Mesurau diogelu mewn lleoliadau gofal plant: cadw gofal plant yn ddiogel

Darperir gofal plant mewn amrywiaeth eang o leoliadau ac mae’n darparu ar gyfer plant rhwng 0 a 12 oed. Er bod y mesurau diogelu sy’n cael eu hargymell yn y canllawiau hyn wedi’u hanelu at leoliadau ac amgylcheddau cofrestredig sy’n gofalu’n bennaf am blant dan oed ysgol, mae llawer o’r un egwyddorion yn berthnasol i ddarpariaeth gofal plant i grwpiau oedran hŷn, gan gynnwys cynlluniau ar ôl ysgol a gwyliau – wedi’u cofrestru a heb eu cofrestru. Cynghorir lleoliadau sy’n darparu gofal plant i blant hŷn i gyfeirio hefyd at y canllawiau i ysgolion ac i ffurfio barn ynghylch pa fesurau sydd fwyaf priodol a pherthnasol i’w model gweithredu penodol nhw yn ystod argyfwng Cofid-19 ac oedran y plant yn eu gofal.

Mae’r mesurau a nodir yn y canllawiau hyn i’w hystyried yn ychwanegol at y gofynion sydd yn y Safonau Gofynnol Cenedlaethol ar gyfer Gofal Plant wedi’i Reoleiddio.

Efallai y bydd y canllawiau hyn yn cael eu diweddaru yng ngoleuni cyngor meddygol a gwyddonol ac wrth inni ddysgu mwy am oblygiadau ymarferol y mesurau.

Gall newidiadau i’r drefn arferol achosi straen i blant.  Dylai ymarferwyr ystyried sut mae cyflwyno trefniadau newydd mewn ffordd hwyliog, a thawelu meddwl plant.

• Dylid defnyddio mesurau cadw pellter cymdeithasol i’r graddau y mae’n rhesymol ymarferol, ond derbynnir y bydd yn anoddach cynnal hyn mewn lleoliad gofal plant lle mae babanod a phlant dan oed ysgol yn derbyn gofal nag mewn lleoliadau eraill. Felly, rhaid cynyddu’r mesurau i atal a rheoli heintiau
• Darllen ac ystyried y canllawiau cyn ailagor neu ehangu eich darpariaeth
• Fel cyflogwyr, mae gan leoliadau gofal plant ddyletswyddau cyfreithiol dan gyfraith cyflogaeth. Dylent gynnal asesiadau risg yn barhaus er mwyn cynllunio’n briodol ar gyfer amgylchiadau unigol
• Rhoi mesurau ar waith sy’n cyfyngu ar nifer y cysylltiadau sydd gan blant ac oedolion
• Dilyn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant gan gynnwys:
  • glanhau a diheintio’r amgylchedd yn drylwyr ac yn rheolaidd, er enghraifft, glanhau a diheintio toiledau, tapiau, dodrefn, cyfarpar, arwynebau a handlenni drysau a giatau yn ddyddiol o leiaf. Dylid diheintio teganau plastig neu bren ar ôl eu defnyddio
  • gweithdrefnau hylendid personol effeithiol, yn enwedig golchi dwylo’n aml gan staff a phlant
• Dilyn canllawiau Iechyd Cyhoeddus Cymru os yw plentyn/aelod o staff neu aelod o deulu plentyn/aelod o staff yn dangos symptomau COVID-19
• Os bydd plentyn sy’n derbyn gofal plant yn datblygu symptomau tra mae yn y lleoliad, dylid gofalu am y plentyn ar wahân i blant eraill a dylid galw rhiant/gofalwr ar unwaith a dylid dod i nôl y plentyn a mynd ag ef adref
• Cynllunio sut yr ydych yn mynd i ddweud wrth rieni/gofalwyr am eich trefniadau newydd ar gyfer rhoi mesurau diogelu ar waith, a sut yr ydych yn mynd i gynnwys y plant
• Cofiwch y dylai anghenion, hawliau a phrofiadau pob plentyn yn y lleoliad barhau’n ystyriaeth allweddol wrth gynllunio a gweithredu mesurau diogelu.

Bwriad y canllawiau hyn yw sicrhau bod y ddarpariaeth mewn lleoliadau gofal plant mor ddiogel â phosibl i staff a phlant. Bydd cadw pellter cymdeithasol, hylendid a hunanynysu’r rhai sy’n dangos symptomau, neu sy’n byw gyda rhywun sy’n dangos symptomau (neu sy’n hunanynysu yn sgil galwad olrhain cysylltiadau am iddo fod mewn cysylltiad â rhywun sydd wedi profi’n bositif am y coronafeirws), yn lleihau’r risg o drosglwyddo'r haint. Er bod staff o bosibl yn poeni am y risg, mae hi’n bwysig cofio y bydd y ddarpariaeth yn fwy diogel o lawer o ddilyn y canllawiau.

Rhaid i bob lleoliad gynnal asesiad risg i sicrhau bod plant a staff yn cael eu cadw’n ddiogel cyn ailagor neu ehangu eu darpariaeth ac yn wythnosol wedi hynny. Dylai’r asesiad ymdrin yn uniongyrchol â’r risgiau sy’n gysylltiedig â’r coronafeirws (COVID-19), fel y gellir rhoi mesurau synhwyrol ar waith i reoli’r risgiau hynny i blant a staff. 

Mae gan bob cyflogwr ddyletswydd i ymgynghori â gweithwyr ynghylch iechyd a diogelwch, a nhw sydd yn y sefyllfa orau i ddeall y risgiau mewn lleoliadau unigol. Gall staff gofal plant ddewis cynrychiolydd undeb i gymryd rhan yn y broses asesu risg, a dylai cyflogwyr rannu canlyniadau’r asesiadau risg gyda’r gweithlu. Yn achos lleoliadau sydd wedi cau, dylid rhannu hyn cyn y disgwylir i staff ddychwelyd.

Adnodd asesu risg COVID-19 Cymru gyfan ar gyfer y gweithlu

Datblygwyd yr Adnodd Asesu Risg ar gyfer staff iechyd a gofal gymdeithasol y bernir eu bod yn agored i niwed neu’n wynebu risg uwch, waeth beth fo’u hethnigrwydd. Mae’r adnodd hwn yn asesu ffactorau risg unigol.

Mae gwaith yn mynd rhagddo i addasu’r adnodd ar gyfer y sector gofal plant/addysg. Yn y cyfamser, gellir defnyddio’r adnodd hwn i helpu aelodau o staff i ystyried eu statws iechyd a lles eu hunain, ac mae’n helpu gweithwyr a chyflogwyr i nodi, asesu a thrafod y risgiau a’r camau y gallant eu cymryd i’w lliniaru.

Mae cyfyngu ar gysylltiadau cymdeithasol yn rhan bwysig o leihau'r tebygolrwydd o weld nifer fawr o achosion o'r feirws. Mae'n bwysig ein bod yn parhau i leihau'r cymysgu rhwng pobl a grwpiau o bobl. Mae cadw pobl mewn grwpiau bach a chyson o oedolion a phlant sy'n aros yr un peth drwy gydol yr wythnos, ac ar wahân i grwpiau eraill, yn helpu i gyflawni hyn ac yn osgoi creu cadwyni trosglwyddo.

Wrth ddychwelyd i ofal plant, dylai plant fynychu un lleoliad yn unig lle bynnag y bo modd, ac mae’n bwysig aros yn yr un grŵp bach yn y lleoliad lle’n bosibl. Bydd hyn yn helpu i leihau'r tebygolrwydd o drosglwyddo'r feirws rhwng grwpiau yn y lleoliad hwnnw, neu rhwng grwpiau mewn lleoliadau gwahanol.

Os yw plentyn yn mynychu mwy nag un lleoliad, er enghraifft ysgol a lle sy’n daraparu gofal cofleidiol neu ofal plant y tu allan i'r ysgol, dylai'r plentyn aros yn yr un grŵp bach yn y ddau leoliad lle bynnag y bo modd. Nid yw cymysgu plant o grwpiau gwahanol, neu ysgolion gwahanol, yn gyson â'r angen i leihau'r lefelau cyswllt yn gyffredinol. Bydd angen i rieni a lleoliadau drafod y risgiau ac ystyried sut i'w rheoli er mwyn lleihau lledaeniad y feirws. Bydd hyn yn golygu bod gofyn i rieni, ysgolion a lleoliadau weithio gyda'i gilydd ac yn unol â'r canllawiau a ddarparwyd.

Gofynnir i leoliadau ystyried hefyd sut y gallant leihau'r risg o gyswllt ehangach, gan gyfyngu ar y cadwyni trosglwyddo. Er enghraifft, dylai lleoliadau gwarchod plant ystyried sut y gallant weithio gyda rhieni i gytuno ar ffyrdd o reoli unrhyw deithiau diangen, gan gynnwys teithiau i gludo plant i'r ysgol a'u casglu, er mwyn lleihau'r angen i ddarparwr deithio gyda grwpiau o blant.

Bydd cadw pellter cymdeithasol mewn lleoliadau gofal plant sydd â phlant ifanc yn anoddach ei gynnal nag mewn lleoliadau eraill. Dylai lleoliadau felly weithredu’r mesurau canlynol i leihau nifer y cysylltiadau a gaiff plant ac oedolion, gan sicrhau bod plant yn cael eu cadw’n ddiogel ac yn cael gofal da.

Dylai lleoliadau:

• asesu risg yn briodol fel tystiolaeth o’r ffordd y maent yn ymdrin â chadw pellter cy
• mdeithasol, a allai olygu cyfyngu ar nifer y plant y gallant ofalu amdanynt yn ddiogel
• sicrhau, lle bo’n bosibl, mai dim ond mewn grŵp bach, cyson, y mae plant a staff yn cymysgu
• dylid gofalu am blant mewn grwpiau cyson o ddim mwy nag 8, gan lynu wrth gymarebau’r Safonau Gofynnol Cenedlaethol
• efallai y bydd meithrinfeydd sesiynol sydd â gwahanol garfannau o blant ar wahanol adegau o’r dydd yn dymuno ystyried cael grwpiau llai i gyfyngu ar nifer y plant y mae’r staff mewn cysylltiad â nhw
• cyn belled ag y bo modd, dylid neilltuo’r un aelodau staff i bob grŵp a dylai’r rhain aros yr un fath yn ystod y dydd ac ar ddiwrnodau dilynol
• cadwch eich trefniadau staffio mor gyson â phosibl. Lle bo angen i chi ddefnyddio staff o leoliadau eraill neu staff asiantaeth, gwnewch yn siŵr y cytunir ar hyn fesul wythnos, nid yn ddyddiol, i gyfyngu ar gysylltiadau
• cadw grwpiau o blant ar wahân i grwpiau eraill lle bo modd
• stagro rhyngweithio rhwng gwahanol grwpiau o blant ac ystyried sut mae plant yn symud o gwmpas y lleoliad gofal plant, gan gynnwys systemau llwybr un ffordd lle bo modd i atal grwpiau mawr o blant rhag ymgasglu
• sicrhau mai dim ond ymwelwyr hanfodol sy’n dod i’r lleoliad ac annog plant a staff i gerdded neu feicio lle bo hynny’n bosibl, ac osgoi trafnidiaeth gyhoeddus ar adegau prysur
• ystyried stagro'r amseroedd y mae plant yn cyrraedd ac yn gadael y lleoliad gofal plant fel nad yw rhieni yn ymgasglu yn y mannau gollwng a chasglu
• ystyried rhoi marcwyr mewn mannau y tu allan er mwyn i rieni gadw pellter rhyngddynt wrth ollwng a chasglu os yn bosibl
• os defnyddir gofodau mawr (Neuaddau) i ddarparu ar gyfer plant, rhaid diffinio ardaloedd a’u rheoli yn unol â hynny er mwyn cadw grwpiau/ unigolion ar wahân yn unol â’r gofynion cadw pellter cymdeithasol
• atal rhannu bwyd, diod, teclynnau coginio a, lle bo modd, gyfarpar a theganau
• ystyried sut y gallai fod angen newid eich gweithdrefnau gadael mewn argyfwng er mwyn darparu ar gyfer grwpiau plant/staff newydd
• rhoi gwybod i rieni am y camau yr ydych yn eu cymryd a cheisio eu cymorth i’w rhoi ar waith
• gwneud cymaint o ddefnydd â phosibl o’r lle awyr agored sydd ar gael ar gyfer gweithgareddau

Ar gyfer plant a phobl ifanc sydd angen cefnogaeth ychwanegol – megis plant sydd â datganiad anghenion addysgol arbennig neu sydd ag anghenion dysgu ychwanegol neu anableddau – gweithio gyda’r awdurdod lleol yn ogystal â chyda rhieni i benderfynu sut orau i barhau i helpu’r plant hyn i aros yn iach.

Dylai plant dreulio cymaint o amser â phosibl yn yr awyr agored gan y gall hyn gyfyngu ar drosglwyddo a’i gwneud yn haws cadw pellter rhwng y grwpiau. Ni ddylid defnyddio cyfarpar awyr agored oni bai fod y lleoliad yn gallu sicrhau ei fod yn cael ei lanhau’n briodol rhwng cael ei ddefnyddio gan wahanol grwpiau o blant, ac nad oes sawl grŵp yn ei ddefnyddio ar yr un pryd.

Y cyngor ar hyn o bryd yw nad oes angen sgrinio tymheredd plant. Dylai rhieni/gofalwyr y plentyn wirio ei dymheredd cyn dod â’r plentyn i’r lleoliad os ydynt yn amau bod eu plentyn yn anhwylus. Beth bynnag, ni fydd sgrinio asymptomatig yn canfod pob achos o COVID-19. Byddwn yn cadw golwg fanwl ar hyn. Wrth gwrs, dylai staff fod ar eu gwyliadwriaeth am arwyddion o wres a symptomau eraill. Ni ddylid anfon unrhyw blentyn â symptomau i’r ddarpariaeth o gwbl ac mae’n hanfodol fod rhieni/gofalwyr yn cael eu hannog i weithredu’n unol â hynny.

Mae hylendid dwylo yn hollbwysig cyn ac ar ôl bob cyswllt uniongyrchol gyda phlentyn neu berson ifanc, ac ar ôl glanhau cyfarpar a’r amgylchedd. Dylid golchi dwylo’n drylwyr am 20 eiliad gyda sebon a dŵr. Gellir defnyddio hylif diheintio dwylo ag alcohol os nad yw’r dwylo’n amlwg yn fudr ac os nad oes sebon a dŵr ar gael. Fodd bynnag, mae golchi dwylo trylwyr gyda sebon a dŵr yn fwy effeithiol na defnyddio hylif diheintio dwylo.

Dylid golchi/diheintio dwylo er enghraifft:

• wrth gyrraedd y lleoliad
• ar ôl defnyddio'r toiled
• cyn ac ar ôl bwyta
• ar ôl dychwelyd dan do o chwarae yn yr awyr agored
• ar ôl bod mewn cysylltiad corfforol â phlant eraill
• ar ôl tisian neu besychu

Anogwch staff a phlant i beidio â chyffwrdd eu hwyneb.

Ar gyfer tisian a phesychu – mae ‘Ei Ddal. Ei Daflu. Ei Ddifa’ yn allweddol.  Dylid defnyddio hancesi defnydd untro i orchuddio’r trwyn a’r geg wrth disian, pesychu neu sychu a chwythu’r trwyn. Dylid rhoi hancesi papur mewn biniau ar wahân â bag dwbl yn syth ar ôl eu defnyddio a’u gwaredu’n ddiogel. Dylid gwagio’r biniau, eu glanhau a’u diheintio’n rheolaidd gydol y dydd. Ystyriwch sut mae annog plant ifanc i ddysgu ac ymarfer yr arferion hylendid personol hyn drwy gemau, caneuon ac ailadrodd.

Efallai y bydd angen cefnogaeth ychwanegol ar rai plant ag anghenion dysgu ychwanegol (ADY) ac anableddau er mwyn dilyn cyngor iechyd y cyhoedd neu efallai y bydd golchi’u dwylo’n aml yn peri loes iddynt. Bydd staff yn gwybod ble mae hyn yn debygol o fod yn wir a dylent ystyried sut orau y gallant gefnogi plant unigol.

Dylid cyfyngu ar chwarae gyda thywod, dŵr, clai/toes chwarae a choginio a gweithgareddau chwarae budr eraill, a dim ond os gellir glynu wrth y canllawiau perthnasol ynghylch hylendid a glanhau yn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant y dylid ymgymryd â nhw. Os na ellir cadw at y canllawiau, ni ddylid gwneud y gweithgareddau hyn. Ni ddylai gweithgareddau gynnwys cyswllt rhwng plant. Dylid glanhau a diheintio cyfarpar, teganau ac arwynebau, gan gynnwys y rheini ym mhob rhan o’r lleoliad, fel toiledau, sinciau, tapiau a mannau newid, byrddau a handlenni, yn aml yn unol â’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant. Dylai darparwyr ystyried tynnu teganau meddal a theganau anodd eu glanhau (fel y rheini sydd â rhannau cymhleth). Dylid hefyd glanhau a diheintio cyfarpar awyr agored a gatiau mynediad yn aml.

Dylid cofnodi’r trefniadau glanhau gan gynnwys amseroedd, dyddiadau ac enw’r person sy’n gyfrifol am y glanhau i fodloni’r gofynion. Gweler atodiad 9 o’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant i gael rhagor o wybodaeth am gadw cyfarpar yn lân.

Rydym yn sylweddoli bod angen i staff gofal plant ddarparu gofal cyswllt agos i blant bach, gan gynnwys mynd i’r toiled, newid clwt a bwydo. Yn y sefyllfaoedd hyn, dylai staff ddilyn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant gan ddefnyddio ffedogau a menig yn ôl yr angen.

Dylid dilyn y canllawiau ar Ddillad Gwely/Golchi Dillad yn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant. Dylai’r rheini sy’n teithio i’r gwaith newid i’w dillad gwaith/iwnifform yn y lleoliad gofal plant, ac yna bagio'r dillad a theithio adref mewn dillad sydd heb eu gwisgo wrth ofalu am y plant. Dylid golchi dillad gwaith bob tro ar ôl eu defnyddio a dylai cyflogwyr ystyried a oes gan y staff ddigon o setiau o'r gwisgoedd i alluogi hyn.

Yn ddelfrydol, dylid annog rhieni/gofalwyr i ddarparu dillad glân i blant bob dydd, ond efallai na fydd hyn yn bosibl a dylid ymdrin â hyn mewn modd sensitif.

Dylai lleoliadau ddweud wrth rieni, gofalwyr neu unrhyw ymwelwyr, fel cyflenwyr, i beidio â mynd i’r lleoliad gofal plant os ydynt yn sâl neu’n arddangos symptomau coronafeirws.

Dylai lleoliadau sicrhau bod yr holl fannau dan do yn cael eu hawyru gystal ag y bo modd, drwy agor ffenestri neu ddefnyddio unedau awyru.

Mae Prif Swyddog Meddygol Cymru wedi bod yn glir nad oes tystiolaeth o blaid y defnydd eang o orchuddion anfeddygol yn y gymuned. Argymhellir bod gorchuddion anfeddygol ond yn cael eu gwsigo pan nad yw’n bosib cadw pellter cymdeithasol. Nid allant gymryd lle mesurau sy llawer mwy effeithiol megis cadw pellter cymdeithasol a hylendid dwylo.

Nid yw’n bosib cadw pellter cymdeithasol drwy’r amser mewn lleoliadau gofal plant, yn enwedig gyda’r plant ifancaf a dyna pam mae’n rhaid cynyddu’r mesurau atal a rheoli heintiau.

Ni ddylai unrhyw un na allant o bosibl ddefnyddio gorchuddion wyneb yn unol â’r cyfarwyddiadau (e.e. plant ifanc neu’r rheini sydd ag anghenion addysgol arbennig neu anableddau) eu gwisgo oherwydd fe allai, yn anfwriadol, gynyddu’r risg o drosglwyddo’r haint.

Gwnaeth y Gweinidog Iechyd a Gofal Cymdeithasol ddatganiad am orchuddion wyneb ar 9 Mehefin 2020 yn amlinellu’r cyngor diweddaraf.

Mae hwn wedi’i seilio ar gyngor gwyddonol sydd hefyd yn cydnabod na allai rhai pobl megis plant ifanc wisgo gorchuddion wyneb.

Mae’r wybodaeth isod yn seiliedig ar gyngor cyfredol. Byddwn yn cadw golwg ar hyn ac yn ei ddiweddaru os oes angen, ar sail tystiolaeth wyddonol.

• Dylid defnyddio menig a ffedogau wrth ddarparu gofal personol i blentyn, gan gynnwys gofal ymarferol megis ymolchi, mynd i'r toiled, neu gymorth cyntaf a rhai triniaethau clinigol megis bwydo â chymorth.
• Dylid hefyd gwisgo masg llawfeddygol atal hylif a chyfarpar diogelu’r llygaid os bydd asesiad risg yn pennu bod risg y bydd rhywbeth yn sblasio i’r llygaid er enghraifft drwy beswch, poeri neu daflu i fyny.
• Dylid defnyddio menig a ffedogau wrth lanhau cyfarpar neu arwynebau y mae’n bosibl eu bod wedi cael eu halogi gan hylifau o’r corff fel poer neu secretiadau anadlol.
• Ym mhob sefyllfa, dylid bob amser golchi dwylo cyn gwisgo cyfarpar diogelu personol ac ar ôl ei dynnu.
• Dylid defnyddio menig, gŵn atal hylif, masg FFP3 a chyfarpar diogelu'r llygaid wrth ymgymryd â gweithdrefnau sy’n cynhyrchu aerosolau, megis sugno.

Os amheuir bod y coronafeirws (COVID-19) mewn lleoliad gofal plant

• Dylid gwisgo menig, ffedogau a masgiau llawfeddygol atal hylif os bydd plentyn neu berson ifanc yn mynd yn sâl gyda symptomau COVID-19 a bod angen gofal personol uniongyrchol ar y plentyn neu’r person ifanc.
• Dylid hefyd gwisgo cyfarpar diogelu’r llygaid os bydd asesiad risg yn pennu bod risg y bydd rhywbeth yn sblasio i’r llygaid er enghraifft drwy beswch, poeri neu daflu i fyny.
• Dylid gwisgo menig a ffedogau wrth lanhau’r ardaloedd lle mae rhywun yr amheuir bod COVID-19 arno wedi bod.

Cyfeiriwch hefyd at y paragraff isod Os yw plentyn yn dangos symptomau COVID-19 tra mae mewn lleoliad gofal plant.

Dylai’r holl staff ddeall sut i wisgo/tynnu cyfarpar diogelu personol er mwyn lleihau’r risg o drosglwyddo haint ymlaen. Mae rhagor o ganllawiau ar gael yn atodiad 6 o’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant.

Ni ddylai lleoliadau gofal plant fynnu bod plant yn gwisgo gorchuddion wyneb oherwydd gallai eu trin yn anghywir gynyddu’r risg o drosglwyddo yn anfwriadol.

Masgiau wyneb a’r goblygiadau i blant byddar

Dylid ystyried yn ofalus effaith gwisgo masg wyneb wrth ofalu am blentyn byddar, gan fod cyfathrebu i lawer o bobl fyddar yn dibynnu’n rhannol ar allu gweld wyneb rhywun yn glir. Mae Cymdeithas Genedlaethol y Plant Byddar wedi darparu’r awgrymiadau canlynol ar gyfer cyfathrebu, a allai fod yn ddefnyddiol i staff gofal plant yn hyn o beth: 

• https://www.facebook.com/112180125505122/videos/3087775494640238a  
• https://www.ndcs.org.uk/blog/the-impact-of-face-masks-on-deaf-children/ 

Os yw plentyn neu aelod o’i deulu’n dangos symptomau COVID-19 (peswch newydd, parhaus, tymheredd uchel, colli’r synnwyr aroglu neu flasu), rhaid iddynt beidio â mynychu’r lleoliad gofal plant. Mae hyn hefyd yn berthnasol i staff sy’n gweithio yn y lleoliad.  Dylai unrhyw un sydd â symptomau Covid-19 hunanynysu am 7 diwrnod. Rhaid i holl aelodau eraill yr aelwyd aros gartref a pheidio â gadael y tŷ am 14 diwrnod, hyd yn oed os ydynt yn dal yn iach. Mae’r cyfnod 14 diwrnod yn dechrau o’r diwrnod pan aeth y person cyntaf yn y tŷ yn sâl.

Mae rhagor o gyngor ar gael yma: Hunanynysu: canllawiau aros gartref i aelwydydd â coronafeirws posibl (COVID-19) ac Amddiffyn eich hun ag eraill rhag y coronafeirws.

Bydd angen i leoliadau fod â gweithdrefn glir, ysgrifenedig ar waith i amddiffyn staff a phlant os bydd plentyn yn datblygu symptomau tra mae yn y lleoliad. Dylid galw ei riant/gofalwr ar unwaith a dylid casglu’r plentyn a mynd ag ef adref. Bydd angen gofalu am blant ifanc sâl nes byddant yn cael eu casglu.

Dylid symud y plentyn oddi wrth blant eraill a gofalu amdano ar wahân gyda goruchwyliaeth briodol gan oedolion. Os nad yw’n bosibl ynysu’r plentyn, symudwch ef i ardal sydd o leiaf 2 fetr oddi wrth blant eraill. Yn ddelfrydol, dylid agor ffenestr ar gyfer awyru. Dylid gwisgo menig, ffedog a masg llawfeddygol atal hylif os oes angen gofal personol neu gyswllt agos ar y plentyn. Dylid hefyd gwisgo cyfarpar diogelu’r llygaid, os bydd asesiad risg yn pennu bod risg y bydd rhywbeth yn sblasio i’r llygaid, er enghraifft drwy beswch, poeri neu daflu i fyny.

Os oes angen i blentyn fynd i’r toiled wrth aros i gael ei gasglu, dylai ddefnyddio toiled ar wahân os yn bosibl. Rhaid glanhau a diheintio’r ardaloedd, yn cynnwys toiledau, lle bu person yr amheuir bod COVID-19 arno. Dylid gwisgo menig a ffedogau wrth lanhau’r ardaloedd lle mae rhywun yr amheuir bod COVID-19 arno wedi bod. Gweler yr adran ar Ddihalogi a Glanhau isod.

Mewn argyfwng, ffoniwch 999 os yw plentyn yn ddifrifol wael, wedi cael anaf, neu fod perygl i'w fywyd. Dylai lleoliadau ddilyn eu polisïau gweithdrefnau brys, ond ni ddylent ymweld â’r meddyg teulu, y fferyllfa, y ganolfan gofal brys nac ysbyty lle mae plentyn yn arddangos symptomau sy’n gyson â COVID-19.

Os yw aelod o staff wedi helpu rhywun a gafodd ei daro’n sâl, nid oes angen iddo fynd adref oni bai ei fod yn datblygu symptomau (peswch parhaol newydd, tymheredd uchel, colli’r synnwyr aroglu neu flasu) ei hun. Dylai olchi ei ddwylo’n drylwyr am 20 eiliad ar ôl unrhyw gyswllt â rhywun sy’n sâl a, lle bo modd, dylai newid i ddillad glân.

Os oes oedi cyn i riant gasglu plentyn sydd â symptomau, cysylltwch â'r swyddog iechyd yr amgylchedd lleol drwy wefan eich cyngor lleol.

Cafodd y strategaeth Profi, Olrhain, Diogelu newydd a gyhoeddwyd ar 13 Mai ei rhoi ar waith ar draws Cymru ar 1 Mehefin.

Mae’r strategaeth hon yn nodi cam nesaf ein dull gweithredu ar gyfer mynd i’r afael â’r coronafeirws: profi pobl sydd â symptomau yn y gymuned, olrhain y rheini sydd wedi cael cyswllt agos â phobl sydd wedi cael canlyniad positif am y coronafeirws, a diogelu teulu, ffrindiau a’n cymuned drwy hunanynysu.

Mae Profi, Olrhain, Diogelu yn gweithio drwy:

• Brofi pobl sydd â symptomau’r coronafeirws, gofyn iddynt ynysu oddi wrth deulu, ffrindiau a’u cymuned a chymryd prawf ac aros am ganlyniad. Gall pobl wneud cais am brawf eu hunain neu ar ran aelod o’u haelwyd sydd â symptomau. Mae hyn yn cynnwys oedolion a phlant gan gynnwys plant dan 5 oed. Os ydych chi’n arddangos symptomau, gallwch wneud cais am brawf coronafeirws
• Olrhain y bobl sydd wedi cael cyswllt agos â phobl sydd wedi cael canlyniad positif am y feirws, gan fynnu eu bod yn cymryd rhagofalon drwy hunanynysu. Mae rhagor o wybodaeth am olrhain cysylltiadau a sut bydd yn gweithio ar gael
• Darparu cyngor ac arweiniad yn enwedig os yw’r sawl sydd â symptomau neu’r bobl mae wedi bod mewn cysylltiad â nhw mewn grwpiau sy’n cael eu gwarchod neu grwpiau eraill sydd â mwy o risg.
• Os nad yw’r symptomau o ganlyniad i’r coronafeirws, sicrhau bod unigolion a’r rheini maen nhw wedi cael cyswllt â nhw yn gallu dychwelyd i’w trefn arferol cyn gynted ag sy’n bosibl.

Mae rhagor o wybodaeth a chwestiynau cyffredin am Brofi, Olrhain, Diogelu.

Os bydd plentyn neu aelod o staff yn cael prawf a bod y prawf hwnnw’n bositif, dylent hunanynysu ac adrodd am eu symptomau. Yna bydd y Tîm Olrhain Cysylltiadau yn cysylltu â’r lleoliad a rhoddir cyngor ar fesurau ynysu i’w cymryd gan unigolion. 

Mae cyngor ar ddychwelyd i’r gwaith yn dilyn prawf.

Lle cysylltir â phlant dan 16, bydd angen caniatâd eu rhieni neu warcheidwad i fwrw ymlaen i gasglu gwybodaeth. Neu, byddai modd i’r rhiant neu warcheidwad ddarparu’r wybodaeth i swyddogion olrhain cysylltiadau ar ran eu plentyn.

Ystyrir bod pobl wedi bod yn gysylltiadau posibl os oeddent mewn cyswllt â’r sawl a gafodd ganlyniad positif yn ystod y cyfnod a oedd yn dechrau hyd at ddau ddiwrnod cyn i’r symptomau ymddangos a chan orffen pan ddechreuodd yr unigolyn ynysu gartref. Mae hyn yn seiliedig ar ein dealltwriaeth ar hyn o bryd o’r prif gyfnod o heintusrwydd.

Caiff cysylltiad ei ddiffinio fel rhywun sydd wedi cael cyswllt agos yn ystod y cyfnod hwn, yn benodol: 

• mae wedi bod yn nes nag 1 metr i’r unigolyn dan sylw ac roedd yr unigolyn wedi peswch arno, cafodd sgwrs wyneb yn wyneb â’r unigolyn, roedd wedi cyffwrdd croen yr unigolyn â’i groen ei hun, neu cafodd gyswllt o fath arall o fewn 1 metr am 1 munud neu fwy. 
• mae wedi treulio dros 15 munud yn nes na 2 fetr i’r unigolyn sydd wedi cael prawf positif; 
• mae wedi teithio mewn cerbyd gyda’r sawl sydd wedi cael canlyniad positif.

I’r grŵp bach y mae’r plentyn wedi bod yn derbyn gofal ynddo neu y mae’r aelod staff wedi bod yn darparu gofal iddo, mae hyn yn debygol o olygu y bydd yn rhaid iddynt hunanynysu am 14 diwrnod.

Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma: Olrhain cysylltiadau: eich cwestiynau

Yn achos gwarchodwr plant sy'n dangos symptomau COVID-19 neu y mae aelod(au) o'i aelwyd yn dangos symptomau COVID-19, byddai angen i'r gwarchodwr plant ac aelodau’r aelwyd ddilyn canllawiau hunanynysu. Byddai hyn yn golygu y byddai angen i’r lleoliad gau nes bod y gwarchodwr plant ac aelodau’r aelwyd yn gallu dod â’u cyfnod hunanynysu i ben yn unol â’r canllawiau ar hunanynysu a phrofi: 

• Gwybodaeth i Weithwyr Allweddol ac Aelodau Aelwyd a Brofwyd am Haint COVID-19
• Hunanynysu: canllawiau aros gartref i aelwydydd â coronafeirws posibl (COVID-19)

Gwarchod a phlant sy’n agored i niwed yn glinigol 

I’r mwyafrif helaeth o blant, salwch ysgafn yw’r coronafeirws (COVID-19). Mae plant sydd wedi cael eu dynodi’n rhai y mae gofyn eu gwarchod oherwydd cyflyrau meddygol sydd arnynt yn barod wedi cael eu cynghori i ymgymryd â mesurau ‘gwarchod’ penodol. Mae gan y plant hyn gyflyrau iechyd gwaelodol difrifol sy’n golygu bod risg uchel iawn iddynt fynd yn ddifrifol sâl o gael COVID-19, ac fe’u cynghorir i ddilyn mesurau gwarchod yn drwyadl er mwyn cadw eu hunain yn ddiogel. Nid ydym yn disgwyl i’r plant hyn fynychu lleoliadau ar hyn o bryd.

Bydd angen i blant eraill sy’n agored i niwed yn glinigol (nad ydynt yn cael eu gwarchod) gael eu hystyried fesul achos, ond wrth gwrs ni fyddem ond yn disgwyl i’r rhain fynychu lleoliadau pan fydd rhieni/gofalwyr yn fodlon bod hyn yn ddiogel iddynt.

Gwarchod ac oedolion sy’n agored i niwed yn glinigol

Dylai oedolion sy’n gwarchod eu hunain, gan gynnwys staff lleoliadau gofal plant, hefyd ddilyn y canllawiau gwarchod ac felly ni ddylent fynd i’r gwaith. Dylai oedolion sy’n agored i niwed yn glinigol hefyd gadw’n gaeth at y gofynion cadw pellter cymdeithasol a’r cyngor ar hylendid dwylo, ac efallai bydd angen iddynt weithio gartref, yn dilyn asesiad risg unigol.

Byw gyda rhywun sy’n gwarchod ei hun neu sy’n agored i niwed yn glinigol

Os yw plentyn neu aelod o staff yn byw gyda rhywun sy’n agored i niwed yn glinigol neu sy’n ond nad yw’n gwarchod ei hun, dim ond lle mae modd cadw’n gaeth at y gofynion cadw pellter cymdeithasol y dylent fynd i’r lleoliad, a bod y plentyn yn gallu deall a dilyn y cyfarwyddiadau hynny. Efallai na fydd hyn yn bosibl i blant ifanc iawn neu blant hŷn sydd heb y gallu i ddilyn y cyfarwyddiadau ar gadw pellter cymdeithasol. Yn yr achosion hynny, nid ydym yn disgwyl i’r plant hynny fynychu lleoliad. Yn yr un modd, fydden ni ddim yn disgwyl i unrhyw aelod o staff sy’n agored i niwed i weithio gyda phlant sy ddim yn gallu cadw pellter cymdeithasol i’r graddau y mae’n rhesymol ymarferol.  

Mae rhagor o gyngor ar gael yn y canllawiau ar warchod.

Rhaid glanhau’r lleoliad fel y nodir yn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant. Rhaid gwneud gwaith glanhau a diheintio ychwanegol mewn ardaloedd y mae unigolyn symptomatig wedi dod i gysylltiad â nhw.

Ac eithrio mannau cyhoeddus y mae unigolyn symptomatig wedi pasio drwyddynt heb dreulio fawr ddim amser ynddynt ac nad oes arwyddion gweledol eu bod wedi’u halogi â hylifau corfforol, rhaid glanhau a diheintio’r holl arwynebau y mae’r person symptomatig wedi dod i gysylltiad â nhw yn unol â’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant ar ôl i’r unigolyn symud o’r ardal.

Mae’r arwynebau hyn yn cynnwys:

• gwrthrychau y mae modd gweld eu bod wedi’u halogi â hylifau corfforol
• ob man sy’n cael ei gyffwrdd yn aml a allai fod wedi’i halogi, fel toiledau, handlenni drysau, ffonau, canllawiau cydio mewn coridorau a grisiau

Dylid golchi dillad staff a phlant sydd wedi dod i gysylltiad â phlentyn symptomatig yn unol â’r canllawiau ar olchi dillad sydd wedi’u halogi yn y Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant. Awgrymir felly bod staff yn cadw set o ddillad i newid iddynt yn y lleoliad.

Pan na ellir glanhau eitemau gan ddefnyddio glanedyddion na’u golchi – er enghraifft, matresi a dodrefn wedi’u gorchuddio â defnydd – dylid eu glanhau â stêm.

Dylid cael gwared ag unrhyw eitemau sydd wedi’u halogi’n drwm â hylifau corfforol os na ellir eu glanhau drwy eu golchi.

Wrth lanhau’r ardaloedd lle bu unigolyn sydd o bosibl â’r coronafeirws (COVID-19) neu fod hynny wedi’i gadarnhau, dylid gwisgo menig tafladwy a ffedog o leiaf. Dylid golchi dwylo â sebon a dŵr am o leiaf 20 eiliad ar ôl tynnu’r menig a’r ffedog. Dylai’r holl staff ddeall sut i wisgo/tynnu cyfarpar diogelu personol (fel sy’n ofynnol dan y Rheoliadau Iechyd a Diogelwch) i sicrhau bod y staff yn cyfyngu ar ledaeniad COVID-19. Mae canllawiau ar gael yn atodiad 6 o’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant.

Dylid gwaredu gwastraff o ardaloedd lle mae achosion posibl o COVID-19 wedi bod yn unol â’r Canllawiau Atal a Rheoli Heintiau ar gyfer Lleoliadau Gofal Plant.

Dylid storio gwastraff yn ddiogel a’i gadw oddi wrth blant. Ni ddylech roi eich gwastraff mewn ardaloedd gwastraff cymunedol nes byddwch yn gwybod bod canlyniadau profion yn negyddol neu nes bod y gwastraff wedi’i storio am o leiaf 72 awr.

Os nad yw’n briodol storio am o leiaf 72 awr, trefnwch iddo gael ei gasglu fel gwastraff heintus Categori B naill ai gan eich awdurdod casglu gwastraff lleol os yw’n casglu eich gwastraff ar hyn o bryd neu fel arall gan gontractwr gwastraff clinigol arbenigol. Byddant yn rhoi bagiau gwastraff clinigol oren neu borffor ichi i roi eich bagiau ynddynt fel y gellir anfon y gwastraff i gael ei drin yn briodol.