Gwerthusiad o Swyddogion Galluogi Tai Gwledig yng Nghymru

Daw cyfran bresennol cyllid Llywodraeth Cymru i ben ym mis Mawrth 2014 ac ysgogodd hyn werthusiad o'r Rhaglen Swyddogion Galluogi Tai Gwledig.

Nodau

• Asesu ar ba radd y mae'r prosiectau Swyddogion Galluogi Tai Gwledig wedi gweithredu fel cyswllt uniongyrchol i gymunedau gwledig a rhanddeiliad lleol i adnabod a dod o hyd i awgrymiadau datrys anghenion tai.
• Gwerthuso ar ba radd y mae’r prosiectau Swyddogion Galluogi Tai Gwledig wedi dylanwadu ar y dirwedd strategol o dai fforddiadwy.
• Darparu casgliadau ac argymhellion ar yr uchod gan gynnwys opsiynau cyllido yn mynd ymlaen.

Canfyddiadau allweddol

• Mae Swyddogion Galluogi Tai Gwledig wedi llwyddo i sicrhau'r dystiolaeth ac ymgysylltu â'r gymuned sy'n anhepgor ar gyfer cyflenwi tai gwledig fforddiadwy. Caiff eu mewnbwn ei werthfawrogi gan awdurdodau lleol, cymdeithasau tai a chymunedau.
• Mae'r Swyddogion Galluogi Tai Gwledig wedi helpu i gyflenwi 186 o gartrefi fforddiadwy mewn chwe ardal ers 2004, gyda 240 arall yn yr arfaeth. Yn anffodus, mae prinder data ar gyflenwi drwy lwybrau eraill.
• Ystyrir yn gyffredinol y byddai colli prosiect cyfredol Swyddog Galluogi Tai Gwledig yn gostwng lefelau cyflenwi tai gwledig fforddiadwy, sydd eisoes yn isel.
• Ymddengys fod y cyfnod y bu swydd mewn bodolaeth ac am ba mor hir y cyflogwyd Swyddog Galluogi Tai Gwledig unigol yn cael effaith sylweddol ar ganlyniadau ac allbynnau. Rhoddodd chwe ardal ddata ar gyflenwi a rhyngddynt maent wedi cwblhau 186 uned ers creu swyddi Swyddogion Galluogi Tai Gwledig. Roedd 89% o'r holl unedau a gwblhawyd yng Ngwynedd, Sir Fynwy a De Powys, oll yn ardaloedd lle bu Swyddog Galluogi Tai Gwledig mewn swydd ers 2009.
• Fodd bynnag, y canfyddiad yw bod diffyg cyllid cyfalaf, cyflenwad cyfyngedig o safleoedd, cynlluniau lleol sydd wedi darfod, polisïau cynllunio nad ydynt yn rhoi ystyriaeth i hyfywedd ariannol a diffyg arweinyddiaeth strategol yn llesteirio cyflenwi. Gall y Swyddogion Galluogi Tai Gwledig ddylanwadu ar yr holl faterion hyn ond maent tu allan i'w rheolaeth uniongyrchol.
• Mae'r ymchwil yn argymell dilyn dull gweithredu cyfochrog i wella cyflenwi a chadw'r swyddi Swyddogion Galluogi Tai Gwledig. Ar lefel leol mae hyn yn cynnwys defnyddio dull gweithredu tîm cyflenwi sy'n cynnwys yr holl bartneriaid a gydlynir gan y Swyddog Galluogi Tai Gwledig, ac arweinyddiaeth strategol gryfach gan y rhai sy'n rheoli ac ariannu rôl Swyddogion Galluogi Tal Gwledig. Ar lefel Llywodraeth Cymru maent yn cynnwys ystyried targedu peth o'i chyllid cyfalaf ar gyfer cyflenwi gwledig, a newid polisi cynllunio i alluogi croes-gymhorthdal ar safleoedd eithriad gwledig.