Gwell rheolaeth ar Salmonela mewn defaid

Gellir dod o hyd i Salmonela mewn rhai diadelloedd defaid, o bosibl yn halogi eu cig ac amgylchedd y fferm gan arwain at heintio pobl ac anifeiliaid yn uniongyrchol ac anuniongyrchol. Gall achosi salwch difrifol, gan gynnwys erthyliad a marwolaeth, mewn defaid ac ŵyn sy'n oedolion.

I ddiogelu eich diadell, dylech fod yn ymwybodol:

• Gallai unrhyw ddefaid newydd sy'n cael eu hychwanegu at eich diadell neu dir fod yn cario haint.
• Gall cerbydau, pobl ac offer sy'n dod i mewn i'ch fferm fod yn cario halogiad.

Os ydych chi'n amau salmonela yn eich diadell, dylech gysylltu â'ch milfeddyg preifat ar unwaith i gael cyngor.  Fodd bynnag, mae atal yn well na gwella, a dylid cymryd y camau canlynol i leihau'r risg o salmonela i'ch diadell. 

Gall gwartheg, teirw, lloi a moch hefyd gario heintiau'n fwy cyffredin na defaid.

• Cadwch y ddiadell 'ar gau' lle bo hynny'n bosibl.
• Dim ond delio â ffynonellau ag enw da,
• Gofynnwch i'ch milfeddyg wirio statws iechyd diadellau y gallech brynu ohonynt.
• Cadwch stoc newydd i ffwrdd o'r brif ddiadell am bedair wythnos.

Mae Salmonela yn goroesi'n dda mewn dŵr sy’n sefyll, a all fod yn ffynhonnell haint neu halogiad ar gyfer bywyd gwyllt, anifeiliaid anwes neu gerbydau.

• Gosodwch domeni a storfeydd tail yn ddigon pell o adeiladau.
• Rheolwch y dŵr ffo i'w atal rhag halogi corlannau, porthiant, storfeydd sarn eraill neu gerbydau.
• Peidiwch â lledaenu tail o ffermydd eraill ar dir pori.
• Gadewch o leiaf bedair wythnos rhwng taenu tail a phori neu gynaeafu cnydau porthiant.

Gall symudiadau ledaenu'r haint rhwng ffermydd, unedau neu grwpiau.

• Byddwch yn ofalus wrth ganiatáu mynediad i bobl sydd wedi gweithio ar ffermydd eraill yn ddiweddar
• Darparu man parcio glân ar gyfer cerbydau i ffwrdd o dai anifeiliaid, storfeydd bwyd anifeiliaid a gwastraff anifeiliaid.
• Glanhau a diheintio cerbydau ac offer sydd wedi bod ar ffermydd da byw eraill.
• Darparu cyfleusterau glân i olchi dwylo i bobl sy'n ymweld â'r fferm. Yn ddelfrydol, darparwch esgidiau glaw ac oferôls.
• Derbyn ymwelwyr drwy apwyntiad yn unig.
• Ar ffermydd agored (gan gynnwys Dydd Sul y Fferm Agored) darparu cyfleusterau golchi dwylo digonol a chyfarwyddiadau i ymwelwyr, gan gynnwys diheintio esgidiau a defnydd priodol o PPE.

Fel arfer, mae anifeiliaid sâl yn ysgarthu nifer fawr iawn o organebau Salmonela – biliynau y dydd yn aml.

• Cadwch anifeiliaid sâl i ffwrdd oddi wrth eraill a gofalwch beidio â chario'r haint i grwpiau eraill ar esgidiau, dwylo neu offer.
• Cael diagnosis priodol o achos y clefyd yn gyflym fel y gellir ymdrin ag ef yn effeithiol

Gall corlannau a thir pori sydd wedi'u halogi gan ysgarthion o anifeiliaid heintiedig heintio'r anifeiliaid nesaf sydd i'w gosod yno. Pori gyda neu ar ôl gwartheg yw'r risg fwyaf, neu ddefnyddio tai gwartheg ar gyfer ŵyna.

• Glanhau a diheintio corlannau defaid cyn ac ar ôl eu defnyddio gan rywogaethau eraill.
• Rhoi sylw arbennig i lanhau porthwyr ac yfwyr/cafnau.
• Gadewch 4-6 wythnos rhwng gwartheg pori a defaid ar yr un tir pori.

Mae diheintio aneffeithiol yn gwastraffu arian ac mewn rhai achosion gall gynyddu halogiad.

• Tynnwch gymaint o ddeunydd organig (fel mwd ac ysgarthion) â phosibl cyn ei ddiheintio.
• Defnyddio diheintyddion a gymeradwyir gan y Llywodraeth yn unig ar y crynodiad cywir.
• Golchwch arwynebau, gadewch iddynt sychu wedyn chwistrellu gyda diheintydd tan eu bod yn wlyb.
• Caniatáu i arwynebau wedi'u diheintio sychu cyn eu defnyddio.

Gall pobl gael haint Salmonela o anifeiliaid neu arwynebau .

• Peidiwch â bwyta nac yfed mewn ardaloedd lle mae ysgarthion anifeiliaid yn bresennol.
• Golchi a sychu dwylo'n drylwyr cyn bwyta ac yfed.
• Cyfyngu ar fynediad i ardaloedd anifeiliaid, yn enwedig i'r henoed, plant neu bobl sydd â llai o imiwnedd (e.e. ar ôl cemotherapi).
• Peidiwch â chymryd esgidiau halogedig i mewn i'r tŷ fferm.
• Golchwch oferôls fferm mewn golch poeth yn syth ar ôl ei ddefnyddio.
• Sicrhau bod unrhyw un sydd â dolur rhydd, crampau stumog neu salwch tebyg i ffliw yn ymgynghori â'u meddyg.

Mae cynhwysion bwyd anifeiliaid sydd ddim yn gyflawn fel pryd soya yn aml wedi eu halogi gan Salmonela

• Gofynnwch am weld cofnodion profion Salmonela o gyflenwyr mawr.
• Ystyriwch brofi rhai llwythi bwyd ar hap a rhoi gwybod i gyflenwyr y byddwch yn gwneud hyn.
• Storio bwyd anifeiliaid mewn stôr caeedig, sych.

Os bydd Salmonela yn codi ar eich fferm, efallai yr hoffech drafod brechu gyda'ch milfeddyg.

• Mae brechu'n debygol o leihau'r siawns o achosion clinigol o'r prif fathau o Salmonela, ond efallai na fyddant yn cael llawer o effaith ar gyfanswm yr amser y mae'r ddiadell yn parhau i gael ei heintio.
• Bydd maeth da a rheoli parasitiaid mewn mamogiaid o fudd. Er mwyn helpu i ddiogelu ŵyn rhag Salmonela, mae angen bwyta colostrwm cynnar i ddiogelu'r ŵyn ar ôl brechu'r mamogiaid.

Gall adar gwyllt a llygod gario Salmonela a phathogenau eraill rhwng ffermydd. Gall Salmonela heintio llygod yn hawdd a'i ledaenu; gan gynyddu'r risg o ledu i anifeiliaid fferm.

• Lleihau problemau bywyd gwyllt drwy gadw porthiant mewn cynwysyddion diogel rhag fermin.
• Cliriwch flerwch, llystyfiant gormodol a mannau clwydo o amgylch adeiladau.
• Bod â chynllun rheoli cnofilod effeithiol.  Gwiriwch yn rheolaidd am lygod mawr a llygod a gweithredu'n gynnar i atal poblogaethau bridio rhag sefydlu.
• Gellir defnyddio rhwydi rhag adar a rhaglenni atal yn y rhan fwyaf o sefyllfaoedd, e.e. mae adar yn amharod i hedfan o dan rwydi neu drwy edau mân wrth fynedfeydd i adeiladau.
• Os oes gennych lwybrau troed ar y fferm, rhowch arwyddion i atgoffa perchnogion cŵn i godi unrhyw ysgarthion cŵn.