Cylch gorchwyl

1.1     Mae'r Cylch Gorchwyl hwn yn ymwneud â gweithredu Mesurau Interim Diogelu'r Amgylchedd Cymru (y mesurau interim). Maen nhw'n nodi'r fframwaith eang y bydd y mesurau'n gweithredu ynddo ac yn diffinio rolau a chyfrifoldebau'r Asesydd Interim, Gweinidogion Cymru a staff Llywodraeth Cymru yn ogystal â'r berthynas rhyngddynt.

2.1     Bydd Mesurau Interim Diogelu'r Amgylchedd Cymru yn darparu modd i aelodau'r cyhoedd godi materion am weithredu cyfraith amgylcheddol yma yng Nghymru. Bydd yn darparu ymhellach i’r materion hynny gael eu hystyried gan Asesydd Interim, a fydd yn cynghori Gweinidogion Cymru os yw'r materion a godwyd yn ddilys ac yn gwneud argymhellion ar gyfer unrhyw gamau y maent yn ystyried sydd angen eu cymryd.

2.2     Mae'r mesurau interim yn anstatudol. Eu rôl yw llenwi'r bwlch yn rhannol rhwng diwedd goruchwyliaeth yr Undeb Ewropeaidd o gyfraith amgylcheddol yn dilyn diwedd y cyfnod pontio ar 31 Rhagfyr 2020, a chyflwyno mesurau statudol parhaol i Gymru.

2.3     Prif ddiben y mesurau interim yw:

• goruchwylio gweithrediad cyfraith amgylcheddol yng Nghymru; ac
• ystyried materion systemig sy'n ymwneud â gweithredu cyfraith amgylcheddol yng Nghymru.

2.4     Ni fydd cwmpas y materion interim yn cynnwys:

• achosion o dorri cyfraith amgylcheddol;
• meysydd o beidio â chydymffurfio â chyfraith amgylcheddol; a
• materion a godwyd sy'n dod o dan fecanwaith neu broses gwyno arall.

2.5     Ei nod yw nodi lle y gallai fod angen cymryd camau i gywiro materion gweithredol a fydd yn gwella canlyniadau amgylcheddol.

2.6     Ei amcanion strategol yw:

• darparu gwasanaeth i'r cyhoedd sy'n caniatáu iddyn nhw gyflwyno eu cyflwyniadau;
• cynghori Gweinidogion Cymru ar unrhyw gamau y gallai fod eu hangen; a
• cyfrannu at ddatblygu'r dull parhaol o lywodraethu amgylcheddol yng Nghymru.

2.7     Goruchwylir y mesurau interim gan Asesydd Interim Diogelu'r Amgylchedd Cymru (yr Asesydd Interim). Mae rôl yr Asesydd Interim yn cynnwys:

• Ystyried gwybodaeth a dderbyniwyd am weithrediad cyfraith amgylcheddol yng Nghymru, gyda'r bwriad o:
  • ystyried a yw'r materion a godwyd yn berthnasol ar gyfer y broses interim, a chynghori ar sianeli mwy priodol os oes angen;
  • nodi unrhyw bryderon sy'n ymwneud â gweithrediad cyfraith amgylcheddol. Gallai'r rhain berthyn i dri chategori eang sef nad yw'r gyfraith yn cyflawni'r amcanion a'r canlyniadau a fwriedir mwyach, nid yw canllawiau na gwybodaeth am y gyfraith yn hygyrch ac mae'r gyfraith yn cael ei rhwystro rhag cael ei darparu’n ymarferol; a/neu
  • rhoi cyngor i Weinidogion Cymru am y materion hynny, ar ffurf adroddiad ysgrifenedig. Does dim rhaid i Lywodraeth Cymru weithredu ar y cyngor, ond mae angen iddi nodi'r rhesymau pam os na ddilynwyd y cyngor hwnnw.
• Darparu ymateb i unigolion sy'n cyflwyno gwybodaeth, gan esbonio'r camau a gymerwyd, neu'r rheswm pam nad ystyrir bod angen cymryd camau.
• Os oes angen mewnbwn/tystiolaeth/dadansoddiad pellach ar achosion, cael gafael ar yr arbenigedd angenrheidiol.
• Cynhyrchu Adroddiad Blynyddol sy'n crynhoi'r wybodaeth a dderbyniwyd a'r camau a gymerwyd.
• Cyfrannu at unrhyw werthusiad o'r mesurau interim, a fydd yn cyfrannu at ddatblygu'r model parhaol.
• Ymateb i gwestiynau ac adroddiadau fel bo'r angen.
• Cymorth a chydweithrediad â threfniadau pontio ar gyfer y model llywodraethu amgylcheddol parhaol yng Nghymru.

Cyd-destun Cyfreithiol

3.1     Mae'r mesurau interim yn anstatudol. Rôl gynghori yn unig sydd gan yr Asesydd Interim.

Cyfrifoldeb Gweinidogol

3.2     Nid oes rôl oruchwylio ffurfiol ar gyfer y mesurau interim gan eu bod yn anstatudol, ond maen nhw'n rhan o gylch gorchwyl y Gweinidog Newid Hinsawdd. Yn gyffredinol, mae'r Gweinidog yn arfer swyddogaethau Gweinidogion Cymru mewn perthynas â diogelu'r amgylchedd ac yn y pen draw mae'n atebol i'r Senedd dros gamau gweithredu Llywodraeth Cymru dan y cylch gorchwyl hwn. Nid yw'r Gweinidog yn gyfrifol am faterion gweithredol o ddydd i ddydd.

3.3     Mae'r Gweinidog yn pennu'r amcanion a'r nodau strategol ar gyfer y mesurau interim.

3.4     Bydd unrhyw newidiadau i'r amcanion a'r nodau strategol yn cael eu trafod gyda'r Asesydd Interim yn llawn a'u hysbysu'n ysgrifenedig.

Atebolrwydd a Chyfrifoldebau Swyddogion Llywodraeth Cymru

3.5     Dirprwy Gyfarwyddwr Is-adran y Tir, Natur a Choedwigaeth sy'n gyfrifol am sicrhau bod trefniadau ar waith i:

• ddarparu goruchwyliaeth briodol o'r mesurau interim;
• mynd i'r afael â phroblemau o ran gweithredu'r mesurau interim, gan wneud unrhyw ymyriadau y bernir eu bod yn angenrheidiol;
• cynnal asesiad o'r risgiau o bryd i'w gilydd i'r adran ac amcanion a gweithgareddau'r mesurau interim;
• hysbysu'r Asesydd Interim am bolisi perthnasol y llywodraeth mewn modd amserol;
• rheoli cysylltiadau o ddydd i ddydd rhwng Llywodraeth Cymru a'r Asesydd Interim.

3.6     Mae'r Dirprwy Gyfarwyddwr yn gyfrifol am gynghori'r Gweinidog ar:

• amcanion strategol priodol ar gyfer y mesurau interim yng ngoleuni nodau strategol ehangach eu Grŵp a dangosyddion cyflawni a pherfformiad allweddol;
• cyllideb briodol ar gyfer y mesurau interim yng ngoleuni blaenoriaethau gwariant cyffredinol y Grŵp gan eu bod yn ddeiliad y gyllideb; a
• pa mor dda mae'r Mesurau Interim yn cyflawni eu hamcanion strategol o fewn y fframwaith polisi ac adnoddau a bennir gan y Gweinidog ac a ydynt yn sicrhau gwerth am arian.

3.7     Mae Dirprwy Gyfarwyddwr Is-adran y Tir, Natur a Choedwigaeth yn arwain y Tîm Llywodraethu Amgylcheddol sef prif ffynhonnell cyngor i Weinidogion Cymru ar y mesurau interim. Mae cyfrifoldebau penodol y Tîm yn cynnwys:

• y polisi ar gyfer y mesurau interim
• monitro a gwerthuso

3.8     Y pwynt cyswllt arferol ar gyfer yr Asesydd Interim wrth ymdrin â Llywodraeth Cymru fydd Ysgrifenyddiaeth Pennaeth Asesydd Interim Diogelu'r Amgylchedd Cymru. Dylai'r Asesydd Interim roi gwybod os yw'n bwriadu cyfarfod â maes arall o Lywodraeth Cymru.

Cymorth Ysgrifenyddiaeth ar gyfer y Mesurau Interim

3.9   Bydd Llywodraeth Cymru yn darparu cymorth ysgrifenyddiaeth penodol i'r Asesydd Interim dan arweiniad Ysgrifenyddiaeth Pennaeth Asesydd Interim Diogelu'r Amgylchedd Cymru (pan fydd yn ei swydd). Bydd yr Ysgrifenyddiaeth yn:

• monitro'r mewnflwch ar gyfer cyflwyniadau a chynghori'r Asesydd Interim pan fydd mater wedi'i godi;
• cofnodi cyflwyniadau a ffeilio'r holl ddogfennau'n ddiogel;
• cysylltu â'r rhai sydd wedi cyflwyno'r mater, dan gyfarwyddyd ac ar ran yr Asesydd Interim;
• helpu'r Asesydd Interim i ddatblygu adroddiadau;
• chwilio am gyngor arbenigol yn unol â chyfarwyddyd yr Asesydd Interim;
• casglu a darparu'r wybodaeth sylfaenol ar gyfer yr Adroddiad Blynyddol.

3.10    Y pwynt cyswllt arferol ar gyfer cymorth Ysgrifenyddiaeth fydd: IEPAW@gov.wales

3.11    Mae Dirprwy Gyfarwyddwr Is-adran y Tir, Natur a Choedwigaeth yn gyfrifol am benderfyniadau staffio a rheoli cymorth Ysgrifenyddiaeth yr Asesydd Interim. Os oes unrhyw bryderon, dylid rhoi gwybod i'r Dirprwy Gyfarwyddwr. Mae staff cymorth yr Ysgrifenyddiaeth yn weision sifil, a gyflogir gan Lywodraeth Cymru ac mae amodau a thelerau Llywodraeth Cymru yn berthnasol iddynt.

Atebolrwydd a Chyfrifoldebau'r Asesydd Interim

3.12     Penodir yr Asesydd Interim gan y Gweinidog Newid Hinsawdd ac fe'i cyflogir gan Lywodraeth Cymru ar sail ymgynghoriaeth o 1 Mawrth 2021 am gyfnod o ddwy flynedd. Bydd y penodiad yn dod i ben yn awtomatig ar 28 Chwefror 2023, oni bai bod y ddwy ochr yn cytuno ar ailbenodi am flwyddyn arall. Gellir terfynu'r penodiad yn gynnar gan y naill barti neu'r llall, drwy roi tri mis o rybudd.

3.13    Mae'r Asesydd Interim yn goruchwylio'r mesurau dros dro a’r Asesydd yw prif gynghorydd Llywodraeth Cymru ar eu gweithrediad.

3.14    Mae'r Asesydd Interim yn gyfrifol am ystyried materion perthnasol a gyflwynir ynghylch gweithrediad cyfraith amgylcheddol a llunio adroddiadau cyngor i Weinidogion Cymru yn ôl yr angen. Gall ddewis grwpio materion perthnasol a darparu adroddiad cyfansawdd os yw'n briodol. Mae gan yr Asesydd Interim y disgresiwn i flaenoriaethu achosion a phennu'r defnydd gorau o'r adnoddau sydd ar gael.

3.15    Mae'r Asesydd Interim yn gyfrifol am nodi pryd y gallai fod angen arbenigedd ychwanegol a chyfarwyddo'r Ysgrifenyddiaeth i chwilio am hyn.

3.16    Rhaid i'r Asesydd Interim lunio adroddiad blynyddol ar faterion a gyflwynir a sicrhau ei fod yn cael ei gyhoeddi ar dudalennau gwe'r mesurau interim.

3.17    Mae cyllid ar gael ar gyfer agweddau penodol ar rôl yr Asesydd Interim. Er enghraifft, er mwyn chwilio am gyngor arbenigol angenrheidiol ac ad-dalu treuliau rhesymol. Bydd y Tîm Llywodraethu Amgylcheddol yn rhoi cyngor ar y gyllideb sydd ar gael a bydd yr Ysgrifenyddiaeth yn helpu'r Asesydd i gael gafael ar y cyngor gofynnol.  Nid oes gan yr Asesydd Interim reolaeth dros y gyllideb a ddyrennir ar gyfer gweithredu'r mesurau interim.

Gwrthdaro Buddiannau

3.18    Mae'r Asesydd Interim yn gyfrifol am sicrhau nad oes ganddo unrhyw wrthdaro buddiannau wrth ystyried materion a godwyd.

3.19    Gallai gwrthdaro buddiannau olygu:

• buddiant ariannol uniongyrchol neu anuniongyrchol – sy’n dylanwadu ar benderfyniadau gwariant cyhoeddus;
• buddiant anariannol neu bersonol – cwmnïau neu unigolion y mae gan y sawl a benodir ryw fath o berthynas â nhw;
• gwrthdaro o ran teyrngarwch – rhwng y sefydliad y mae dyletswydd sylfaenol yn ddyledus iddo a rhyw berson neu endid arall;
• derbyn rhoddion neu letygarwch – mae derbyn rhoddion neu letygarwch yn creu argraff o wneud penderfyniadau rhagfarnllyd, hyd yn oed os nad yw'r rhodd yn effeithio ar farn.

3.20    Mae'r Asesydd Interim yn gyfrifol am ddatgan pob gwrthdaro buddiannau a diweddaru'r Ysgrifenyddiaeth wrth i unrhyw wrthdaro newydd godi. Bydd yr Ysgrifenyddiaeth yn trefnu i wrthdaro buddiannau datganedig yr Asesydd Interim gael ei gyhoeddi ar dudalennau gwe'r Mesurau Interim.

3.21    Bydd yr Ysgrifenyddiaeth a'r Asesydd Interim yn ystyried unrhyw wrthdaro posibl wrth i bob mater gael ei gyflwyno hefyd. Bydd hyn yn cael ei gofnodi a bydd yn rhan o ffeil yr achos.

3.22    Os nodir achos o wrthdaro buddiannau, ac yr ystyrir bod angen i'r Asesydd Dros Dro esgusodi ei hun, byddwn yn chwilio am ffynhonnell arall o gyngor annibynnol.

Adroddiad Blynyddol

4.1     Rhaid i'r Asesydd baratoi Adroddiad Blynyddol.

4.2     Rhaid i'r Adroddiad Blynyddol:

• roi manylion y materion a gyflwynwyd i'w hystyried yn ystod y flwyddyn galendr flaenorol;
• darparu nodyn ar y camau a gymerwyd.

4.3     Ni ddylai'r Adroddiad Blynyddol gynnwys unrhyw ddata personol gan gyfathrebwyr sy'n gwneud cyflwyniadau i'w hystyried.

4.4     Bydd yr Adroddiad Blynyddol yn cael ei gyhoeddi ar dudalennau gwe'r mesurau interim a chopi'n cael ei anfon at y Gweinidog Newid Hinsawdd. Efallai y bydd y Gweinidog am gyflwyno'r adroddiad gerbron y Senedd.

5.1     Oni chytunir yn ysgrifenedig fel arall ymlaen llaw gan y Tîm Llywodraethu Amgylcheddol, rhaid i'r Asesydd Interim ddilyn yr egwyddorion, y rheolau, y canllawiau a'r cyngor sydd yn y ddogfen Fframwaith hon bob amser. Rhaid i'r Asesydd Interim gyfeirio unrhyw anawsterau neu geisiadau am eithriadau i'r Tîm Llywodraethu Amgylcheddol yn y lle cyntaf.

5.2     O bryd i'w gilydd, gall Llywodraeth Cymru ofyn am wybodaeth a data penodol gan yr Asesydd Interim. Hefyd, gall Ysgrifennydd Parhaol ac Uned Cyrff Cyhoeddus Llywodraeth Cymru, yn ogystal â Thrysorlys EM, roi cyngor ac arweiniad y mae angen i'r Asesydd Interim eu hystyried.

5.3     Bydd unrhyw gyfathrebu am y mesurau dros dro neu'r Asesydd Interim o dan nod brand Llywodraeth Cymru. Fodd bynnag, dylid cyflwyno adroddiadau ymgynghorol gan yr Asesydd Interim i'r Gweinidog yn annibynnol.

6.1     Bydd perfformiad yr Asesydd Interim yn cael ei drafod yn flynyddol gyda'r Dirprwy Gyfarwyddwr yn Is-adran y Tir, Natur a Choedwigaeth yn unol â'u dyletswyddau.

6.2     Rhaid i'r Asesydd Interim sicrhau bod systemau rheoli priodol ar waith sy'n eu galluogi i adolygu perfformiad yn erbyn amcanion mewn modd amserol ac effeithiol. Bydd hyn yn cynnwys cytuno ar safon ansawdd ar gyfer yr adroddiadau cynghori a blynyddol gyda'r Tîm Llywodraethu Amgylcheddol a sicrhau y cydymffurfir â nhw. Rhaid i'r Asesydd Interim roi gwybod i'r Tîm Llywodraethu Amgylcheddol am unrhyw newidiadau sy'n golygu ei bod hi'n fwy anodd neu’n llai anodd cyflawni'r amcanion.

6.3     Mae dyletswydd ar y Tîm Llywodraethu Amgylcheddol i gynnal asesiadau cyfnodol o'r sicrwydd risg sydd ar gael iddynt a gall ddiwygio lefel yr oruchwyliaeth yn unol â hynny.

Sail Dystiolaeth

7.1   Er mwyn sicrhau bod Gweinidogion Cymru yn cael cyngor cytbwys ar faterion sy'n ymwneud â gweithredu cyfraith amgylcheddol, rhaid bod gan yr Asesydd Interim systemau priodol ar waith, a'r capasiti, i sicrhau bod eu cyngor yn seiliedig ar dystiolaeth ac y bydd yn gallu ymdopi â chraffu cyhoeddus.

Gwerthusiad

7.2   Bydd y Tîm Llywodraethu Amgylched trefnu gwerthusiad allanol o'r mesurau interim i ystyried effeithiolrwydd wrth gyflawni amcanion a llywio'r gwaith o ddatblygu'r mesurau llywodraethu amgylcheddol parhaol ar gyfer Cymru. Bydd disgwyl i'r Asesydd Interim weithio gyda'r tîm gwerthuso i sicrhau bod y gwerthusiad yn cyflawni ei amcanion.