Jane Bryant AS, Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Thai
Yn 2025-26, bydd yr awdurdodau lleol yn cael £6.1 biliwn gan Lywodraeth Cymru o’r Grant Cynnal Refeniw ac ar ffurf ardrethi annomestig. Byddant yn cael y cyllid hwn i'w wario ar ddarparu gwasanaethau allweddol. Golyga hyn y bydd y cyllid refeniw craidd ar gyfer llywodraeth leol yn 2025-26 yn cynyddu 4.3%, ar sail tebyg at ei debyg, o'i gymharu â'r flwyddyn gyfredol.
Croesewir yr arian ychwanegol a ddarperir drwy Gyllideb yr Hydref wrth i ni ddod allan o'r cyfnod hir o gyni a orfodwyd gan Lywodraethau blaenorol y DU, yn ogystal ag amryw o argyfyngau economaidd fel chwyddiant cynyddol. Mae ein setliad cyffredinol ar gyfer 2025-26 yn fwy nag £1 biliwn yn uwch nag y byddai wedi bod o dan Lywodraeth flaenorol y DU. Fodd bynnag, ni all pedair blynedd ar ddeg o gyllid cyhoeddus cyfyngedig gael ei gwrthdroi mewn un gyllideb yn unig. Bydd yn cymryd amser i gyllid cyhoeddus adfer.
Hoffwn dalu teyrnged i'r gwaith caled a'r gwydnwch a ddangoswyd ar draws y sector gan swyddogion ac aelodau etholedig dros sawl blwyddyn. Rydym wedi bod trwy gyfnod hir o gyni yn y sector cyhoeddus gyda chynnydd yn y galw am brif wasanaethau, pandemig a chyfnod o chwyddiant anghyffredin.
Wrth inni ddatblygu’r Gyllideb ddrafft ar gyfer 2025-26, a gafodd ei chyhoeddi ddoe, rydym wedi rhoi blaenoriaeth unwaith eto, i'r graddau y bo hynny’n bosibl, i ddiogelu gwasanaethau cyhoeddus craidd y rheng flaen, cefnogi'r aelwydydd hynny sydd wedi cael eu taro fwyaf a blaenoriaethu swyddi.
O ganlyniad, felly, rydym wedi darparu cynnydd o 4.3% yn y setliad llywodraeth leol. Yn unol â'n pwyslais ar gefnogi aelwydydd, mae hyn hefyd yn parhau i ddiogelu’r aelwydydd hynny sy'n agored i niwed ac aelwydydd incwm isel rhag unrhyw ostyngiad mewn cymorth drwy Gynllun Gostyngiadau'r Dreth Gyngor. Byddwn yn parhau i gynnal hawliadau llawn yn 2025-26 drwy ddarparu £244 miliwn yn y setliad.
Yn ogystal â'r setliad craidd, rwy'n cyhoeddi gwybodaeth ddangosol ar grantiau refeniw a chyfalaf penodol sydd wedi'u cynllunio ar gyfer 2025-26, sy'n dod i bron £1.1 biliwn ar gyfer refeniw a thros £1.0 biliwn ar gyfer cyfalaf ar y cam dros dro hwn.
Rydym wedi gweithio'n agos gyda llywodraeth leol drwy gydol y flwyddyn, ac rydym yn deall y pwysau y mae llywodraeth leol yn eu hwynebu. Rwy’n croesawu’r lefel uwch o gyllid gan Lywodraeth y DU, yn ogystal â’r ffordd bragmatig y mae Llywodraeth Cymru’n gweithio gyda llywodraeth leol i sicrhau ein bod yn gwneud popeth o fewn ein gallu o fewn y cyllid sydd ar gael.
Nid yw'n briodol i Lywodraeth Cymru fynd ati i osod lefel fympwyol o gynnydd yn y dreth gyngor. Cyfrifoldeb pob awdurdod lleol unigol yw gosod cyllidebau, a'r dreth gyngor yn ei thro. Bydd angen i awdurdodau ystyried pob ffynhonnell o gyllid sydd ar gael iddynt, yn ogystal â'r pwysau sy'n eu hwynebu. Rwy'n annog cynghorau i barhau i bwyso a mesur yn ofalus y pwysau hynny gydag effaith y cynnydd ar gyllid aelwydydd. Rwy’n gwybod y bydd arweinwyr, aelodau etholedig a swyddogion ym mhob ardal o Gymru yn ymdrechu i ddod o hyd i ddulliau o ddefnyddio adnoddau yn y ffordd orau bosibl i wneud y gwahaniaeth mwyaf i’w cymunedau.
Fel y cyhoeddwyd ar 10 Rhagfyr, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg yn darparu pecyn o gymorth ar gyfer ardrethi annomestig a fydd o fudd i bob trethdalwr yng Nghymru. Bydd hyn yn rhoi cap o 1% ar y cynnydd i’r lluosydd ardrethi annomestig ar gyfer 2025-26, ar gost flynyddol reolaidd o £7 miliwn i gyllideb Cymru. O ganlyniad i'r cap hwn mae elfen Grant Cynnal Refeniw y setliad wedi cynyddu cyfwerth â £7 miliwn.
Ochr yn ochr â'r setliad, bydd y Llywodraeth hefyd yn buddsoddi £78 miliwn yn ychwanegol i ddarparu chweched flwyddyn yn olynol o gefnogaeth i fusnesau manwerthu, hamdden a lletygarwch gyda'u biliau ardrethi annomestig. Mae'r cymorth parhaus hwn yn cydnabod y pwysau economaidd y mae'r busnesau hyn wedi eu hwynebu yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gan adeiladu ar £1 biliwn o gymorth a ddyrannwyd drwy ein cynlluniau rhyddhad penodol ers 2020-21.
Roedd y Gyllideb ddrafft yn nodi'r sefyllfa ar gyllid cyfalaf. Rwyf wedi cynyddu'r cyllid cyfalaf cyffredinol i awdurdodau lleol i £200 miliwn i gydnabod effaith chwyddiant yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Rwyf hefyd wedi cynyddu cyllid ar gyfer y Grant Gwres Carbon Isel i £30 miliwn i alluogi awdurdodau i ymateb i'n blaenoriaeth ar y cyd o ddatgarboneiddio, er mwyn parhau â'n ffocws ar gyfrannu at gynllun Sero Net Cymru.
Mae tabl cryno ynghlwm wrth y datganiad hwn sy'n dangos dyraniadau'r setliad (Cyllid Allanol Cyfun (AEF)) yn ôl awdurdod. Mae’r dyraniadau yn deillio o gyfrifiadau gan ddefnyddio'r fformiwla y cytunwyd arni gyda llywodraeth leol.
Mae ymrwymiad y Rhaglen Lywodraethu i leihau'r baich gweinyddol ar lywodraeth leol yn parhau i gydgrynhoi neu ddadneilltuo grantiau ar draws ystod eang o feysydd. Mae'n bwysig ein bod yn gweithio gyda chydweithwyr awdurdodau lleol i ddeall effeithiau'r newidiadau hyn wrth iddynt gael eu gwreiddio. Mae hon yn gonglfaen i ddatblygu perthynas strategol gyda llywodraeth leol yn seiliedig ar ymddiriedaeth a chanolbwyntio ar y canlyniadau y gellir eu cyflawni mewn partneriaeth. Bydd y gwaith hwn yn parhau i sicrhau'r defnydd gorau o adnoddau ar gyfer awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru. Mae'r Prif Weinidog yn glir bod yn rhaid i waith Llywodraeth Cymru gyda llywodraeth leol ganolbwyntio ar gyflawni a sicrhau canlyniadau i bobl Cymru.
Bydd rhagor o fanylion yn cael eu hanfon i bob awdurdod lleol a'u cyhoeddi ar wefan Llywodraeth Cymru: wefan Llywodraeth Cymru
Tabl Cryno
Setliad Dros Dro 2025-26 o'i gymharu â AEF terfynol wedi'i addasu 2024-25
| AEF 2024-25 (£000)1 | AEF 2025-26 (£000) | Newid (£000) | % y newid | Safle | |
| Ynys Môn | 130,889 | 135,605 | 4,716 | 3.6% | 16 |
| Gwynedd | 239,101 | 246,818 | 7,717 | 3.2% | 20 |
| Conwy | 210,750 | 218,586 | 7,835 | 3.7% | 14 |
| Sir Ddinbych | 205,561 | 215,222 | 9,661 | 4.7% | 7 |
| Sir y Fflint | 266,074 | 274,779 | 8,705 | 3.3% | 19 |
| Wrecsam | 239,036 | 249,511 | 10,475 | 4.4% | 11 |
| Powys | 242,414 | 250,184 | 7,770 | 3.2% | 21 |
| Ceredigion | 138,958 | 143,938 | 4,980 | 3.6% | 17 |
| Sir Benfro | 224,858 | 232,966 | 8,107 | 3.6% | 15 |
| Sir Gaerfyrddin | 361,072 | 375,747 | 14,674 | 4.1% | 12 |
| Abertawe | 447,243 | 468,469 | 21,226 | 4.7% | 5 |
| Castell-nedd Port Talbot | 293,239 | 306,217 | 12,977 | 4.4% | 10 |
| Pen-y-bont ar Ogwr | 266,124 | 276,640 | 10,516 | 4.0% | 13 |
| Bro Morgannwg | 216,058 | 223,420 | 7,362 | 3.4% | 18 |
| Rhondda Cynon Taf | 497,940 | 521,279 | 23,339 | 4.7% | 8 |
| Merthyr Tudful | 126,720 | 133,148 | 6,427 | 5.1% | 3 |
| Caerffili | 357,880 | 373,980 | 16,101 | 4.5% | 9 |
| Blaenau Gwent | 147,440 | 154,532 | 7,092 | 4.8% | 4 |
| Torfaen | 183,576 | 192,215 | 8,640 | 4.7% | 6 |
| Sir Fynwy | 130,062 | 133,704 | 3,642 | 2.8% | 22 |
| Casnewydd | 311,772 | 329,311 | 17,538 | 5.6% | 1 |
| Caerdydd | 130,889 | 135,605 | 4,716 | 3.6% | 2 |
| Cyfanswm yr awdurdodau unedol | 5,877,384 | 6,130,839 | 253,456 | 4.3% |
Sylwer: Efallai na fydd y rhifau'n cyfansymio'n gywir o ganlyniad i dalgrynnu
1. AEF 2024-25 wedi’i addasu ar gyfer sylfaen drethu ddiweddaraf 2025-25 a throsglwyddiadau ar brisiau 2024-25.