Integreiddio mudwyr: ymchwil ar wasanaethau cynghori cyfreithiol mewnfudo - Adran 4: casgliadau

Roedd y rhai a gyfwelwyd yn credu bod 'y rhan fwyaf o bobl' yn dod o hyd i gynrychiolydd ar gyfer ceisiadau cychwynnol am loches yng Nghymru, er gwaethaf yr anawsterau o ran cael gafael ar gynrychiolaeth ar gyfer hawliadau lloches newydd a materion eraill, a'r broblem o gleientiaid yn cael eu gollwng cyn apeliadau. Disgrifiwyd rhai o'r darparwyr cymorth cyfreithiol yng Nghymru fel rhai sy'n gwneud gwaith o ansawdd da (tra bod eraill yn cael eu 'defnyddio orau'), ac mae'r rhwydweithiau rhwng cynrychiolwyr cyfreithiol a sefydliadau cymorth yn gweithio'n dda mewn rhai meysydd sydd wedi hen ennill eu plwyf.

Mewn un ardal wasgaru, teimlai cyfwelai sefydliad cymorth bod y darparwyr cymorth cyfreithiol yn gwneud gwaith da ar y cyfan (o fewn cyfyngiadau cymorth cyfreithiol) oherwydd bod lefel o atebolrwydd o fewn y gymuned leol, oherwydd eu bod yn gyffredinol yn gallu gweithio allan o ddisgrifiad defnyddiwr pa gynrychiolydd y maent yn yn cael eu gyda. Ni ellid dweud yr un peth pan oedd y cynrychiolwyr yn Lloegr. Disgrifiodd y rhai a gyfwelwyd hefyd rwydwaith agos gyda chydweithrediad rhwng sefydliadau cymorth, yr awdurdod lleol a gweithiwr achos yr AS, a gyfunodd i roi cymorth eithaf cyfannol ynghylch mynediad at gyngor, mynd ar drywydd y Swyddfa Gartref, ac atal digartrefedd.

Mewn ardal wasgaru arall, roedd y rhai a gyfwelwyd yn gadarnhaol ynghylch dyfodiad darparwr cymorth cyfreithiol yn ddiweddar (2018), ar ôl gorfod teithio allan o'r ardal i gael cynrychiolaeth o'r blaen, er eu bod yn cydnabod mor gyffredin oedd dibynnu ar weithiwr achos unigol ar gyfer yr ardal gyfan. Disgrifir Caerdydd fel un sydd â mwy o ddarparwyr a sefydliadau cymorth nag mewn mannau eraill, a nododd sawl un a gyfwelwyd bod Cyfiawnder Lloches yn gryfder penodol, er eu bod yn teimlo bod angen llawer mwy o gapasiti arno nag sydd ganddo.

Derbyniodd y ddau ddarparwr cymorth cyfreithiol mewn trydydd ardal wasgaru ganmoliaeth gan gyfweleion, er nad oes digon o ddarpariaeth i ddiwallu'r angen yn yr ardal. Mae ganddo hefyd 'bartneriaeth dda iawn o sefydliadau sy'n gweithio gyda'i gilydd', sydd 'wedi'i sefydlu mor dda fel bod pobl yn gwybod ble i gyfeirio ato'. Roedd hyn yn 'cymryd gwaith sefydlu ar y dechrau... i dynnu'r cyfan at ei gilydd' ond nid oes angen cydlynu cryf arno mwyach. Efallai bod hyn yn cynnig model ar gyfer ardaloedd gwasgaru newydd ac sy'n dod i'r amlwg yng Nghymru, ar gyfer deall lefel y mewnbwn sydd ei angen i sefydlu rhwydwaith, er nad yw'n glir a yw'n ymarferol sefydlu rhwydwaith tebyg mewn ardal wasgaru fach.

Mae prinder penodol yn bodoli yng Nghymru ar gyfer y materion canlynol:

1. Achosion trais domestig, yn enwedig ar gyfer y DVC, ac nid oes darpariaeth ar gyfer y rhai sydd ychydig dros y trothwy modd cymorth cyfreithiol ond nad ydynt serch hynny yn gallu fforddio cost cefnogaeth gyfreithiol i wneud cais o dan y darpariaethau trais domestig. Mae'n ymddangos bod hyn yn arwain at rai menywod yn methu dianc rhag perthnasoedd camdriniol.
2. Ceisiadau newydd am loches, lle mae cais cychwynnol am loches wedi'i wrthod, weithiau oherwydd darpariaeth gyfreithiol o ansawdd gwael (boed yng Nghymru ai peidio), neu lle mae amgylchiadau wedi newid yn y wlad gartref.
3. Pob mater cyfraith gyhoeddus sy'n gysylltiedig â mewnfudo, gan gynnwys heriau asesu oedran ar gyfer plant ar eu pen eu hunain a materion yn ymwneud â chymorth awdurdodau lleol.
4. Darpariaeth ar gyfer materion y tu allan i gwmpas cymorth cyfreithiol, yn enwedig ceisiadau am ganiatâd i aros ar gyfer pobl sydd heb eu dogfennu, neu i ymestyn caniatâd i aros ar y llwybr deng mlynedd i setliad. Mae'r prinder hwn o gyngor nad yw'n ymwneud â chymorth cyfreithiol yn codi mewn sawl rhan o'r DU, ond mae prinder difrifol yng Nghymru.
5. Carchardai. Roedd 217 o wladolion tramor yn y carchar yng Nghymru ym mis Rhagfyr 2020, heb unrhyw fynediad arferol at gyngor mewnfudo, a rhwystrau sylweddol i ddarparwyr cymorth cyfreithiol fynd â'u hachosion. Mae Cyngor Ffoaduriaid Cymru wedi dechrau gweithio gyda'r Swyddfa Gartref a'r gwasanaeth carchardai i feithrin gallu ymhlith staff carchardai i ddeall y gwahanol bosibiliadau sy'n wynebu gwladolion tramor, yn ogystal â cheisio datblygu ffyrdd o gefnogi carcharorion a ryddhawyd nad oes ganddynt fewnfudiad diogel (neu ddim mwyach) statws, 'Fel arall, rydym yn gyrru mwy o afreoleidd-dra a digartrefedd ac ymddygiadau troseddol trwy beidio ag ymyrryd. '

Mae prinder difrifol hefyd ym mhob rhan o Gymru ar wahân i'r ardal o amgylch Caerdydd, Casnewydd ac Abertawe. Mae hyn wedi dod yn fwy perthnasol wrth i awdurdodau lleol ledled Cymru gymryd i mewn ffoaduriaid sydd wedi'u hailsefydlu o dan gynlluniau Syria, Afghanistan ac yn fwyaf diweddar yr Wcrain, yn ogystal â gwladolion yr UE neu aelodau o'u teuluoedd sy'n dechrau dod ar draws problemau cyfreithiol mewnfudo. Teimlai un AS fod pob awdurdod lleol bellach yn gweld problemau mewnfudo, ond na fyddai awdurdodau llai byth yn gallu cyflogi eu harbenigwyr mewnfudo eu hunain. Roeddent yn credu y byddai cyfreithiwr mewnol a rennir gan bob awdurdod yn cefnogi'r awdurdodau lleol hynny yn sylweddol iawn.

Mae llawer o'r heriau a'r rhwystrau yn berthnasol ledled Cymru a Lloegr, ac maent wedi'u nodi'n fyr mewn perthynas ag effaith toriadau cymorth cyfreithiol llywodraeth y DU isod. Wrth gwrs, mae rhwystrau cymdeithasol a diwylliannol ehangach i fynediad yn ymwneud â chysylltiadau pŵer, hil, dosbarth, ac yn y blaen, ond mae trafodaeth o'r rhain y tu hwnt i gwmpas yr adroddiad hwn.

Mae toriadau ariannol ac archwilio beichus wedi lleihau nifer y darparwyr, gan gyfyngu ar fynediad at ddarpariaeth cymorth cyfreithiol, gydag ardaloedd daearyddol mawr o gyngor yn anialwch mewn mewnfudo a meysydd lles cymdeithasol eraill y gyfraith. Ochr yn ochr â hyn, mae toriadau i gyllid awdurdodau lleol wedi achosi toriadau mewn gwasanaethau cynghori, unwaith eto yn gyffredinol ym maes lles cymdeithasol, gan achosi cau llawer o ganolfannau dielw a chyfraith. Speakeasy yng Nghaerdydd yw'r unig ganolfan gyfraith sy'n gweithredu yng Nghymru ar hyn o bryd, ac nid yw'n gwneud gwaith mewnfudo ar hyn o bryd. Mae hyn yn cael ei waethygu gan gysylltiadau trafnidiaeth gwael o rai rhannau o Gymru, sy'n golygu ei bod yn anodd i bobl gael cyngor os ydynt yn byw y tu allan i'r ardaloedd lle mae ar gael.

Ar wahân i gyllid, mae'r prosesau mewnfudo a lloches a weithredir gan Swyddfa Gartref y DU yn codi'r angen am gyngor cyfreithiol ar fewnfudo. Mae'r system loches yn gymhleth ac yn gynyddol araf, sy'n golygu bod pob unigolyn yn debygol o aros yn hirach yn y broses loches, mewn llety lloches, ac yn llwyth achosion cynrychiolydd cyfreithiol. O ystyried y gyfradd grant uchel ar gyfer rhai gwledydd, gallai llawer o'r bobl hyn gael lloches yn gyflym, gan symud i gymunedau, rhyddhau llety cymorth lloches a chapasiti cyngor cyfreithiol ar gyfer achosion gwirioneddol gymhleth. Mae gelyniaeth y system fewnfudo yn ychwanegu at y galw am gyngor: ni feiddia pobl wneud eu ceisiadau eu hunain rhag ofn y bydd un gwall yn peryglu eu gwyliau, neu o leiaf eu cynnydd ar hyd y llwybr deng mlynedd i setliad. Mae'r llwybr deng mlynedd, gyda cheisiadau adnewyddu drud bob 2.5 mlynedd (gydag eithriadau newydd cyfyngedig) yn gyrru galw di-baid am gyngor mewnfudo a gwaith achos na fydd unrhyw faint o feithrin gallu byth yn ei gyflawni. Am drafodaeth fanylach ar y mater hwn, gweler Wilding, Mguni and Van Isacker (2021).

Mae hyn oll, yn ei dro, yn gyrru'r galw am waith ASau a'u gweithwyr achos, sy'n dod yn ddewis olaf pan na all pobl gael ymatebion gan y Swyddfa Gartref neu na allant gael gafael ar gyngor cyfreithiol. Pan nad oes gan sefydliadau ac ASau unrhyw opsiynau atgyfeirio go iawn, mae hyn yn arwain at gyfeirio ar goll, lle mae pobl yn cael eu hanfon at sefydliadau nad ydynt yn gallu helpu neu sydd eisoes dros gapasiti, gan ddefnyddio capasiti pellach i droi pobl i ffwrdd. Er enghraifft, derbyniodd Cyfiawnder Lloches ddau atgyfeiriad mewn mis ar gyfer materion troseddol, lle'r oedd yr unigolyn yn digwydd bod yn ymfudwr.

Mae cyllid cynaliadwy yn rhan bwysig o'r ateb, ond nid yw'n ateb cyflym oherwydd bod y sector cynghori wedi'i ddihysbyddu'n wael ac nid oes cronfa o weithwyr achos na chyfreithwyr cymwys yn aros i symud. Mae angen ail-dyfu'n strategol ar y sector, drwy gymorth ariannol sy'n ddiogel dros gyfnod digon hir i hyfforddi gweithwyr achos a chyfreithwyr newydd, neu ar lefel ddigon uchel i'w denu i adleoli. Un posibilrwydd yw bod cyfreithwyr yn barod i symud allan o gymorth cyfreithiol i sefydliadau a ariennir gan grantiau, i barhau i wneud gwaith cyngor cyfreithiol mewnfudo tra'n dianc rhag beichiau gweinyddol cymorth cyfreithiol, ond mae angen strwythuro hyn yn ofalus er mwyn peidio â thanseilio cymorth cyfreithiol: 'ei ddefnyddio neu ei golli', fel dywedodd sawl cyfweleion.

Mae'r drafodaeth hon yn tynnu sylw at y materion cymhleth ynghylch datganoli a materion a gedwir yn ôl, sydd hefyd yn codi yn yr Alban. Mae'r polisi trosfwaol i ddod yn Genedl Noddfa yn rhwystredig oherwydd polisïau amgylcheddol gelyniaethus Llywodraeth y DU, yn yr un modd ag y canfu Jones a Wyn Jones (2019) fod bwriadau polisi blaengar Cymru ym maes cyfiawnder troseddol yn rhwystredig oherwydd polisi San Steffan. Er bod cyfiawnder a mewnfudo wedi'u cadw i San Steffan, mae hyn hefyd yn amharu ar faterion penodol fel asesu oedran plant ar eu pen eu hunain, gan nad yw'r Ddeddf Plant sy'n rheoli hyn yn Lloegr yn gymwys yng Nghymru, ond nid oes unrhyw gwmnïau sy'n gwneud gwaith adolygu barnwrol asesu oedran yng Nghymru, sydd wedi llesteirio datblygiad a dealltwriaeth o'r gyfraith sy'n berthnasol i Gymru. Byddai'n ddefnyddiol ymchwilio yn y cyd-destun mudo yn union lle mae gan Gymru bwerau i wyro oddi wrth bolisïau'r DU ar fudd-daliadau, tai, gofal cymdeithasol, ac yn y blaen, efallai drwy grŵp ymchwil a chynghori arbenigol.

Ymdrinnir â'r sefyllfa ar gyfer rhai grwpiau penodol yn fanwl yn yr adran Canfyddiadau uchod. Mae amrywiaeth ledled Cymru, oherwydd mae llawer yn dibynnu ar wybodaeth ac arbenigedd ymarferwyr cyfreithiol unigol a gweithwyr cymorth. Mae llawer o'r problemau'n systemig: canfu'r Prif Arolygydd Annibynnol dros Ffiniau a Mewnfudo fod y Swyddfa Gartref yn delio'n amhriodol â honiadau sy'n seiliedig ar rywioldeb, gan gynnwys drwy stereoteipio, gwylio deunydd rhywiol eglur, gofyn cwestiynau am sylwedd yn y cyfweliad sgrinio, a gofyn cwestiynau amhriodol neu rywiol eglur yn y cyfweliad (Vine, 2014; Enfys Migration, 2018). Mae gallu ymarferwyr cymorth cyfreithiol i gefnogi cleientiaid a herio hyn yn cael ei effeithio'n negyddol gan doriadau cymorth cyfreithiol, fel yr eglurir yn yr adran ganlynol. Yn yr un modd, efallai mai'r broblem fwy i ymfudwyr anabl yw tai, yn hytrach na'r hawliad lloches neu fewnfudo fel y cyfryw, ond mewn amgylchiadau lle nad oes llawer o ddarpariaeth cyfraith gyhoeddus neu gyngor cymorth lloches, a allai ei gwneud yn anodd herio'r penderfyniadau sydd wrth wraidd y broblem tai. Mae tameidrwydd cyngor cyfreithiol yn tynnu oddi ar y gallu i ymdrin yn gyfannol ag achosion o angen croestoriadol sy'n deillio o broblemau systemig.

O ran cymorth i'r rhai sydd â statws mewnfudo amrywiol, ychydig iawn o gyngor mewnfudo a gwaith achos sydd ar gael yng Nghymru i bobl sydd â statws heblaw am geisio lloches am y tro cyntaf. Mae pobl sydd â fisa ond sy'n ceisio cymorth ar achos trais domestig, neu bobl y tu allan i'r system loches a heb ganiatâd i aros, yn wynebu diffyg cyngor mewnfudo sydd bron yn llwyr ar gael. Felly hefyd 'ceiswyr lloches a fethwyd' yn gwneud ceisiadau diweddarach yn seiliedig ar fywyd teuluol neu breifat neu breswylfa hir. Mae'r un peth yn berthnasol i'r rhai sydd angen gwneud hawliadau lloches newydd ar ôl gwrthod. Os oes cyngor (am ddim neu gost isel) ar gael o gwbl, mae'n aml yn amodol ar aros yn hir ac yn dibynnu ar gapasiti un sefydliad Lefel 3 ac un sefydliad Lefel 2, y ddau yng Nghaerdydd, neu ar berswadio cwmni preifat neu ddarparwr cymorth cyfreithiol i weithio pro bono. Mae hyn yn sbarduno dyled, tlodi, amddifadedd ac afreoleidd-dra o fewn cymunedau yng Nghymru, ac yn effeithio ar y grŵp mwyaf o bobl yn rhifiadol.

Mae effaith toriadau cymorth cyfreithiol yn 2013 wedi bod yn ddifrifol ledled Cymru a Lloegr. Roedd cael gwared ar bron pob gwaith mewnfudo nad yw'n lloches o gwmpas cymorth cyfreithiol yn cael effaith ddwys ar y ddau ddefnyddiwr, nad oeddent bellach yn gallu cael mynediad at gynrychiolaeth gyfreithiol i reoleiddio eu statws mewnfudo, ac ar ddarparwyr, a gollodd gyfran fawr o'u gwaith. Er eu bod yn cael eu talu'n wael, roedd achosion nad oeddent yn lloches yn tueddu i fod yn gyflymach i ddod i'r casgliad, eu cau a'u bilio, felly fe wnaethant gynorthwyo gyda llif arian.

Hefyd yn 2013, symudodd gweinyddu cymorth cyfreithiol o'r Comisiwn Gwasanaethau Cyfreithiol i'r Asiantaeth Cymorth Cyfreithiol, a weithredodd drefn archwilio 'dim goddefgarwch' ar ôl i'w ragflaenydd gael ei gyfrifon wedi'u cymhwyso gan y Swyddfa Archwilio Genedlaethol am bedair blynedd yn olynol. Mae'r archwiliad hwn yn canolbwyntio'n llwyr ar faterion ariannol a materion gweithdrefnol, megis a oes gan y darparwr dystiolaeth o ddull y cleient ar ffeil ac a yw pob blwch yn yr asesiad wedi'i dicio, gan gynnwys yn y golofn 'partner', hyd yn oed pan nad oes partner. Bu bron i un o ddarparwyr cymorth cyfreithiol Cymru gael ei orfodi i gau oherwydd gwallau archwilio gan yr Asiantaeth Cymorth Cyfreithiol, a arweiniodd at yr Asiantaeth yn gwrthod talu am waith a wnaed am gyfnod. I ddarparwyr sydd wedi tynnu'n ôl o gymorth cyfreithiol ledled Cymru a Lloegr, roedd archwilio yn ffactor hyd yn oed yn fwy arwyddocaol na ffioedd isel (Wilding, 2021, 2022).

Roedd y toriadau hyn yn dilyn symud i ffioedd sefydlog yn 2007, fel rhan o farchnata caffael cymorth cyfreithiol, a gostyngiad o ddeg y cant mewn ffioedd yn 2010. Aeth y Gwasanaeth Cynghori ar Fewnfudo i ddwylo'r gweinyddwyr yn 2011, gan gau ei 14 swyddfa, gan gynnwys yng Nghymru a De-orllewin a Gogledd-orllewin Lloegr, a oedd hefyd yn gwasanaethu pobl sy'n byw yng Nghymru. Aeth Cyfiawnder Ffoaduriaid a Mudwyr (Canolfan Gyfreithiol Ffoaduriaid gynt) i ddwylo'r gweinyddwyr y flwyddyn flaenorol ac, er nad oedd ganddi unrhyw swyddfeydd yng Nghymru, roedd ganddi raglen hyfforddi uchel ei pharch ar gyfer gweithwyr achos newydd a oedd (yn anfwriadol) yn gweithredu fel adnodd ar gyfer y sector cyfraith ffoaduriaid cyfan. Arweiniodd ei chau at argyfwng recriwtio cynyddol ledled Cymru a Lloegr, y bu'n arbennig o anodd mynd i'r afael ag ef yng Nghymru gan fod llai o gyfleoedd hyfforddi, llai o oruchwylwyr, a llai o sefydliadau sy'n gallu fforddio hyfforddiant, sy'n golygu bod yn rhaid i raddedigion o Gymru fynd i rywle arall i yn gymwys fel cyfreithwyr.

Fel y nodwyd yn yr adran 'Darparu cymorth cyfreithiol' uchod, ychydig o ddarparwyr sydd wedi gadael hyn yng Nghymru, ac mae'r rhain wedi gorfod cyfyngu ar gapasiti cymorth cyfreithiol i gapio eu colledion ariannol. Mae'r baich gweinyddol di-dâl ar ddarparwyr, risg gormodol a ffioedd isel yn golygu bod yn rhaid i ddarparwyr draws-sybsideiddio gwaith cymorth cyfreithiol mewnfudo gyda ffynonellau incwm eraill a dyma'r rheswm pam nad yw'r rhan fwyaf yn defnyddio'r holl 'ddechrau mater' a ddyrannwyd iddynt neu achosion newydd y flwyddyn (Wilding, 2019). O ganlyniad, mae Cymru wedi colli un rhan o bump o'i swyddfeydd darparwyr ers cylch contractau 2018 (3 allan o 15), gan gynnwys swyddfa Duncan Lewis yng Nghaerdydd a oedd yn un o'r darparwyr mwyaf i Gymru ac wedi amsugno peth o'r galw nas diwallwyd yn Ne-orllewin Lloegr.

I gleientiaid, mae'r toriadau yn golygu bod 1) llai o ddarparwyr cymorth cyfreithiol ar gael (er bod 2018 yn nodi cofnod yr unig ddarparwr yng ngogledd Cymru); 2) bod gan y darparwyr hynny lai o gapasiti cymorth cyfreithiol; 3) bod pobl yn 'cael llai o amser gyda'u cyfreithiwr', fel sefydliad cymorth yn ei roi, oherwydd bod gwaith cyfreithwyr yn cael ei gyfyngu gan ffioedd sefydlog cymorth cyfreithiol; a 4) bod llawer o bobl yn cael eu hunain y tu allan i gwmpas cymorth cyfreithiol yn gyfan gwbl, neu'n gorfod sicrhau Cyllid Achos Eithriadol yn gyntaf, y dangoswyd ei fod yn annigonol fel amddiffyniad rhag torri hawliau dynol (Marshall, 2020).

Yn gyntaf, nid yw o reidrwydd yn ddefnyddiol gwahaniaethu rhwng mudwyr 'gorfodol' ac ymfudwyr eraill yn y cyd-destun hwn. Beirniadodd sawl ymatebydd y prif ffocws ar 'ymfudwyr gorfodol' yn yr ymchwil hon. Nid yw'r gwahaniaethau mor glir ag y gellid disgwyl, yn enwedig wrth i bobl symud rhwng categorïau, gyda risgiau camfanteisio yn codi oherwydd statws mewnfudo pobl. Felly, dylai Llywodraeth Cymru anelu at ddarparu arweiniad strategol wrth sicrhau mynediad at gyngor i bob ymfudwr sy'n cael ei hun mewn sefyllfa o ddewis cyfyngedig, a gyda dulliau annigonol i sicrhau cyngor cyfreithiol mewnfudo a ariennir yn breifat.

Cydnabuwyd a chydnabuwyd ymdrechion Llywodraeth Cymru i weithredu polisïau creadigol a thosturiol i osgoi effeithiau gwaethaf polisïau amgylcheddol gelyniaethus Llywodraeth y DU, yn ogystal â chyfyngiadau cyllido a datganoli. Soniodd y rhai a gyfwelwyd hefyd am effaith gadarnhaol cyllid Llywodraeth Cymru ar sefydliadau cymorth, er bod hyn yn cael llai o effaith uniongyrchol ar gyngor cyfreithiol (ac eithrio Cyfiawnder Lloches). Fodd bynnag, mae rhwystredigaethau ynghylch yr hyn a ystyrir fel oedi wrth weithredu atebion oherwydd diffyg data. Ar rai materion, fel cost a budd tebygol comisiynu cyngor i bobl heb hawl i gael arian cyhoeddus, bydd yn anodd casglu data clir heb dreialu'r ateb arfaethedig a nodi arbedion a buddion sy'n cronni yn ystod y peilot.

Ffynhonnell arall o rwystredigaeth ymhlith y sector cymorth mudo a rhai awdurdodau lleol yw'r diffyg arbenigedd o fewn llawer o awdurdodau lleol, yn enwedig gwasanaethau cymdeithasol. Cydnabyddir bod gwasanaethau plant, er enghraifft, yn orlawn o alw ac mae'n ddealladwy na allant gynnal y lefel ofynnol o arbenigedd pan fydd niferoedd y plant ar eu pen eu hunain a'r rhai sy'n gadael gofal yn amrywio o fewn pob awdurdod lleol. Y rôl fwyaf defnyddiol i Lywodraeth Cymru yma fyddai ymgymryd â chynghorydd cyfreithiol neu gyfreithiwr mewnol, neu greu canolfan ragoriaeth, sy'n hygyrch i bob awdurdod lleol yng Nghymru i ddarparu diweddariadau cyfreithiol, cynghori ar weithdrefnau cywir, a sicrhau eu bod yn gallu manteisio ar y lefel o arbenigedd sydd ei hangen. Dadleuwyd hefyd gan gyfweleion bod angen i Lywodraeth Cymru ddeddfu i sicrhau arbenigedd digonol mewn awdurdodau lleol, yn hytrach na darparu canllawiau na ellir eu gorfodi yn unig.

Nid yw'n ymddangos bod y Rhwydweithiau Cynghori Rhanbarthol yn cael effaith sylweddol ar gyngor cyfreithiol mewnfudo, ac nid oes ganddynt ddigon o fewnbwn mewnfudo arbenigol i wneud hynny, ond nid oedd y rhai a gyfwelwyd o'r farn bod gan unrhyw un o'r sefydliadau cynghori mewnfudo y gallu i gymryd rhan ystyrlon yn y rhwydweithiau. Fel y gwnaeth un sefydliad, byddai angen i unrhyw bartneriaeth neu rwydwaith ddod â chyllid a chapasiti i mewn: ni fydd cyllid ar ei ben ei hun yn arwain at gynnydd cyflym mewn capasiti os nad oes cyfreithwyr a gweithwyr achos cymwys i'w cyflogi, ac nid yw capasiti cynyddol yn gynaliadwy heb fwy o gyllid sefydlog, hirdymor.

Digwyddodd y casgliad data dros gyfnod cymharol fyr (Chwefror i Ebrill 2022) yn ystod yr hyn y gellid ei ystyried yn gyfnod anarferol o amser, yn dilyn dwy flynedd o ansefydlogrwydd sy'n gysylltiedig â'r pandemig. Mae gweithdrefnau lloches a mewnfudo, llety lloches, gweithdrefnau'r Tribiwnlys, a dulliau o ddarparu cyngor cyfreithiol a chymorth arall i gyd wedi cael newidiadau sylweddol, boed yn rhai dros dro neu'n drawsnewidiol, ac mae llawer yn parhau i fod yn ansicr ar adeg ysgrifennu.

Mae'r ymchwil yn cynnig darlun manwl o'r sefyllfa ym mis Mai 2022, ond byddai'n ddefnyddiol iawn ei monitro gydag ymchwil tymor hwy sy'n gallu nodi bylchau newydd o ran mynediad at gyngor, yn ogystal ag unrhyw welliannau sy'n deillio o ymyriadau a strategaethau a fabwysiadwyd. Gan fod nifer fwy o awdurdodau lleol yng Nghymru yn ennill poblogaethau o blant ar eu pen eu hunain a ffoaduriaid sydd wedi'u hailsefydlu, a chan fod gan bobl ledled Cymru anghenion newydd am gyngor a chymorth ynghylch statws cyn-sefydlog neu wrthod unrhyw statws setliad, byddai'n bwysig cynnwys y rhanddeiliaid newydd hyn yn ymchwil dilynol.

Ieithoedd amgen

Gweld yr adran hon mewn iaith amgen.