Gwasanaethau gwybodaeth a chyngor lles cymdeithasol yng Nghymru

Mae’r ymchwil hwn wedi amcangyfrif lefel yr angen am gyngor lles cymdeithasol ymhlith poblogaeth Cymru ac ym mhob awdurdod lleol yng Nghymru ar draws pum categori allweddol: Lles, Dyledion, Cyflogaeth, Tai a Chymdogion, a Defnyddwyr a Chyllid. Mae'r canlyniadau'n seiliedig ar ddadansoddiad o ddata arolwg a gweinyddol y boblogaeth gyffredinol, yn hytrach na data am unigolion sydd wedi ceisio cyngor gan y bydd y ffigurau hyn yn adlewyrchu'r cyllid sydd ar gael a p'un a yw unigolion sydd angen cyngor yn mynd ati i'w geisio ai peidio.

Mae cyfanswm y lefelau o angen cyngor yn uchel, amcangyfrifwyd bod 916,000 o faterion cyngor yn 2022/23, er y bydd nifer yr unigolion yn is gan y bydd gan rai anghenion cyngor lluosog. Mae'r ffigur hwn yn uwch na'r lefelau presennol o ddarpariaeth gwasanaeth, felly mae'n debygol bod angen sylweddol yn y boblogaeth sydd heb ei ddiwallu. Mae unigolion a fyddai’n elwa o dderbyn cyngor felly yn gwneud penderfyniadau heb yr wybodaeth a’r cymorth a allai eu helpu.

Anghenion lles yw'r categori unigol mwyaf o angen. Cyflogaeth oedd y categori lleiaf a ystyriwyd gennym, er bod materion gwahaniaethu yn debygol o fod yn fwy cyffredin yn y categori hwn. Mae'n debygol hefyd y bydd gorgyffwrdd sylweddol ag unigolion ag anghenion cyngor mewn categorïau lluosog.

Mae’r modelu o siociau tymor byr yn awgrymu y gallai siociau economaidd yn y dyfodol (er enghraifft cyfraddau morgeisi annisgwyl o uchel) ysgogi newidiadau mawr yn yr angen am gyngor. Lle mae siociau cenedlaethol yn effeithio ar Gymru gyfan yn gyfartal, bydd hyn yn ysgogi lefelau uwch o angen yn gyffredinol. Fodd bynnag, ar gyfer y rhan fwyaf o siociau, mae’n debygol na fydd yr effaith yn gymesur, a bydd rhai awdurdodau lleol yn profi effaith fwy nag eraill. Er enghraifft, mae twf cyflymach neu arafu annisgwyl yn y sector twristiaeth yn debygol o gael mwy o effaith ar gyflogaeth mewn ardaloedd sydd â sector twristiaeth mawr. Gallai hyn yn ei dro gael effaith ganlyniadol lle mae unigolion sy'n dod yn ddi-waith neu sydd â chyflogaeth llai sefydlog yn ceisio cyngor yn ymwneud â chyflogaeth gan wasanaethau cynghori.

Nid oedd lefelau angen yn wahanol iawn rhwng awdurdodau lleol â'r dwysedd poblogaeth uchaf a lleiaf. Fodd bynnag, nid yw’r adroddiad hwn yn dod i unrhyw farn ar gost darparu gwasanaethau cynghori mewn gwahanol awdurdodau lleol ac mae hyn yn debygol o amrywio yn seiliedig ar lawer o ffactorau, gan gynnwys natur wledig yr ardal.