Er bod iechyd pobl Cymru yn gwella, mae angen i'r holl wasanaethau cyhoeddus ymateb yn greadigol er mwyn mynd i'r afael â'r bylchau iechyd rhwng yr ardaloedd cyfoethocaf a'r tlotaf.
Cyhoeddwyd y cynnwys hwn dan weinyddiaeth Llywodraeth Cymru 2016 i 2021
Dyna neges Prif Swyddog Meddygol newydd Cymru Dr Frank Atherton yn ei adroddiad blynyddol cyntaf, Adfer cydbwysedd i ofal iechyd: Gweithio mewn partneriaeth i leihau annhegwch cymdeithasol, sydd wedi’i ysgrifennu ar y cyd â’r Dirprwy Brif Swyddog Meddygol, yr Athro Chris Jones.
Mae'r adroddiad yn edrych ar y ffaith bod cyfraddau uwch o ymddygiad niweidiol fel smygu ac iechyd gwael i'w gweld ymysg grwpiau o bobl dan anfantais economaidd, sydd hefyd yn gweld lefelau uwch o afiechydon a marwolaethau cynnar. Mae'r adroddiad yn dadansoddi'r ffordd y mae'r graddiant cymdeithasol hwn yn effeithio ar bobl Cymru a'r hyn sydd angen i ni ei wneud i roi sylw i'r mater.
Awgrymir y dylai gwasanaethau cyhoeddus gydweithio i dargedu pobl ddifreintiedig, er mwyn lleihau effaith anghydraddoldebau iechyd, ac y dylid gweithio'n agosach â chymunedau i gyrraedd y rhai mwyaf agored i niwed.
Lansiwyd yr adroddiad gan Dr Atherton a'r Athro Jones yn ystod ymweliad â chlwb brecwast yn y Sblot sy'n cael ei redeg gan wirfoddolwyr yn y gymuned fel cyfle i bobl ddod at ei gilydd i fwyta ac i ddysgu am y gwasanaethau lleol sydd ar gael iddynt.
Caiff y gwasanaeth ei lunio a'i redeg gan bobl leol sy’n ennill credydau amser am wirfoddoli. Maen nhw yna’n gallu defnyddio’r credydau hyn ar gyfer gweithgareddau a chyfleoedd lleol drwy fenter gymunedol SPICE.
Dywedodd Dr Atherton:
"Fe benderfynais i ddod i weithio i Gymru oherwydd yr ymroddiad cryf i wella canlyniadau iechyd yn Llywodraeth Cymru, y Gwasanaeth Iechyd a'r sector cyhoeddus. O'r hyn rydw i wedi'i weld hyd yma, mae llawer o resymau dros ymfalchïo, ac mae llawer yn mynd i'r cyfeiriad cywir.
"Mae disgwyliad oes Cymru'n gwella. Mae cyfraddau goroesi canser yn gwella o flwyddyn i flwyddyn ac mae llai o bobl yn marw o glefyd y galon. Rydyn ni wedi gweld cyfraddau smygu ac yfed yn cwympo'n sydyn ymysg pobl ifanc yn eu harddegau yn ddiweddar.
"Er hynny, mae'n hamodau cymdeithasol a ffactorau amgylcheddol yn dylanwadu'n sylweddol ar ein hiechyd. Felly mae gwella iechyd y genedl a lleihau anghydraddoldebau iechyd yn golygu bod rhaid i ni edrych ar y dylanwadau ehangach hyn.
"Dydw i byth am weld sefyllfa lle mae'r rhai mwyaf breintiedig yn ein cymdeithas sy'n cael y mynediad gorau at wasanaethau - mae pawb yn haeddu cyfle cyfartal i gael y cyfle gorau posib mewn bywyd."
Dywedodd y Dirprwy Brif Swyddog Meddygol, yr Athro Chris Jones:
"Rhaid i ni ganolbwyntio'n hymdrechion lle gallwn helpu pobl fwyaf, ac rydyn ni'n gweld y Gwasanaeth Iechyd a gwasanaethau eraill yn ymateb fwyfwy i'r angen hwn.
"Dydy anghydraddoldebau iechyd ddim yn rhywbeth anochel. Yn 2010-11, roedd tystiolaeth bod y bobl fwyaf difreintiedig 20% yn llai tebygol o gael triniaeth angioplasteg neu lawdriniaeth ddargyfeiriol yn y chwe mis yn dilyn cael eu derbyn am drawiad ar y galon. Drwy wella'r cynlluniau iechyd yn y De, mae'r anghydraddoldeb iechyd hwn rhwng y cleifion mwyaf a lleiaf difreintiedig wedi ei ddileu.
"Mae'r clwb brecwast yn dangos pwysigrwydd gwasanaethau sy'n cael eu llunio gyda'r bobl leol. Gall y tîm gynnig mynediad at gymorth lleol gan gynnwys gwasanaethau iechyd a llesiant, cynhwysiant digidol ac ariannol a llawer mwy - pob un yn medru cael effaith gadarnhaol."
"Does dim modd i weithwyr iechyd proffesiynol fynd i'r afael ag iechyd gwael wrth eu hunain; mae'n hadroddiad yn egluro sut mae'n rhaid i wasanaethau Cymru gydweithio mwy."