Rebecca Evans AS, y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol
Pasiwyd Bil Deddfau Trethi Cymru etc. (Pŵer i Addasu) gan y Senedd ar 12 Gorffennaf 2022 a chafodd y Cydsyniad Brenhinol ar 8 Medi.
Mae datganoli trethi yn bwysig. Mae’n rhoi ysgogiad sylweddol y gallwn ei ddefnyddio i gyflawni blaenoriaethau strategol yn well ar gyfer dinasyddion a busnesau Cymru.
Mae’r profiad dros y pedair blynedd diwethaf o ddatganoli trethi wedi galluogi Llywodraeth Cymru i ddatblygu cryn dipyn o allu ym maes trethi. Rydym wedi sefydlu dull Cymreig unigryw o ran llunio polisi trethi, ac o ran y ffordd y mae Awdurdod Cyllid Cymru yn cyflawni’r polisi hwnnw. Mae ein dull gweithredu yn rhoi blaenoriaeth i anghenion dinasyddion, cymunedau a busnesau Cymru.
Pwrpas
Bydd y Ddeddf hon yn darparu ysgogiad cyllidol ychwanegol drwy ganiatáu i Weinidogion Cymru wneud diwygiadau wrth ymateb i newidiadau a wneir gan Lywodraeth y DU i drethi ‘rhagflaenol’ y DU – hynny yw, Treth Dir y Dreth Stamp a’r Dreth Dirlenwi – a fydd yn effeithio ar yr addasiad i grant bloc Cymru, ac felly yn effeithio ar y cyllid sydd ar gael ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus hanfodol.
Caniateir diwygiadau i Ddeddfau Trethi Cymru hefyd er mwyn ymateb i amgylchiadau allanol eraill, megis i sicrhau nad yw trethi datganoledig Cymru yn cael eu gosod lle byddai gwneud hynny yn anghydnaws ag unrhyw rwymedigaethau rhyngwladol.
Bydd hefyd yn galluogi Gweinidogion Cymru i wneud newidiadau deddfwriaethol i ddiogelu rhag gweithgarwch osgoi trethi, y gellir wedyn ei atal ar unwaith. Mae hyn yn cynnwys sefyllfaoedd lle bydd mwy o eglurder yn y ddeddfwriaeth yn gwneud y cymhwysiad arfaethedig o’r darpariaethau deddfwriaethol yn gwbl glir, ac o bosibl o fudd i drethdalwyr drwy atal hyrwyddo cyfleoedd osgoi nad ydynt yn bodoli mewn gwirionedd. Mae camau o’r fath wedi’u cymryd gan Lywodraeth y DU i ddiogelu trefniadau treth a threthdalwyr yn y gorffennol a bydd Gweinidogion Cymru nawr yn gallu cymryd camau tebyg.
Yn olaf, bydd y Ddeddf hon yn caniatáu i Weinidogion Cymru wneud newidiadau pan fo penderfyniad llys neu dribiwnlys yn nodi mater y mae Gweinidogion Cymru yn ystyried a allai elwa o newid deddfwriaethol neu fwy o eglurder yn y gyfraith. Mae hyn yn cynnwys penderfyniadau’n ymwneud â Deddfau Trethi Cymru, trethi ‘rhagflaenol’ y DU, trethi eraill, neu gyfreithiau eraill a all effeithio ar drethi datganoledig.
Effaith ôl-weithredol
Mae’r Ddeddf hon yn caniatáu i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau a all gael effaith ôl-weithredol. Bydd defnyddio’r pŵer yn ôl-weithredol yn cael ei ystyried fesul achos gan y gall y cyfiawnhad dros bob defnydd fod yn wahanol, gan ddibynnu ar y pwrpas.
Bydd hyn yn cynnwys sefyllfaoedd pan fo effaith y rheoliadau’n rhoi budd i drethdalwyr Cymru. Er enghraifft, efallai y bydd Llywodraeth Cymru am i drethdalwyr Cymru elwa ar ostyngiad yn eu hatebolrwydd treth o’r un dyddiad ag y cyflwynwyd newid yn Lloegr. Gall Gweinidogion Cymru ddewis cyflawni hynny drwy fabwysiadau, neu addasu, yr un polisi neu bolisi gwahanol.
Datganiad polisi ar ddeddfwriaeth ôl-weithredol
Mae gan Weinidogion Cymru rwymedigaeth statudol i gyhoeddi datganiad ar eu polisi o ran arfer y pŵer i wneud rheoliadau ag effaith ôl-weithredol. Gweler y datganiad polisi hwnnw yn yr atodiad i’r Datganiad Ysgrifenedig hwn. Mae’n ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi’r datganiad polisi o fewn 3 mis ar ôl i’r ddeddf gael y Cydsyniad Brenhinol. Mae’r Datganiad Ysgrifenedig hwn yn bodloni’r rhwymedigaethau statudol hyn.
Adolygu, mecanweithiau amgen a therfyn amser y pŵer
Mae’n rhaid i Weinidogion Cymru adolygu gweithrediad y Ddeddf a chyhoeddi eu casgliadau cyn pen pedair blynedd o’r dyddiad y daw’r Ddeddf i rym. Bydd yr adolygiad yn cynnwys asesiad a wneir gan Weinidogion Cymru o fecanweithiau deddfwriaethol amgen i wneud newidiadau i Ddeddfau Trethi Cymru a rheoliadau a wnaed o dan y Deddfau hynny. Bydd fy swyddogion yn dechrau archwilio mecanweithiau amgen yn y dyfodol agos. Bydd y gwaith hwnnw yn cynnwys ymgysylltu ag arbenigwyr trethi a chyfreithiol ac rwy’n gobeithio y byddant unwaith eto yn barod i roi o’u hamser yn hael i helpu i ddatblygu fframwaith trethi datganoledig Cymru.
Mae gallu Gweinidogion Cymru i wneud rheoliadau gan ddefnyddio’r pŵer yn y Ddeddf hon wedi’i gyfyngu i bum mlynedd o’r diwrnod y daw’r Ddeddf i rym. Gellir ymestyn y cyfnod hwnnw i ddim hwyrach na 30 Ebrill 2031 yn amodol ar gymeradwyaeth y Senedd.
Deddf Deddfau Trethi Cymru etc. (Pŵer i Addasu) 2022: Datganiad polisi