Fe chwaraeodd Cymru ran bwysig wrth greu Unol Daleithiau America, a rhaid caniatáu i ddelfrydau gwreiddiol y wlad adeg ei sefydlu barhau am genedlaethau i ddod, dywedodd y Gweinidog Cysylltiadau Rhyngwladol, Eluned Morgan heddiw wrth nodi Diwrnod Annibyniaeth America.
Cyhoeddwyd y cynnwys hwn dan weinyddiaeth Llywodraeth Cymru 2016 i 2021
Mae gan Gymru hanes hir o gysylltiadau hanesyddol, diwylliannol a byd busnes gyda'r Unol Daleithiau. Mae Cymru'n gartref i 270 o fusnesau Americanaidd, sy'n cyflogi bron i 50,000 o bobl.
Roedd y Cymry ymhlith y rhai cyntaf i ymfudo i America. Crynwyr oedd y grŵp mawr cyntaf a aeth draw yno, gan ymsefydlu ar ddarn mawr o dir yn Pennsylvania dan ofal William Penn, oedd o dras Cymreig ei hun.
Roedd o leiaf bump o’r rhai a lofnododd y Datganiad Annibyniaeth yn Gymry neu o dras Cymreig diweddar. Roedd gan o leiaf wyth o gyn Arlywyddion yr Unol Daleithiau wreiddiau Cymreig, gan gynnwys Thomas Jefferson, Abraham Lincoln, John Adams a John Quincy Adams.
Roedd cynhyrchu dur drwy ddefnyddio glo carreg lleol yn broses unigryw i Gymru - cafodd adeiladwaith to dur y Tŷ Gwyn ei wneud ym Mhontardawe ar ddiwedd y 19eg ganrif.
Ar un o’r cerrig coffa ar Gofeb Washington fe welir y geiriau “Fy iaith, fy ngwlad, fy nghenedl, Wales – Cymru am byth”.
Mae dros 10 miliwn o bobl yn UDA heddiw â chyfenw Cymreig.
Dywedodd y Gweinidog Cysylltiadau Rhyngwladol, Eluned Morgan:
"Mae gan Gymru hanes hir o gysylltiadau gyda'r Unol Daleithiau - rhai hanesyddol, diwylliannol ac yn y byd busnes - ac mae Americanwyr o dras Cymreig wedi gwneud cyfraniad pwysig i fywyd yn yr Unol Daleithiau dros y blynyddoedd, ac yn parhau i wneud hynny.
"Mae'n deg dweud bod y Cymry wedi helpu i adeiladu sylfeini'r genedl sydd wedi datblygu erbyn hyn yn yr Unol Daleithiau fodern a welwn ni heddiw. Roedd y Cymry ymhlith y rhai cyntaf i ymfudo i America. Gwelwyd yr ail don o fewnfudwyr o Gymru ganol y 1800au, ac fe wnaeth hyn barhau drwy gydol y Chwyldro Diwydiannol, pan ddaeth mewnfudwyr o Gymru â sgiliau newydd i ddiwydiannau glo, dur a llechi yn America. Gweithwyr dur o Gymru adeiladodd strwythur dur to'r Tŷ Gwyn hyd yn oed!
"Felly ar Ddiwrnod Annibyniaeth America eleni, rwy' am anfon dymuniadau gorau'r Cymry i'r holl Americanwyr, yn arbennig y 10 miliwn o Americanwyr sy'n dod o linach Cymreig. Fe wnaeth eu cyndeidiau adael Cymru i ddechrau bywyd newydd a chwilio am gyfleoedd newydd mewn byd newydd. Sefydlwyd Unol Daleithiau America ar gyfres o ddelfrydau sydd yr un mor berthnasol heddiw ag yr oedden nhw ar y pryd, sef ein bod ni i gyd wedi'n geni'n gyfartal, a bod gan bob un ohonom ni hawliau penodol – gan gynnwys hawl i fywyd, hawl i ryddid a’r hawl i chwilio am hapusrwydd.
“Dywedodd Abraham Lincoln, a oedd ei hun o dras Cymreig, yn Anerchiad Gettysburg fis Tachwedd 1863 ei fod am atgoffa'r rhai oedd yn bresennol pam y sefydlwyd America 87 o flynyddoedd ynghynt. Ond doedd heb sylweddoli arwyddocâd ei anerchiad, gan feddwl y byddai ei eiriau'n mynd yn angof.
"Fy neges i America heddiw yw hyn - dydy'r geiriau ddim yn angof, ac ni fyddan nhw’n cael eu hanghofio chwaith. Mae'r gyfres o ddelfrydau fu'n sylfaen i America wedi goroesi dros y blynyddoedd, a rhaid caniatáu iddyn nhw oroesi am genedlaethau i ddod."
Heddiw, yr Unol Daleithiau yw un o bartneriaid masnachu mwyaf Cymru.
- UDA yw ffynhonnell fwyaf mewnfuddsoddi i Gymru, o ran nifer y prosiectau mewnfuddsoddi.
- UDA yw marchnad allforio fwyaf Cymru y tu allan i Ewrop - yn cyfateb i 14.7% o allforion, gwerth £2.44bn.
- Mae 3,715 o Americanwyr yn byw yng Nghymru (data Cyfrifiad 2011).
Ddydd Llun, bu Llysgennad yr Unol Daleithiau i'r DU, Woody Johnson yn bresennol mewn derbyniad yng Nghaerdydd, dan nawdd y Gweinidog, i nodi Diwrnod Annibyniaeth America.
Ychwanegodd y Gweinidog:
"Yr Unol Daleithiau oedd lleoliad fy ymweliad tramor swyddogol cyntaf ym mis Chwefror eleni, a dydy hynny ddim yn gyd-ddigwyddiad. Doeddwn i methu credu cymaint o gysylltiadau oedd rhwng Cymru a'r Unol Daleithiau, ond hefyd - yn bwysicach o bosib - y cyfleoedd sydd ar gael i Gymru yn yr Unol Daleithiau.
"Yn economaidd, does dim un wlad yn bwysicach i Gymru na'r Unol Daleithiau. Ac wrth gwrs mae hynny'n gweithio'r ddwy ffordd. Mae gennym ni arbenigedd o'r radd flaenaf mewn lled-ddargludyddion cyfansawdd, seiberddiogelwch ac agweddau arbenigol o wyddorau bywyd fel gwella clwyfau, ac mae Prifysgolion Cymru yn datblygu ymchwil o'r radd flaenaf a phartneriaethau cyfnewid myfyrwyr gyda sefydliadau cyfatebol yn yr Unol Daleithiau. Mae pob un o'r cysylltiadau hyn yn sicrhau bod rhwymau cyfeillgarwch ar draws yr Iwerydd mor gryf ag erioed."