Llesiant Cymru, 2022 - Prif bwyntiau

Fel sy’n wir ar draws y Deyrnas Unedig yn gyffredinol, mae’r twf yn yr economi ac mewn incwm gwirioneddol wedi bod yn araf ers dirwasgiad 2008, gan adlewyrchu twf cynhyrchiant gwan. Dros y tymor hwy, ers 1999, mae Cymru wedi cadw i fyny’n fras â’r Deyrnas Unedig drwyddi draw, ond mae ei pherfformiad yn parhau i fod yn wan o’i gymharu â pherfformiad llawer o rannau eraill o’r Deyrnas Unedig. 

Mae’r bylchau hanesyddol mewn cyfraddau cyflogaeth a gweithgarwch rhwng Cymru a rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig wedi lleihau, gyda Chymru’n perfformio’n well na rhai rhanbarthau yn Lloegr. Mae hyn yn newid sylweddol ers y cyfnod cyn datganoli yn y 1980au a’r 1990au.

Ychydig iawn o newid sydd wedi bod mewn lefelau tlodi incwm cymharol cyffredinol yng Nghymru ers dros 15 mlynedd. Mae gan Gymru fwy o bobl mewn gwaith â chyflog isel na rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig, ond mae cynnydd wedi bod yn ddiweddar yng nghyfran y bobl ar gontractau parhaol sy’n cael y Cyflog Byw Gwirioneddol.

Mae proffil cymwysterau poblogaeth oedran gweithio Cymru wedi bod yn gwella dros amser. Yn 2021, roedd 62.5% o oedolion o oedran gweithio yng Nghymru yn gymwys i drothwy lefel 3. Mae hyn yn gynnydd o ychydig dros hanner yn 2011.

Parhaodd y gyfradd ailgylchu i gynyddu gyda bron i ddwy ran o dair o wastraff trefol yn cael ei ailddefnyddio, ei ailgylchu neu ei gompostio yn 2020-21. Roedd faint o wastraff trefol a gynhyrchwyd yr isaf a gofnodwyd.

Mae’r asesiad cynhwysfawr diweddaraf o adnoddau naturiol Cymru yn dangos bod amrywiaeth fiolegol yn dirywio ar y cyfan. Mae’r rhan fwyaf o fathau o gynefinoedd wedi gweld gostyngiad mewn amrywiaeth dros y 100 mlynedd diwethaf, gyda chyfradd y dirywiad yn cynyddu o’r 1970au ymlaen.

Gwelwyd gostyngiad mewn disgwyliad oes yn y cyfnod diweddaraf sydd ar gael (2018-20), sy’n cynnwys rhan o gyfnod pandemig COVID-19. Mae disgwyliad oes iach yn parhau i fod yn waeth i’r rhai sy’n byw mewn ardaloedd mwy difreintiedig, ond mae wedi aros yn gymharol sefydlog rhwng 2011 i 2013 a 2018 i 2020.

Roedd y mwyafrif (93%) o oedolion yn dweud eu bod yn dilyn dau neu fwy o’r pum ymddygiad ffordd o fyw iach. Mae canran y plant sydd â dwy neu ragor o ymddygiadau ffordd o fyw iach yn dal i fod yn 88%, sydd fwy neu lai heb newid ers dechrau casglu data yn 2013/14.

Mae llesiant meddyliol oedolion a phlant yn is na chyn y pandemig, yn ôl yr asesiad diweddaraf.

Roedd bron i hanner (49%) y rhieni sengl mewn amddifadedd materol yn 2021-22 a dywedodd 2% o aelwydydd eu bod wedi cael bwyd gan fanc bwyd yn ystod 2021-22.

Mae merched yn parhau i gael deilliannau addysgol gwell ar lefel TGAU. Yn ystod yr haf 2021, dyfarnwyd mwy o raddau A* i C i ferched na bechgyn.

Mae'r amcangyfrifon diweddaraf yn dangos, am y tro cyntaf yng Nghymru, fod cyfran y boblogaeth a oedd yn dweud nad oedd ganddynt grefydd yn uwch na’r gyfran sy’n ystyried eu hunain yn Gristion.

Roedd y bwlch cyflog rhwng y rhywiau (amser llawn) yn 5.0% yn 2021, sydd heb newid ers y flwyddyn flaenorol a dyma’r gyfradd isaf i’w chofnodi erioed). Mae’n ymddangos bod y bwlch cyflog anabledd a gododd rhwng 2014 a 2019 yn lleihau erbyn hyn, er y gallai’r sefyllfa o ran cyflogaeth yn ystod pandemig COVID-19 fod wedi cael effaith ac mae’n rhy gynnar i asesu effaith y pandemig ar y duedd hon.

Mae cynnydd wedi bod yn nifer y bobl sy’n teimlo eu bod yn gallu dylanwadu ar benderfyniadau yn eu hardal leol, sy’n parhau i wrthdroi’r gostyngiad a welwyd yn cyn y pandemig.

Mae cydlyniant cymunedol yn dal yn uwch na lefelau cyn y pandemig, er bod troseddau casineb a gofnodwyd wedi parhau i gynyddu yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.

Mae’r pandemig wedi parhau i gael effaith negyddol fawr ar bresenoldeb mewn digwyddiadau celfyddydol a diwylliannol ac mae cynnydd cymysg wedi bod o ran cymryd rhan mewn chwaraeon.

Roedd data arolwg yn dangos cynnydd yng nghanran y bobl sy'n siarad Cymraeg yn y flwyddyn ddiweddaraf. Mae Arolwg Cenedlaethol Cymru yn dangos bod 11% o siaradwyr Cymraeg yn rhugl.

Mae mwy o amgueddfeydd a gwasanaethau archifau yn cyrraedd y safonau achrededig. Mae 63% bellach wedi cyrraedd y meincnod hwn, i fyny o 59% yn 2017.

Yn 2020, amcangyfrifwyd bod allyriadau'n gyfanswm o 33 miliwn tunnell o garbon deuocsid (CO2) a'i gyfatebol, cwymp o 40% ers y flwyddyn sylfaen (1990).

Yn ôl Arolwg Cenedlaethol Cymru mae 11% o oedolion wedi gwneud tri neu fwy o'r pedwar camau canlynol i helpu gyda materion byd-eang: rhoi neu godi arian, ymgyrchu, gwirfoddoli, neu newid yr hyn maen nhw'n ei brynu.

Mae data Blynyddol Arolwg Poblogaeth (APS) a gyhoeddwyd ym mis Mawrth 2022 wedi cael ei ddefnyddio trwy gydol adroddiad Lles Cymru eleni. Cyhoeddodd ONS ddata APS wedi'i ddiweddaru yng nghanol mis Medi. Roedd hyn yn cynnwys diwygiadau wedi'u cynllunio i ddata hanesyddol, a chywiriadau i gamgymeriad cynharach a nodwyd gyda'r ffactorau gros ar gyfer rhai grwpiau oedran. Roedd y set ddata gwbl ddiwygiedig ar gael yn rhy hwyr i'w gynnwys yn yr adroddiad hwn. Fodd bynnag, mae'r effaith ar gyfanswm cyffredinol yn fach iawn, ac nid yw'r un o'r tueddiadau cyffredinol yn cael eu heffeithio. Bydd tudalennau gwe dangosydd cenedlaethol yn cael eu diweddaru gyda'r data diweddaraf yn ystod Hydref 2022.

Ym mis Mai 2020, oherwydd pandemig COVID-19 (coronafeirws) fe newidiodd Arolwg Cenedlaethol Cymru'r modd o gyfweliad wyneb yn wyneb i un dros y ffôn. Newidiwyd geiriad rhai cwestiynau hefyd i gyd-fynd yn well â'r modd. Am y rhesymau hyn nid yw'n bosibl gwneud cymariaethau uniongyrchol bob amser ar draws blynyddoedd ond, lle bo hynny'n berthnasol, mae canlyniadau o flynyddoedd blaenorol yn cael eu cynnwys trwy gydol yr adroddiad hwn i ychwanegu cyd-destun .