Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen Adolygiad Cyntaf y Strategaeth a Ffefrir: Ymgynghoriad Rheoliad 15: Ymateb Llywodraeth Cymru

Adrian Wilcock
Neighbourhoods, Planning & Public Protection 
Torfaen County Borough Council
Tŷ Blaen Torfaen
Panteg Way
New Inn
Pontypool
Torfaen
NP4 0LS

30 Mawrth 2021

Annwyl Adrian,

Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen – Cynllun Datblygu Lleol Newydd (CDLl) – Ymgynghoriad y Strategaeth a Ffefrir: Ymateb Llywodraeth Cymru

Diolch am ymgynghori â Llywodraeth Cymru ar Gynllun Datblygu Lleol Newydd Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen – ymgynghoriad ar y Strategaeth a Ffefrir.  Mae'n hanfodol bod yr awdurdod yn dod o dan CDLl cyfredol i roi sicrwydd i gymunedau a buddsoddwyr lleol. 
Heb ragfarnu pwerau'r Gweinidogion, mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i helpu Awdurdodau Cynllunio Lleol (ACLlau) i leihau'r risg o gyflwyno cynlluniau di-ri drwy wneud sylwadau priodol ar gamau cynharaf paratoi'r cynllun. Mae Llywodraeth Cymru yn chwilio am dystiolaeth glir bod y profion cywirdeb (fel y nodir yn y 'Llawlyfr CDLl') wedi eu cyflawni.

Dyfodol Cymru - Cynllun Cenedlaethol 2040 (a gyhoeddwyd ar 24 Chwefror 2021) yw fframwaith datblygu cenedlaethol Cymru. Mae'r system gynllunio yng Nghymru yn cael ei harwain gan gynllun, a Dyfodol Cymru, ar yr haen genedlaethol, yw'r lefel uchaf o gynllun datblygu.  Rhaid i bob CDLl fod yn 'cydymffurfio'n gyffredinol' â Dyfodol Cymru, y nodir diffiniad ohono yn Llawlyfr y CDLl (para 2.16 – 2.21). Mae Dyfodol Cymru yn nodi bod Torfaen yn Ardal Twf Genedlaethol Caerdydd, Casnewydd a'r Cymoedd, lle mae ffocws ar dwf tai a chyflogaeth strategol, gyda buddsoddiad mewn seilwaith.

Ar ôl ystyried y materion a'r polisïau allweddol yn Dyfodol Cymru, gyda sylwadau manylach wedi'u nodi yn yr atodiad ategol, mae Llywodraeth Cymru o'r farn bod y Strategaeth a Ffefrir yn cefnogi ac yn cynnal blaenoriaethau a chanlyniadau cenedlaethol allweddol yn Gyffredinol yng Nghymru'r Dyfodol a'i bod yn cydymffurfio'n gyffredinol â'r cynllun ar hyn o bryd yn y broses.

Nodir polisïau cynllunio cenedlaethol yn Argraffiad 11 Polisi Cynllunio Cymru, sy'n ceisio darparu lleoedd cynaliadwy o ansawdd uchel drwy ddull o greu lleoedd. Mae gweithredu'r meysydd polisi craidd ym Mholisi Cynllunio Cymru, megis mabwysiadu strategaeth ofodol gynaliadwy, lefelau tai a thwf economaidd, darparu seilwaith a gwneud lleoedd, yn cael eu mynegi'n fanylach yn Llawlyfr y CDLl (Argraffiad 3). Disgwyliwn i elfennau craidd y Llawlyfr, yn enwedig Pennod 5 a'r 'Rhestr Wirio Dad-fentro', gael eu dilyn wrth baratoi sylfaen dystiolaeth y cynlluniau.

Mae Llywodraeth Cymru yn gefnogol ar y cyfan i strategaeth ofodol y cynlluniau, ond mae angen eglurhad pellach ar raddfa'r twf mewn tai a gynigir yng ngoleuni'r ardal dwf genedlaethol a nodwyd yn Cymru'r Dyfodol a'r berthynas rhwng cartrefi a swyddi. Er ein bod yn cydnabod nad oes perthynas fathemategol uniongyrchol rhwng y ddau, dylai lefel twf economaidd a thai alinio'n fras, i gefnogi ei gilydd a helpu i leihau cymudo. Ar hyn o bryd mae lefel y twf mewn tai yn sylweddol is na'r twf arfaethedig mewn swyddi.

Mae'n siom nad yw rhai dogfennau cefndirol allweddol ar faterion gan gynnwys darparu Safleoedd Strategol, arfarniad hyfywedd lefel uchel, asesiad Ynni Adnewyddadwy ac Asesiad Sipsiwn a Theithwyr wedi'u cwblhau i helpu i 'lwytho' y broses yn ôl a llywio canfyddiadau yn y Strategaeth a Ffefrir. Mae sylfaen dystiolaeth gadarn yn hanfodol er mwyn deall y cynllun yn llawn. Er bod y cynllun yn nodi y bydd gwaith pellach yn cael ei wneud i lywio'r cam Adneuo, bu'n anodd rhoi sylwadau ystyrlon ar rai meysydd pwnc heb y dystiolaeth ategol sydd ar waith.

Mae gan y Cyngor berthynas gref ag awdurdodau cyfagos, yn enwedig Sir Fynwy a Blaenau Gwent ac mae'n braf gweld bod gwaith ar y cyd wedi'i wneud gyda'r awdurdodau hyn ar dai a thwf economaidd. Nodwn fod Papur Asesu Aneddiadau Cynaliadwy'r Cyngor (Mawrth 2020) yn seiliedig ar fethodoleg gyffredin y cytunwyd arni gan SEWSPG. Dylai'r cynllun adneuo ddarparu tystiolaeth o sut mae'r gwaith hwn wedi llywio penderfyniadau ar raddfa a lleoliad y twf. Mae hyn yn arbennig o wir lle mae marchnadoedd tai cyfagos ac ardaloedd teithio i'r gwaith yn caniatáu i dwf yn y dyfodol ganolbwyntio ar y lleoliadau mwyaf cynaliadwy y mae angen eu hadfywio.

Mae ein sylwadau yn cynnwys materion manylach a nodir yn yr atodiad i'r llythyr hwn. Gyda'i gilydd, mae ein sylwadau'n tynnu sylw at amrywiol faterion y mae angen mynd i'r afael â hwy yn ein barn ni er mwyn dod o hyd i gynllun ‘cadarn'. Mae'r meysydd allweddol yn cynnwys:

• Lefelau tai a thwf economaidd
• Cydrannau cyflenwi tai 
• Darparu/gweithredu safleoedd, gan gynnwys hyfywedd ariannol
• Sipsiwn a Theithwyr
• Colli Tir Gorau a Mwyaf Amlbwrpas
• Mwynau

Fel bob amser, byddem yn eich annog i ofyn am eich cyngor cyfreithiol eich hun i sicrhau eich bod wedi bodloni'r holl ofynion gweithdrefnol, gan gynnwys yr Arfarniad o Gynaliadwyedd (SA), Asesiad Amgylcheddol Strategol (AAS) ac Asesiad Rheoleiddio Cynefinoedd (HRA), gan mai eich awdurdod chi sy'n gyfrifol am y materion hyn. Dylid cynnal gofyniad i gynnal Asesiad o'r Effaith ar Iechyd sy'n deillio o Ddeddf Iechyd y Cyhoedd (Cymru) 2017, os yw'n briodol, i asesu effaith debygol y cynllun datblygu arfaethedig ar iechyd, lles meddyliol ac anghydraddoldeb.

Hyderaf y bydd y gynrychiolaeth hon yn eich helpu i baratoi eich cynllun Adneuo ac i sicrhau y gellir dod o hyd i'ch CDLl yn 'gadarn' a'i fabwysiadu yn dilyn archwiliad annibynnol. Edrychaf ymlaen at gyfarfod â chi a'ch tîm i drafod materion sy'n codi o'r ymateb ffurfiol hwn.

Yn gywir

Mark Newey

Pennaeth y Gangen Cynlluniau

Y Gyfarwyddiaeth Gynllunio

Atodiad i Lythyr Llywodraeth Cymru 30 Mawrth 2021 mewn ymateb i CDLl Newydd Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen – Y Strategaeth a Ffefrir

Lefelau Twf: Cartrefi a Swyddi

Mae'r cynllun yn gwneud darpariaeth i 5,600 o anheddau gyflawni gofyniad o 4,800 o unedau (320dpa) gyda 17% o hyblygrwydd, ynghyd â darpariaeth ar gyfer 50ha o dir cyflogaeth i ddarparu 5,205 o swyddi.  Mae lefel y tai yn y cynllun 1,720 o unedau yn uwch na phrif amcanestyniad Llywodraeth Cymru yn 2018.

Profodd Edge Analytics (Mehefin 2019) 9 senario demograffig ac anheddau, a ddiweddarwyd ym mis Tachwedd 2019 i gynnwys 2 amcanestyniad newydd dan arweiniad anheddau o 300 a 320 o anheddau y flwyddyn. Er mwyn ystyried amcanestyniadau Llywodraeth Cymru yn 2018 ac amcangyfrifon canol blwyddyn 2019, mae Edge Analytics yn cynnal diweddariad arall ym mis Medi 2020. O'r 11 senario a brofwyd, diystyrodd y Cyngor 9 senario ar unwaith gan fod y 'cyflenwad tai presennol' yn rhagori ar y lefelau twf a brofwyd. Mae hyn yn golygu, er mwyn cyd-fynd â'r tueddiadau demograffig a brofwyd, na fyddai angen unrhyw ddyraniadau newydd. Ni ystyriwyd bod y dull hwn yn briodol gan y Cyngor i gyflawni'r materion y mae'n ceisio mynd i'r afael â hwy.

Yr opsiwn twf a ffefrir gan y Cyngor yw senario a arweinir gan anheddau o 320 uned y flwyddyn, yn seiliedig ar 'safleoedd strategol yr Ymgeisydd preswyl a'r Strategaeth a Ffefrir sy'n perfformio'n well' a 50 hectar o dir cyflogaeth yn dod ymlaen o fewn cyfnod y cynllun.

Mae'r lefel hon o gartrefi yn uwch na'r amcanestyniadau yn seiliedig ar 2018, cyfraddau cwblhau yn y gorffennol ar gyfer y cyfnod 2009-2019 (222 dpa) ac yn uwch na'r cyfartaledd 5 mlynedd blaenorol, o 256 dph. Fodd bynnag, nodwn hefyd mai 818 o unedau (409 dpa) yw'r rhai a gwblhawyd yng nghyfnod y cynllun hyd yma 2018-2020, sy'n gynnydd sylweddol ar dueddiadau'r gorffennol.

Yn astudiaeth Edge Analytics (Tachwedd 2019) roedd lefel twf tai 320 dpa yn cyfateb yn wreiddiol i 2,685 o swyddi newydd dros gyfnod y cynllun. Roedd diweddariad Mis Medi 2020 yn cynnwys amcanestyniadau diweddaraf Llywodraeth Cymru yn 2018, bron yn dyblu twf swyddi i 5,205, ond yn cynnal yr un lefel yn union o dwf tai (320 dpa). Mae'r cynllun yn nodi bod y cynnydd mewn swyddi yn cael ei gefnogi gan lefelau uwch o ymfudo mewnol net, yn enwedig pobl o oedran gweithio. Byddai Llywodraeth Cymru yn croesawu eglurhad pellach ar y berthynas rhwng cartrefi a swyddi gan nad yw'n glir pam mae nifer y swyddi wedi dyblu bron ac mae lefel y twf mewn tai wedi aros yn union yr un fath.

Gan fod y strategaeth yn seiliedig ar greu cyfleoedd cyflogaeth newydd, dylai'r awdurdod esbonio'r sectorau twf lle bydd swyddi newydd yn cael eu creu a sut mae hyn yn cyd-fynd â'r gostyngiad a ragwelir mewn cyflogaeth ar draws y rhanbarth, yn enwedig ym maes gweithgynhyrchu, sef y sector cyflogaeth mwyaf yn Nhorfaen.

I grynhoi, nid yw'n glir pam nad yw'r Cyngor wedi profi lefelau twf uwch ar gyfer cartrefi er mwyn edrych pa oblygiadau y gallai hyn ei gael ar lefel y cartrefi a'r swyddi yn y cynllun. Yn ystod y cyfnod mwy diweddar o dwf uwch ar gyfer tai (2018-20), gwelodd Torfaen newid sylweddol yn ei phoblogaeth wedi'i sbarduno gan gyfraddau ymfudo mewnol uwch, gyda mwy o bobl ifanc a theuluoedd yn symud i'r ardal. Dylai'r Cyngor esbonio'r twf arfaethedig mewn tai yng ngoleuni rôl yr awdurdod fel rhan o ardal dwf genedlaethol, fel a nodir yn Dyfodol Cymru. Dylid egluro'r berthynas ag awdurdodau lleol eraill yn y rhanbarth, yn enwedig awdurdodau cyfagos, gan gynnwys y potensial i dderbyn neu drosglwyddo tai a thwf economaidd lle gellir cyflawni canlyniadau mwy cynaliadwy. Dylid gwneud y gwaith ychwanegol hwn a'i egluro yng nghyd-destun yr hyn y gellir ei gyflawni'n realistig yng nghyfnod y cynllun.

Mae'r DPM (Argraffiad 3) yn glir y dylai'r sylfaen dystiolaeth gynnwys amrywiaeth o opsiynau twf gydag esboniad clir o'r rhesymeg a'r goblygiadau sydd gan y gwahanol senarios ar y materion allweddol y mae'r cynllun yn ceisio mynd i'r afael â hwy.

Darpariaeth Tir Cyflogaeth

Asesodd BE Group (Medi 2020) effaith bosibl pandemig Covid-19 ar dir cyflogaeth ac adeiladau yn Nhorfaen a diwygiodd eu model gweithlu preswyl i ystyried y cyflenwad llafur gan gynyddu o 2,685 i 5,205 o weithwyr, a chreu y galw am 30.03ha o dir cyflogaeth. Mae'r ffigur hwn sy'n cymryd tir yn ymwneud yn benodol â swyddi newydd, lle mae'r rhan fwyaf o gyfleoedd cyflogaeth wedi'u bwriadu ar gyfer y boblogaeth breswyl, ond nad yw'n cynrychioli economi Torfaen yn ei chyfanrwydd. Mae'r diweddariad gan BE Group hefyd yn cydnabod bod yr argymhellion yn Adolygiad Tir Cyflogaeth y Cyngor (Mawrth 2020) yn parhau'n ddilys, yr angen am 14.12 hectar o dir cyflogaeth, ynghyd â 20ha i 30ha ychwanegol ar gyfer busnesau sydd eisoes yn Nhorfaen. Byddai Llywodraeth Cymru yn croesawu eglurhad ar y fethodoleg a ffefrir i ragweld twf cyflogaeth a chyfanswm (ha) y tir cyflogaeth sydd ei angen. Nid yw'n glir o ddiweddariad y Grŵp BE (Medi 2020) gan fod y fethodoleg a'r gofyniad tir (ha) ar gyfer y model gweithlu preswyl wedi cael eu defnyddio'n gyfnewidiol gyda chanfyddiadau yn yr ELR.

Strategaeth Ofodol: Graddfa a Lleoliad y Twf (gan gynnwys Eglurder Cydrannau'r Cyflenwad Tai)

Yr opsiwn gofodol a ffefrir gan y Cyngor yw hybrid o Opsiwn 2: Ehangu Cwmbrân i’r dwyrain ac Opsiwn 5: Parhau â'r Strategaeth Bresennol, sydd ar gyfer rhwydwaith o gymunedau integredig. Mae'r cynllun yn nodi y bydd y ffocws ar gyfer twf yn aneddiadau allweddol Cwmbrân a Phont-y-pŵl, gyda Blaenafon yn brif anheddiad. Mae'r rhan fwyaf o dwf tai (58%) yn cael ei gyfeirio at Gwmbrân. Mae'r hierarchaeth aneddiadau wedi'i llywio gan Asesiad Setliad Cynaliadwy'r Cyngor (Mawrth 2020), a oedd yn asesu rôl a swyddogaeth lleoedd yn seiliedig ar lefel trafnidiaeth gynaliadwy, argaeledd gwasanaethau a chyfleusterau a chyfleoedd cyflogaeth yn ogystal â maint y boblogaeth. Yn gyffredinol, mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi methodoleg y Cyngor yn ei Asesiad Aneddiadau, sy'n cyd-fynd yn bennaf ag Argraffiad 3 y DPM. Rhaid i'r cynllun Adneuo gyfleu'n glir lefel y twf mewn tai a chyflogaeth sydd i'w briodoli i bob haen yn hierarchaeth y setliad. Mae angen egluro'r pwyntiau canlynol:

• Mae Polisi S8 yn tynnu sylw at dri anheddiad fel canolbwynt ar gyfer twf/gofyniad yng Nghwmbrân, Gogledd Torfaen a Phont-y-pŵl. Mae'r ffigurau o fewn y polisi hwn yn gyfanswm o 4800 o unedau, nid y ddarpariaeth o 5600 o unedau sy'n aneglur. Dylai pob elfen o'r cyflenwad ychwanegu at y ddarpariaeth dai, nid y gofyniad. 
• A fydd pob uned yn cael ei chyfeirio at y tri maes ym Maes Polisi S8 yn unig, gan gynnwys datblygiadau bach ac annisgwyl? Ai dyma hyd a lled yr hierarchaeth aneddiadau? A yw ardaloedd/lleoedd eraill yn y cynllun wedi'u clustnodi ar gyfer dim twf? Er enghraifft, mae'r asesiad yn nodi Ponthir a Y Farteg fel Mân Aneddiadau, er nad yw'n glir pam nad yw'r rhain yn rhan o hierarchaeth aneddiadau Polisïau S2 ac S8?  
• Beth yw dymchwel net? Beth yw maint hyn yn rhifiadol a pham y caiff ei gynnwys?

Y tabl isod yw ein dealltwriaeth o gydrannau'r cyflenwad tai ar 01 Ebrill 2020, yn deillio o wybodaeth yn y cynllun a'r Papur Cefndir Tai wedi'i Ddiweddaru (Medi 2020).

Elfennau'r Cyflenwad	Nifer yr Unedau (ar 01 Ebrill 2020)
Cyfanswm y Cwblhau	818
Unedau gyda Chaniatâd Cynllunio	1,634
Dyraniadau Safleoedd Strategol	1,220 (a gyflawnwyd yng nghyfnod y cynllun 2018-2033)
Dyraniadau CDLl mabwysiedig cyfredol  - 'dyraniadau wedi'u trosglwyddo o'r CDLl presennol y disgwylir iddynt gael caniatâd cynllunio cyn Adneuo'	1,040
Safleoedd ar Hap	550
Safleoedd Bach	338
Cyfanswm y Ddarpariaeth Dai	5,604 uned

Nid oes unrhyw wybodaeth yn y cynllun sy'n dwyn ynghyd ddosbarthiad gofodol tai a datblygiad/cydrannau'r cyflenwad tai mewn un lle. Mae anghysondebau hefyd â rhai o'r ffigurau a'r polisïau sy'n gwneud hyn yn anodd. Er mwyn cyflawni gofynion Polisi Cynllunio Cymru a'r Dirprwy Brif Weinidog, rhaid cynnwys y tablau canlynol yn y CDLl Adneuo er mwyn sicrhau eglurder a monitro'r cynllun yn effeithiol:

• Tabl 12 - Dosbarthu Tai a Chyflogaeth 
• Tabl 16 - Crynodeb o Ddosbarthiad Gofodol Tai
• Tabl 17 - Tabl Polisi Dyrannu Safleoedd 
• Tabl 19 - Amseru a Chyflwyno Dyraniadau Newydd fesul cam
• Tabl 20 - Amseru a chyflwyno Safleoedd fesul cam gyda Chaniatâd Cynllunio 
• Tabl 21 - Cyfrifo'r Gyfradd Adeiladu Flynyddol a Ragwelir (dull AABR)
• Diagram 16 - Graff llwybr tai

Cyflawni a Gweithredu

Ategir y gwaith o gyflawni'r strategaeth gynlluniau gan y pedwar Safle Strategol a nodir ym Maes Polisi S3. Mae'r safleoedd wedi'u lleoli yn Aneddiadau Allweddol Pont-y-pŵl a Chwmbrân a rhagwelir y byddant yn dod ymlaen am gymysgedd o ddefnyddiau, ar gyfer tua 1,220 o anheddau a 10 hectar o dir cyflogaeth. Mae'r Dirprwy Lywydd (Pennod 5) yn nodi'n fanwl y materion craidd y mae'n rhaid mynd i'r afael â hwy wrth baratoi'r cynllun, gan adlewyrchu polisïau a nodir ym Mholisi Cynllunio Cymru 11, gan roi sylw arbennig i'r Rhestr Wirio Dad-beryglu. Er ein bod yn nodi bod Atodiad 1 o'r cynllun yn rhoi gwybodaeth am y cynigion datblygu ar gyfer pob safle strategol, yn ogystal ag amseru a chyflwyno graddol yn rheolaidd, rhaid i'r Cynllun Adneuo gael ei ategu gan werthusiadau hyfywedd lefel uchel sy'n benodol i safle, cynllun seilwaith a llwybr tai cadarn.

Rhaid i'r Cynllun Adneuo hefyd roi sylw i'r canlynol:

• Dangos bod y Safleoedd Strategol yn hyfyw yn ariannol ac yn cael eu cyflawni dros gyfnod y cynllun. Rhaid i'r Safleoedd Strategol gael eu hategu gan Gynlluniau Cysyniad/Uwchgynlluniadau, gyda gwybodaeth am hyfywedd, costau, amseriad a chyflwyno graddol, gofynion seilwaith allweddol, ynghyd â Chynllun Seilwaith a Datganiadau o Dir Cyffredin (SoCG). Rhaid i'r gofynion penodol a ystyrir yn hanfodol i gyflawni'r safleoedd gael eu dyrchafu o'r dystiolaeth gefndirol i bolisïau. Byddai esboniad o'r gwahaniaeth rhwng Safleoedd Strategol a Meysydd Gweithredu Strategol ym Maes Polisi S3 yn fuddiol.     
• Tystiolaeth o ddarparu'r holl safleoedd a ddyrannwyd, gan gynnwys tir sy'n cael ei 'gyflwyno' o'r cynllun presennol, megis Mamheilad, yn enwedig o ystyried ei raddfa (825 uned). Er mwyn alinio Polisi Cynllunio Cymru11 a'r DPM dylai'r Cyngor egluro'n gadarn y newid mewn amgylchiadau i ddangos bod modd cyflawni safleoedd a chyfiawnhau eu hailddysoddi yn y cynllun.
• Rhaid i'r arfarniad hyfywedd lefel uchel lywio targedau tai fforddiadwy'r cynlluniau a gwaith hyfywedd sy'n benodol i safle, lle y bo'n briodol. Yn unol â'r gofynion ym Mholisi Cynllunio Cymru a llythyr y Gweinidog (Gorffennaf 2019), rhaid i'r ailddyrannu hyfywedd brofi'r modd y darperir safleoedd fforddiadwy sy'n cael eu harwain gan dai, lle mae o leiaf 50% o'r unedau'n fforddiadwy i wneud y defnydd gorau o dir cyhoeddus, yn y lle cyntaf. Rhaid i'r arfarniadau hyfywedd fod yn gyson â'r rhaniad deiliadaeth yn yr Awdurdod Tai Lleol a'r dyhead yng Nghymru'r Dyfodol i ddatblygiadau newydd mewn ardaloedd trefol â chysylltiadau da a rhai â gwasanaeth fod â dwyseddau o 50 annedd yr hectar (net) o leiaf (Dyfodol Cymru, Polisi 2, tudalen 66), lle y bo'n briodol.
• Rhaid i'r gwaith hyfywedd hefyd lywio'r gofyniad ym Maes Polisi CDLl A15 ar gyfer "pob cynnig datblygu ar gyfer cyfleusterau preswyl, masnachol a chymunedol newydd" i ymgorffori systemau gwresogi carbon isel a thechnolegau Adeiladu Ynni Adnewyddadwy Integredig (BIR). Dylai ymarferoldeb a goblygiadau'r gofyniad hwn ar ddatblygiadau newydd, yn enwedig unedau preswyl, gael eu hegluro'n llawn a llywio canfyddiadau'r gwaith hyfywedd.    
• Rhaid i bwysigrwydd y llwybr tai, fel y'i nodir ym Mholisi Cynllunio Cymru, gael ei baratoi a'i hategu gan ddadansoddiad a dealltwriaeth o amseroedd arwain, y berthynas rhwng safleoedd, cyfyngiadau, costau, gofynion seilwaith, dwysedd a ffrydiau ariannu, gyda thybiaethau cadarn ar safleoedd ar hap.
• Bydd angen i'r llwybr tai hefyd ddangos bod digon o hyblygrwydd ar adegau allweddol dros gyfnod y cynllun. Dylai lwfans hyblygrwydd y Cyngor o 17% fod wedi'i bennu am reswm i gyfrif am beidio â darparu safleoedd. Dylid cynnal lefel yr hyblygrwydd yn y cynllun wrth iddo fynd yn ei flaen i adneuo gydag unrhyw golledion rhifiadol yn cael eu disodli. Er enghraifft, nid yw'r dull o ychwanegu dymchweliadau net at y gofyniad tai yn glir gan fod y rhain yn disodli unedau presennol.

Tai Fforddiadwy

Nodwn nad oes asesiad hyfywedd lefel uchel neu safle-benodol wedi'i gynnwys fel rhan o sylfaen dystiolaeth y Cyngor i bennu'r targedau a'r trothwyon tai fforddiadwy yn y cynllun. Mae'r Awdurdod Tai Lleol (2017) yn nodi'r angen am 223 o unedau fforddiadwy y flwyddyn neu 3,345 o unedau dros gyfnod y cynllun, ac mae 88% ohonynt ar gyfer eiddo rhent cymdeithasol a 12% canolradd.  Mae'r angen mwyaf am eiddo 1 a 2 ystafell gwely llai yn ne'r Fwrdeistref Sirol.

Nodwn yn y Papur Cefndir Tai (Medi 2020) bod y Cyngor wedi defnyddio ystod eang o dybiaethau i gyfrifo targed tai fforddiadwy posibl y cynlluniau o 1,231+ o unedau. Rhagwelir y bydd y cyflenwad hwn yn uwch yng Nghwmbrân ac mae'n cyd-fynd â chanfyddiadau'r Awdurdod Tai Lleol sy'n nodi mai'r ardal hon yw'r angen mwyaf yn Nhorfaen. Yn amodol ar ganfyddiadau mwy cywir yn y gwaith hyfywedd dylai'r Cynllun Adneuo:

• Ddilyn y gofynion a nodir yn y 'Fframwaith Polisi Tai Fforddiadwy – Rhestr Wirio' yn y DPM. Yn benodol, bydd angen i bolisïau'r cynllun nodi cyfanswm yr unedau fforddiadwy a ddarperir, wedi'u hategu gan dargedau a throthwyon sy'n benodol i safleoedd. Dylai'r targedau ymwneud yn glir ag ardaloedd gofodol a brofwyd yn yr asesiad hyfywedd, gan alinio'n glir â strategaeth aneddiadau'r cynlluniau ac ardaloedd is-farchnad yr Awdurdod Tai Lleol.
• Egluro a yw Perchentyaeth Cost Isel, sy'n ffurfio'r galw am eiddo canolraddol i raddau helaeth, yn dod o fewn diffiniad TAN 2 o dai fforddiadwy.           

Darpariaeth Sipsiwn a Theithwyr

Nodwn nad oes asesiad Sipsiwn a Theithwyr (GTAA) wedi'i gynnwys fel rhan o sylfaen dystiolaeth y Cyngor.  Cyflwynwyd asesiad drafft gan y Cyngor i Is-adran Cymunedau Llywodraeth Cymru ym mis Chwefror 2020.

Er mwyn cydymffurfio â deddfwriaeth a pholisi cynllunio, rhaid i Weinidogion Cymru gytuno ar GTAA erbyn y cam adneuo ac ymdrin â chyfnod llawn y cynllun (2018-2033). Rhaid gwneud darpariaeth yn y Cynllun Adneuo ar gyfer dyraniadau safleoedd priodol y gellir eu cyflawni er mwyn diwallu'r angen a nodwyd o fewn yr amserlenni a nodir, lle y bo'n briodol. Mae unrhyw fethiant i gytuno ar y GTAA a diwallu'r angen a nodwyd, yn benodol yn y tymor byr i ganolig, yn debygol o arwain at fethu dod o hyd i'r cynllun yn 'gadarn'. Felly, byddem yn annog eich awdurdod i weithio gyda'n Hadran Gymunedau i sicrhau bod GTAA cytûn ar waith drwy Adneuo. Dylai'r cynllun hefyd gynnwys polisi priodol sy'n seiliedig ar feini prawf i asesu cynigion ar gyfer safleoedd newydd.

Ynni Adnewyddadwy

Nodwn nad oes unrhyw Asesiad Ynni Adnewyddadwy (REA) wedi'i gynnwys fel rhan o sylfaen dystiolaeth y Cyngor. Mae'r cynllun yn glir na fydd asesiad yn cael ei gynnal i nodi Ardaloedd Chwilio Lleol a hyrwyddo cyfleoedd ar y Safleoedd Strategol, gan gynnwys Rhwydweithiau Gwres Ardal ac adeiladau di-garbon, yn enwedig wrth i'r awdurdod ddatgan 'Argyfwng Hinsawdd' ym mis Mehefin 2019.

Dylai'r Cynllun Adneuo:

• Nodir Pont-y-pŵl a Chwmbrân fel Meysydd Blaenoriaeth ar gyfer Rhwydweithiau Gwres Ardal (DHNs) yn Dyfodol Cymru (Polisi 16). Dylai'r cynllun archwilio addasrwydd a hyfywedd DHNs yn yr ardaloedd hyn ac ar y Safleoedd Strategol, lle mae'r datblygiad yn uwch na'r trothwy o 100 o anheddau neu 10,000 metr sgwâr, fel potensial ar gyfer rhwydwaith gwres.
• Dylai'r REA nodi lle ar gyfer pob math o dechnoleg adnewyddadwy ar draws ardal yr awdurdod. Bydd angen i'r cynllun gael polisi/au i ymdrin â chynigion adnewyddadwy o lai na 10MW, y tu allan a'r tu mewn i'r Meysydd Blaenoriaeth.
• Dylai eich REA egluro sut mae eich dull polisi wedi'i ddatblygu, yn unol â'r gofynion yn y polisi cynllunio cenedlaethol, Dyfodol Cymru a Phecyn Cymorth Llywodraeth Cymru neu'r Cynllun Ynni Ardal Leol (LAEP). Dylai'r CDLl a'i dystiolaeth ategol ystyried yr holl faterion perthnasol, a, lle y bo'n briodol, wneud penderfyniadau sy'n seiliedig ar dystiolaeth, lle mae'r Pecyn Cymorth yn hwyluso'r dull hwn.
• Dangos sut mae'r REA wedi'i ymgorffori ym mhroses Safle'r Ymgeisydd ac egluro sut mae ynni adnewyddadwy a chyfleoedd carbon isel wedi llywio graddfa a lleoliad twf, yn enwedig ar y Safleoedd Strategol.
• Cynnwys mewn polisi ac fel rhan o'r fframwaith monitro, gyfraniad ardal y cynllun at leihau allyriadau carbon a chynyddu cynhyrchiant adnewyddadwy.

Mwynau

Mae'r Datganiad Technegol Rhanbarthol – Ail Adolygiad (Medi 2020), yn nodi dosraniad blynyddol o 258,000 tunnell o graig wedi'i wasgu ar gyfer Torfaen. Y gofyniad yn MTAN 1 i gynnal o leiaf 10 mlynedd o graig wedi'i wasgu drwy gydol cyfnod y cynllun, gan arwain at gyfanswm angen am tua 5.93 miliwn tunnell o graig wedi'i wasgu ar gyfer Torfaen. Gan nad yw'r awdurdod wedi cyflenwi nac allforio craig wedi'i wasgu o'r blaen dros y 10 mlynedd diwethaf, dylid ystyried dichonoldeb gallu gwneud y ddarpariaeth hon. Os bydd angen diwygio'r ffigur cyflenwi, mewn amgylchiadau eithriadol, bydd yn rhaid i bob un o'r pedwar awdurdod yn yr is-ranbarth gytuno ar hyn drwy Ddatganiad o Gydweithrediad Is-ranbarthol y cytunwyd arno gan y Gweithgor Agregau Rhanbarthol (RAWP) i lywio'r Cynllun Adneuo.

Tir Amaethyddol Gorau a Mwyaf Amlbwrpas

Tir amaethyddol graddau 1, 2 a 3a yw'r gorau a'r mwyaf amlbwrpas (BMV) a dylid ei ddiogelu rhag datblygu. Er bod y cynllun yn nodi mai ychydig iawn o dir amaethyddol sydd gan Dorfaen o radd 3a ac uwch, bydd angen i'r Cynllun Adneuo egluro'n glir effaith datblygiadau ar dir BMV, gan gynnwys y Safle Strategol yn Llanfrechfa. Cefnogir y dull hwn gan ganfyddiadau yn yr Arfarniad Cynaliadwyedd Integredig (ISA), lle ystyrir bod effaith y cynllun ar adnoddau naturiol yn 'ansicr' oherwydd bod angen gwaith arolygu manylach ar y Safle Strategol yn Llanfrechfa. Os cynigir datblygu ar dir BMV, dylai'r awdurdod, yn unol â'r gofynion ym Mholisi Cynllunio Cymru, ddangos tystiolaeth o ddatblygiad drwy'r dull dilyniant chwilio o ddethol safleoedd ac egluro'r angen pennaf am y datblygiad, yn gysylltiedig â strategaeth, nodau ac amcanion y cynlluniau. Byddem yn eich cynghori i gysylltu â'n cydweithwyr yn yr Is-adran Tir, Natur a Choedwigaeth ar y polisi hwn a BMV yn fwy cyffredinol.

Llifogydd

Dylai'r Cyngor sicrhau nad oes unrhyw ddatblygiad bregus iawn yn cael ei ddyrannu ym Mharth C2. Mae'r cynllun yn nodi nad oes gorlifdiroedd Parth C1 yn Nhorfaen a bod y rhan fwyaf o'r tir yn dod o fewn Parth A, lle ystyrir nad oes fawr ddim perygl o lifogydd, os o gwbl. Bydd y Cyngor yn paratoi Asesiad Strategol o Ganlyniadau Llifogydd (SFCA) i lywio dyraniadau a pholisïau yn y Cynllun Adneuo. Byddem yn cynghori'r awdurdod i gael yr wybodaeth ddiweddaraf am y diweddariad TAN 15 y rhagwelir y bydd yn cael ei gyhoeddi yn nhymor newydd y Senedd.