Eluned Morgan, y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol
Gan fod heddiw yn Ddiwrnod Rhyngwladol Clefydau Prin, hoffwn roi diweddariad ar y cynnydd sy'n cael ei wneud gan Lywodraeth Cymru a Gweithrediaeth y GIG i wella bywydau pobl yng Nghymru sy'n byw gyda chlefydau prin.
Gall clefydau prin gyfyngu ar fywyd yn ogystal â bod yn fygythiad i fywyd yr unigolyn. Amcangyfrifir bod mwy na 7,000 o glefydau prin ar hyn o bryd, gyda chyflyrau newydd yn cael eu nodi'n barhaus wrth i waith ymchwil ddatblygu. Amcangyfrifir bod clefydau prin yn effeithio ar 170,000 o bobl yng Nghymru, ac amcangyfrifir bod gan 80% o'r cyflyrau hyn ran enetig iddynt. Er bod clefydau prin yn brin yn unigol, maent yn gyffredin ar y cyd, a bydd clefyd prin yn effeithio ar 1 o bob 17 o bobl ar ryw adeg yn ystod ei oes.
Yn 2023, cafodd Gweithrediaeth GIG Cymru ei sefydlu. O dan y sefydliad newydd hwn, bydd y Grŵp Gweithredu ar Glefydau Prin yn datblygu'n Rhwydwaith Gweithredu ar Glefydau Prin i Gymru. Mae'r nod a'r pwrpas yn parhau yr un fath, sef dod â phartneriaid cyflawni ynghyd i ddatblygu a monitro fersiwn Cymru o'r cynllun gweithredu newydd.
Cyhoeddwyd Cynllun Gweithredu Clefydau Prin Cymru ym mis Ionawr 2024, ochr yn ochr ag adroddiad cynnydd a chylchlythyr iechyd Cymru. Mae'r cynllun yn gosod fframwaith clir ar gyfer bwrw ymlaen â gwelliannau, ac mae'n tynnu sylw at y cynnydd sylweddol a wnaed o fewn gwasanaethau. Crëwyd y cynllun yn unol â Fframwaith Clefydau Prin y DU 2021 sy'n nodi'r blaenoriaethau allweddol ar gyfer clefydau prin ac sy'n creu gweledigaeth ar gyfer y dyfodol i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd, a gwelliannau i ansawdd a mynediad at ofal, er mwyn gwella bywydau pobl sy'n byw gyda chlefydau prin.
Rwy'n falch o allu cytuno ar gynllun cyllid ychwanegol i’r Clinig Syndrom Heb Enw (SWAN) yng Nghaerdydd ar gyfer 2024/25. Mae'r clinig wedi ennyn diddordeb rhyngwladol yn ei waith, gan alluogi Cymru i ddod yn arweinydd ym maes darpariaeth gwasanaethau clefydau prin. Mae'r clinig yn cyffwrdd â phob blaenoriaeth yn y cynllun gweithredu ar glefydau prin: cael diagnosis cyflymach, cynyddu ymwybyddiaeth o glefydau prin ymysg gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, cydgysylltu gofal, a darparu mynediad gwell at ofal arbenigol. Rwy'n edrych ymlaen at weld canlyniadau'r gwaith pwysig hwn.
Rwy'n ddiolchgar am ymrwymiad parhaus pawb sy'n helpu i wella gwasanaethau drwy gyflwyno gwelliannau a ysgogir gan y cynllun gweithredu, yn ogystal â'r ymgyrch i eirioli dros y rhai yng Nghymru na allant siarad drostynt eu hunain.
Byddwn yn parhau i gefnogi'r rhwydwaith gweithredu ar glefydau prin mewn perthynas ag amcanion y cynllun gweithredu i helpu cleifion i gael diagnosis terfynol yn gyflymach a chynyddu ymwybyddiaeth o glefydau prin ymysg gweithwyr gofal iechyd proffesiynol.