdeb, bod gwybodaeth ffug wedi’i rhoi neu fod gwybodaeth wedi’i hatal, neu’r tanasesiad neu’r tanddyfarniad. Mae datgelu gwybodaeth berthnasol nad yw’n ‘ddigymell’ yn ddatgelu ‘wedi ei gymell’ (dan adran 139(5) DCRhT).

Mewn perthynas â datgelu, mae ‘ansawdd’ yn cynnwys amseru, natur a graddfa'r datgelu (adran 139(6) DCRhT).

Mae’r pennawd ‘Gostyngiadau’ isod yn nodi’r lefelau gwahanol o ostyngiad y caiff ACC ei wneud i swm cosb, gan ddibynnu ar ansawdd y datgeliad ac a oedd wedi’i gymell neu’n ddigymell.

Gostyngiadau

Fel y nodir uchod, yn ôl ei ddisgresiwn caiff ACC leihau swm cosb gan ddibynnu ar ansawdd datgeliad y trethdalwr ac a oedd yn ddigymell neu wedi ei gymell. Bydd y swm y caiff ACC leihau’r gosb yn amrywio o un achos i’r llall. 

Mae ansawdd y datgeliad yn edrych ar dair elfen graidd: ‘dweud, helpu a rhoi mynediad’. Mae’r rhain yn penderfynu lle bydd y gosb yn disgyn yn yr ystod o gosbau. 

Ar gyfer:

• dweud, caiff ACC roi hyd at 30%
• helpu, caiff ACC roi hyd at 40%
• rhoi mynediad at gofnodion, caiff ACC roi hyd at 30%

Gyda’i gilydd mae hyn yn rhoi 100% o gyfanswm y gostyngiad posibl.

Enghreifftiau

• Dweud wrth ACC am, neu gytuno bod rhywbeth o'i le a sut a pham bod hynny wedi digwydd.
• Dweud wrth ACC am raddfa’r hyn sydd o’i le cyn gynted ag y bydd y trethdalwr yn gwybod amdano.
• Dweud a helpu ACC drwy ateb cwestiynau’n llawn.
• Helpu ACC i ddeall dogfennau a gwybodaeth.
• Helpu ACC drwy ateb llythyrau’n gyflym.
• Helpu ACC drwy gytuno i ddod i unrhyw gyfarfodydd, neu ymweliadau sydd ar adeg sy’n hwylus i’r naill ochr a’r llall.
• Helpu ACC drwy wirio cofnodion i ddod o hyd i raddfa'r anghywirdeb.
• Helpu ACC drwy ddefnyddio cofnodion preifat y trethdalwr i ddod o hyd i werthiant neu incwm nad yw wedi’i gynnwys yn ei ffurflen dreth. 
• Rhoi mynediad at ddogfennau mae ACC wedi gofyn amdanynt heb oedi diangen.
• Rhoi mynediad at ddogfennau nad yw ACC yn gwybod amdanynt efallai, yn ogystal â’r rheini mae’n gofyn am gael eu gweld.

Efallai y bydd rhai o’r categorïau uchod yn gorgyffwrdd. Gallai un weithred olygu bod yn gymwys ar gyfer gostyngiad o dan un categori neu fwy.

Mae gan drethdalwyr yr hawl i ofyn am adolygiad neu i apelio i’r Tribiwnlys mewn perthynas ag unrhyw gosb a roddir gan ACC.

Os caiff apêl ei gwneud yn erbyn y gosb neu os bydd ACC yn cynnal adolygiad o’r penderfyniad ynghylch y gosb, caiff adennill swm y gosb ei ohirio nes dyfernir ar yr apêl neu nes caiff yr adolygiad ei gwblhau. Gweler ein canllawiau ar adolygiadau ac apeliadau.

Mewn rhai amgylchiadau, efallai y bydd angen talu mwy nag un gosb i ACC pan fydd trethdalwr wedi methu cydymffurfio â'r rhwymedigaethau yn y ddeddfwriaeth treth ddatganoledig. Mewn amgylchiadau o'r fath, bydd ACC yn penderfynu a yw pob cosb yn berthnasol yn ei rhinwedd ei hun yn ôl y ffeithiau. Fodd bynnag, wrth benderfynu ar swm cosb pan nad yw'r swm yn benodedig, bydd ACC hefyd yn ystyried canlyniad cyfun y cosbau gyda’i gilydd i sicrhau eu bod yn gymesur i amgylchiadau ac ymddygiad y trethdalwr, a faint o dreth a oedd wedi cael ei tanddatgan (neu ei cholli drwy ddatganiad gormodol o golled, hawliad am ad-daliad neu gredyd treth).