Treth Trafodiadau Tir - Rhyddhad gwerthu ac adlesu: canllawiau technegol

Mae A Cyf yn berchen ar fuddiant lesddaliad mewn eiddo masnachol. I godi arian, mae'n penderfynu neilltuo ei les i B Cyf sydd heb gysylltiad am gydnabyddiaeth o £1m (y ‘trafodiad gwerthu’) ac adlesu’r llawr gwaelod yn unig am rent y farchnad (y ‘trafodiad adlesu’).

Mae rhyddhad gwerthu ac adlesu’n berthnasol i’r trafodiad adlesu gan fod yr amodau perthnasol wedi cael eu bodloni yn yr enghraifft hon fel a ganlyn:

1. mae’r trafodiad gwerthu (trosglwyddo gan A Cyf) yn gydnabyddiaeth rannol am y trafodiad adlesu gan B Cyf ar gyfer rhan o’r eiddo a drosglwyddwyd. Felly, mae’n fuddiant sydd wedi’i roi o’r buddiant y mae B Cyf wedi’i gaffael.
2. Yr unig gydnabyddiaeth arall ar gyfer y trafodiad yw’r taliad ariannol. 
3. nid yw’r gwerthu’n golygu trosglwyddo hawliau i drydydd parti dan gontract nac yn drafodiad cyn-gwblhau
4. nid yw'r cwmnïau wedi’u cysylltu at ddibenion rhyddhad grŵp y Dreth Trafodiadau Tir.

Felly, bydd yr is-les newydd y mae A Cyf yn ei chaffael o dan y trafodiad adlesu yn cael ei rhyddhau rhag y dreth.

Codir y Dreth Trafodiadau Tir ar y trafodiad gwerthu, y broses o neilltuo'r les wreiddiol i B Cyd, yn unol â rheolau cyfnewidiadau ar ei werth marchnadol gan ei fod wedi'i lyffetheirio gan yr is-les newydd. Gan nad oes cysylltiad â B Cyf, y disgwyl yw y byddai’r gydnabyddiaeth yn £1m, o leiaf, sef yr hyn yr oedd yn barod i’w dalu mewn arian am y gwerthiant sydd wedi’i lyffetheirio gan y les.  Ond, mae’n bosib hefyd y bydd elfen elw yn gysylltiedig â’r brif les gan fod llif incwm yn codi o’r is-les newydd y mae B Cyf wedi'i chaffael, ar ffurf rhenti sy’n daladwy gan A Cyf. Wrth ystyried gwerth marchnadol y buddiant sydd wedi’i lyffetheirio y mae A Cyf yn ei gaffael, bydd angen ystyried y llif incwm hwnnw hefyd.

Mae D Cyf yn berchen ar fuddiant lesddaliad mewn eiddo masnachol. Er mwyn codi arian, mae’n penderfynu neilltuo ei les i gwmni E Cyf am gydnabyddiaeth o £1m (y ‘trafodiad gwerthu’) ac adlesu'r llawr gwaelod yn unig am rent y farchnad (y ‘trafodiad adlesu’). Yn yr enghraifft hon, mae D Cyf ac E Cyf yn is-gwmnïau llwyr (100%) i C Cyf.

Nid yw rhyddhad gwerthu ac adlesu ar gael yn yr enghraifft hon gan nad yw un o'r amodau wedi’i fodloni. Gan fod y cwmnïau yn yr un grŵp, maent wedi'u cysylltu at ddibenion rhyddhad grŵp y Dreth Trafodiadau Tir ar adeg y trafodiad. Felly, mae'r trafodiad gwerthu (neilltuo’r brif les) a’r trafodiad adlesu (is-les newydd) yn drafodion trethadwy yn seiliedig ar werth marchnadol pob buddiant sy’n cael ei gaffael. Ond, mae’n bosib y bydd rhyddhad grŵp ar gael ar gyfer dwy elfen y trafodiad os caiff yr amodau yn Atodlen 16 y Ddeddf Treth Trafodiadau Tir eu bodloni.

Mae unigolyn Ms F yn berchen ar eiddo rhydd-ddaliad ac mae hi am ei drosi’n 2 uned fasnachol. Er mwyn iddi allu codi arian, bydd angen iddi greu buddiannau lesddaliad yn yr eiddo. Mae Ms F yn creu G Cyf. Mae Ms F yn trosglwyddo'r buddiant rhydd-ddaliad i G Cyf sydd, yn ei dro, yn rhoi dwy les 999 mlynedd yn ôl i Ms F am ddim premiwm ac am rent bychan. Mae Ms F yn gallu neilltuo’r lesoedd 999 mlynedd hyn i drydydd partïon am gydnabyddiaeth arall heblaw rhent er mwyn codi arian.

Dyma'r goblygiadau o ran y Dreth Trafodiadau Tir:

• O dan yr amgylchiadau hyn, byddai darpariaethau adran 22 y Ddeddf Treth Trafodiadau Tir (rheolau gwerth marchnadol tybiedig lle mae prynwyr yn gwmni sydd wedi’i gysylltu â’r gwerthwr) yn ystyried bod y gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y trafodiad gwerthu yn werth marchnadol, ni waeth beth yw gwerth yr elfen gyfnewid.
• Mae'r trafodiad adlesu’n gyfnewidiad, felly bydd y gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y trafodiad adlesu’n werth marchnadol y buddiant sy’n cael ei gaffael.
• Pe byddai Ms F yn neilltuo’r lesoedd eto wedyn, byddai hyn yn drafodiadau trethadwy, yn seiliedig ar y gydnabyddiaeth arall heblaw rhent a roddir am neilltuo.

Yn yr enghraifft hon, mae pob amod ar gyfer rhyddhad gwerthu ac adlesu’n cael ei fodloni. Felly, bydd rhyddhad yn cael ei roi i’r trafodiad adlesu.
Bydd y trafodiad gwerthu (trosglwyddo gan Ms F i G Cyf) yn cael ei drin fel caffael rhydd-ddaliad sydd wedi'i lyffetheirio gan G Cyf. Mae’n bur debyg y byddai modd anwybyddu gwerth marchnadol y rhydd-ddaliad sydd wedi'i lyffetheirio (les 999 mlynedd wedi’i rhoi am ddim premiwm ac am rent bychan) felly ni fyddai Treth Trafodiadau Tir yn cael ei chodi.

Mae H Cyf, rhiant-gwmni grŵp o gwmnïau, yn berchen ar fuddiant rhydd-ddaliad mewn eiddo masnachol. Er mwyn codi arian, mae’n penderfynu gwerthu’r eiddo i gwmni heb fod â chysylltiad â nhw, Y Cyf, am gydnabyddiaeth o £2m ac adlesu’r eiddo cyfan am rent y farchnad.

Yn dilyn y trafodiad gwerthu, mae H Cyf yn awyddus i un o’i is-gwmnïau, I Cyf, fod yn berchen ar y les. Mae’n gofyn i Y Cyf roi’r les i I Cyf.

Er bod H Cyf ac I Cyf yn aelodau o’r un grŵp, maent yn unigolion ar wahân yn llygad y gyfraith, ac fel y cyfryw nid yw'r amodau i gael rhyddhad gwerthu ac adlesu wedi’u bodloni oherwydd bod y les (y trafodiad adlesu) yn cael ei rhoi i gwmni (I Cyf) nad oedd yn werthwr (H Cyf) yng nghyswllt y trafodiad gwerthu.

Felly, codir y Dreth Trafodiadau Tir ar y trafodiad gwerthu a’r trafodiad adlesu a bydd y gydnabyddiaeth ar gyfer pob trafodiad yn seiliedig ar werth marchnadol pob buddiant sy’n cael ei gaffael.

Mae gan Ms J yn berhen ar eiddo rhydd-ddaliad. Nid oes ganddi unrhyw eiddo arall. Mae hi wedi trosi'r eiddo rhydd-ddaliad yn ddau fflat (Fflatiau 1 a 2). Maent wedi'u cofrestru o dan yr un teitl ac mae morgais arnynt.

Mae Ms J yn byw yn Fflat 1 gyda'i chariad, Mr K. Mae Fflat 2 yn wag.

Mae Ms J yn bwriadu trosglwyddo rhydd-ddaliad yr eiddo cyfan i gwmni y mae wedi'i greu, a hi fydd yr Unig Gyfarwyddwr.

Yna bydd lesddaliad ar gyfer Fflat 1 yn cael ei roi i Ms J a Mr K, a fydd â chyfrannau cyfartal yn yr eiddo. Byddant yn ail-forgeisio'r eiddo ac yn dal i fyw ynddo.

Bydd Ms J yn cael lesddaliad ar Fflat 2 a fydd yn ei ail-forgeisio ar forgais prynu-i-osod. Bydd elw'r ail-forgais yn cael ei ddefnyddio i ad-dalu'r morgais rhydd-ddaliad sy’n bodoli ar hyn o bryd, gan adael y rhydd-ddaliad heb forgais.

Bydd adlesiad Fflat 2 (o'r cwmni i Ms J) yn gymwys ar gyfer rhyddhad gwerthu ac adlesu (os yw'n cwrdd â'r amodau a amlinellir uchod).

Fodd bynnag, ni fydd lesiad Fflat 1 (o'r cwmni i Ms J a Mr K) yn gymwys ar gyfer y rhyddhad gan nad yw gwerthwr y rhydd-ddaliad a'r lesddeiliad yr un fath.

Mae Mr L, Mr M, Mr N a Mr O yn berchen ar eiddo rhydd-ddaliad. Maent yn bwriadu trosglwyddo rhydd-ddaliad yr eiddo cyfan i gwmni y maent wedi'i greu, a nhw fydd yr Unig Gyfarwyddwyr arno.

Maent yn bwriadu lesio'r eiddo yn ôl i Mr L, Mr M a Mr N, ond nid i Mr O.

Ni fydd y trafodiad les hwn yn gymwys ar gyfer rhyddhad gwerthu ac adlesu. Mae hyn oherwydd bod gwerthwr y rhydd-ddaliad (‘A’), fel y trafodwyd yn y canllawiau uchod, yn cynnwys 4 o bobl, ond dim ond i 3 o bobl y rhoddir y les. Felly nid yw’r lesddalwyr yr un fath ag ‘A’.