Cymeradwyaethau benthyca: canllawiau ar gyfer cynghorau tref a chymuned

Mae’r canllaw hwn yn disodli pob canllaw blaenorol ar fenthyca gan Gynghorau Cymuned a Thref yng Nghymru.

Mae’r canllaw hwn yn nodi’r meini prawf sy’n cael eu cymhwyso fel arfer gan Weinidogion Cymru wrth benderfynu a ddylid darparu cymeradwyaeth fenthyca a sut y gall Cynghorau Cymuned a Thref wneud cais am gymeradwyaeth fenthyca.

Wrth ystyried a ddylid gwneud cais am gymeradwyaeth fenthyca, dylai Cynghorau Cymuned a Thref fod yn gwbl agored a thryloyw gyda’u trigolion a’u trethdalwyr yn eu holl drafodion. Gallai hyn gynnwys trafod cynigion mewn cyfarfodydd agored, a sicrhau bod gwybodaeth ar gael i’r cyhoedd cyn ac ar ôl gwneud penderfyniad, er enghraifft ar wefan y Cyngor neu drwy ei chyhoeddi mewn cylchlythyrau lleol.

Mae cymeradwyaeth fenthyca yn ganiatâd ffurfiol a roddir gan Weinidogion Cymru trwy bwerau o dan baragraff 2 atodlen 1 i Ddeddf Llywodraeth Leol 2003 i alluogi Cyngor Cymuned neu Dref i fenthyca arian at ddibenion cyfalaf. Heb y caniatâd hwn ni chaiff Cyngor Cymuned na Thref fenthyca arian oni chaiff ei fenthyca a’i ad-dalu yn ystod yr un flwyddyn ariannol.

Mae’r Ddeddf yn datgan y gall Cyngor Cymuned neu Dref fenthyca arian:

• at unrhyw ddiben sy’n berthnasol i’w swyddogaethau o dan unrhyw ddeddfiad
• at ddibenion rheoli ei drafodion ariannol yn ddarbodus.

Dylai ymgeiswyr, felly, sicrhau bod ganddynt yr awdurdod statudol angenrheidiol i gynnal y prosiect sy’n destun y cais y maent yn ei gyflwyno am gymeradwyaeth fenthyca.

Caniateir cymeradwyaeth fenthyca yn ddarostyngedig i unrhyw amodau a bennir gan Weinidogion Cymru, a hynny ar ffurf llythyr a anfonir at Glerc y Cyngor. Mae’r llythyr cymeradwyo yn awdurdodi’r Cyngor i fenthyca arian gan ddatgan:

• yr uchafswm y gellir ei fenthyca
• at ba ddiben y dylid defnyddio’r arian
• o fewn pa gyfnod y gellir benthyca’r arian
• y cyfnod hwyaf a ganiateir ar gyfer ad-dalu’r benthyciad

Efallai y bydd angen tystiolaeth o'r gymeradwyaeth fenthyca pan gynhelir archwiliad.

Mae’n arfer gan Lywodraeth Cymru i roi cymeradwyaeth fenthyca yn ystod y flwyddyn ariannol y defnyddir y gymeradwyaeth yn unig.

Gall Cyngor fenthyca arian ar unrhyw adeg rhwng rhoi’r gymeradwyaeth fenthyca a diwedd y flwyddyn ariannol y mae’r gymeradwyaeth fenthyca yn berthnasol iddi. Gellir cario unrhyw arian a fenthycwyd ond nas gwariwyd cyn diwedd y flwyddyn ariannol ymlaen i’r flwyddyn ariannol nesaf.

Dylid ateb pob cwestiwn ar y ffurflen gais a rhaid i’r ffurflen gael ei llofnodi gan Glerc y Cyngor. Caiff unrhyw ohebiaeth gan Lywodraeth Cymru ei chyfeirio a'i hanfon at Glerc y Cyngor.

Rhaid anfon, gyda’r ffurflen gais, gopi o’r ddogfen neu’r adroddiad a luniwyd gan y Cyngor pan benderfynwyd gwneud cais am gymeradwyaeth fenthyca (cofnodion y Cyngor).

Rhaid cyflwyno adroddiad llawn i'r Cyngor ar yr achos busnes. Dylai hwn gynnwys y canlynol:

• dadansoddiad o'r gwaith arfaethedig
• y costau amcangyfrifedig
• cynlluniau ariannol ar gyfer ad-dalu'r benthyciad
• y camau y mae'r Cyngor yn eu cymryd neu'r opsiynau sydd ganddo i liniaru'r risg na fydd yn gallu fforddio ad-dalu'r benthyciad
• gwerth am arian (os bydd yn prynu eiddo, a fydd y Cyngor yn arbed arian drwy ei brynu yn lle ei brydlesu neu ei rentu neu a gafwyd cyngor proffesiynol wrth gyd i drafod pris prynu'r eiddo, deunyddiau, gwasanaethau)
• y manteision i'r gymuned
• fforddiadwyedd (yr incwm y gallai'r Cyngor ei gael ar ôl cwblhau'r prosiect drwy logi ystafelloedd cyfarfod, rhent o eiddo preswyl neu eiddo masnachol)

Dim ond at y diben a nodir yn y cais am Gymeradwyaeth Fenthyca a'r llythyr Cymeradwyaeth Fenthyca y gellir defnyddio'r arian.

Os yw'r cyngor yn bwriadu rhoi grant i gorff arall, mae'r cyfeiriadau at "brosiect" yn y canllaw hwn ac yn y ffurflen gais yn gymwys i'r cymorth a ddarperir gan y cyngor, nid y prosiect y mae'r cymorth yn cael ei roi tuag ato. Er enghraifft, os bydd cyngor am fenthyca £50,000 er mwyn ariannu'n rhannol grant o £100,000 tuag at gost adeiladu canolfan gyhoeddus gan yr awdurdod lleol, sef £250,000, dylai'r ffurflen gais ddangos £100,000 fel cyfanswm cost y prosiect a £50,000 fel y swm sydd i'w fenthyca, ac esbonio sut y caiff y £50,000 sy'n weddill ei ariannu gan y cyngor. 

Os bydd angen penderfyniad ar frys, bydd yn ofynnol i Gynghorau ofyn am i’w cais gael ei ystyried y tu allan i’r amserlenni arferol ac egluro pam mae’r cais yn un brys.  Ar ôl i Lywodraeth Cymru dderbyn y cais, bydd pa mor gyflym y mae'n ymateb iddo yn dibynnu ar bwysau llwythi gwaith presennol ac a yw'r holl ddogfennau wedi'u cyflwyno i safon foddhaol.

Dylid anfon y ffurflen gais ac unrhyw ddogfennau ategol i: LGFPmail@gov.wales

Bydd swyddogion Llywodraeth Cymru yn asesu'r cais am gymeradwyaeth fenthyca a ddylai gymryd tua 25 diwrnod gwaith fel arfer o'r dyddiad y'i derbyniwyd gan Lywodraeth Cymru.

Byddwch yn ymwybodol y gallai’r cyfnod hwn gael ei ymestyn, er enghraifft, pan na fydd Gweinidogion Cymru ar gael yn ystod toriad y Cynulliad neu adeg etholiadau neu os bydd angen gwybodaeth ychwanegol ar swyddogion i ategu'r cais.

Un Llais Cymru yw'r sefydliad sy’n cynrychioli Cynghorau Cymuned a Thref. Mae Llywodraeth Cymru yn rhoi copi o bob cais am gymeradwyaeth fenthyca i Un Llais Cymru er mwyn cael ei farn ddiduedd ynghylch a fydd y gymuned leol yn cael budd o'r prosiect. Mae Llywodraeth Cymru yn sylweddoli nad yw pob Cyngor yn aelod o Un Llais Cymru ond gwneir hyn er mwyn sicrhau bod pob cais yn cael ei ystyried yn unol â meini prawf cyson. Er bod barn Un Llais Cymru yn cael ei hystyried, Gweinidogion Cymru fydd yn gwneud y penderfyniad terfynol.

Meini prawf ar gyfer asesu cais am gymeradwyaeth fenthyca

Ni ddylai Cyngor wneud cais am gymeradwyaeth fenthyca nes y bydd wedi gwneud y canlynol:

• ymgynghori â thrigolion ar gam cynnar er mwyn darparu manylion prosiectau a chynlluniau ar gyfer benthyca ac ad-dalu'r benthyciad drwy gyfarfodydd agored a gwefan y cyngor. Os bydd yn cynyddu'r praesept i ariannu benthyciad, bydd angen tystiolaeth o gefnogaeth y cyhoedd i gynyddu'r praesept cysylltiedig i ategu'r cais am fenthyciad
• cwblhau’r holl drafodaethau, neu nes y bydd yn hyderus y bydd yn cwblhau unrhyw drafodaethau perthnasol
• cael pob caniatâd arall sydd ei angen, caniatâd cynllunio
• amcangyfrif cost y prosiect yn llawn fel rhan o gyllideb wariant ffurfiol
• darparu ar gyfer rheoli’r ddyled o fewn ei gyllideb ffurfiol
• dod yn hyderus y gellir defnyddio’r gymeradwyaeth fenthyca, os ceir cymeradwyaeth o’r fath, o fewn y flwyddyn ariannol y'i rhoddir

Gall unrhyw Gyngor Cymuned neu Dref yng Nghymru wneud cais am gymeradwyaeth fenthyca at ddibenion caffael buddsoddiad cyfalaf, fel y'i diffinnir yn Adran 16 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2003. 

At y dibenion hyn, ystyr ‘gwariant cyfalaf’ yw gwariant sy’n cael ei gyfalafu yn unol ag arferion priodol. Ar hyn o bryd, ystyr ‘arferion priodol’ yw Cod y Sefydliad Siartredig Cyllid Cyhoeddus a Chyfrifyddiaeth (CIPFA).

Mae enghreifftiau o geisiadau sydd wedi'u cymeradwyo'n flaenorol yn cynnwys:

• prynu tir
• prynu adeilad
• prynu cyfarpar ar gyfer parc
• adeiladu llwybr troed
• gwaith adnewyddu, gwaith strwythurol, gosod systemau gwresogi newydd, ceginau newydd, toiled newydd, to newydd

Ni roddir cymeradwyaethau benthyca i gwmpasu gwariant refeniw na gwariant cyfredol. Er enghraifft:

• costau atgyweirio cyffredinol
• costau cynnal a chadw

Isafswm

Ni fyddwn yn ystyried cynlluniau sy’n costio llai na’r ffigur a geir drwy luosi £5.00 â nifer y bobl sydd wedi'u cofnodi ar gofrestr etholwyr y gymuned, heblaw o dan amgylchiadau eithriadol. 

Uchafswm

Nid oes unrhyw derfyn uchaf penodol i'r swm y gall Cyngor wneud cais i’w fenthyca.

Y cyfnod hwyaf o amser sydd ar gael i Gynghorau Cymuned a Thref ad-dalu benthyciad yw 50 mlynedd. Gall Cyngor ddewis ad-dalu’r benthyciad dros unrhyw gyfnod o amser ar yr amod nad yw'n fwy na'r cyfnod hwyaf a nodwyd, sef 50 mlynedd. Fodd bynnag, ar gyfer benthyciadau sy'n para am fwy na 26 blynedd, bydd ystyriaethau ychwanegol yn gymwys.

Mae Llywodraeth Cymru yn disgwyl i'r cyfnod ar gyfer ad-dalu'r benthyciad adlewyrchu oes yr ased a ddarperir. Er enghraifft, gallai tir, ffyrdd neu adeiladau sylweddol gael eu hystyried yn ‘asedau hirhoedlog’ y mae cyfnod ad-dalu estynedig yn gymwys iddynt.

Dylai cynghorau ystyried yn ofalus a yw’n ddoeth ad-dalu’r benthyciad dros y cyfnod hwyaf a ganiateir. Yn yr achosion hynny, os bwriedir ad-dalu'r benthyciad dros gyfnod estynedig, hynny yw mwy na 26 blynedd, craffir ar geisiadau i weld a ellir cyfiawnhau’r estyniad.

Mae Llywodraeth Cymru yn disgwyl i Gynghorau lunio cyllideb realistig ar gyfer talu llog ar y ddyled a'i had-dalu a bydd yn ceisio cadarnhad bod cyllideb o'r fath wedi'i llunio.

Gall Cynghorau Cymuned a Thref fenthyca arian drwy wneud cais i'r Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus neu unrhyw sefydliadau priodol eraill. Bydd angen i'r Bwrdd weld y gymeradwyaeth fenthyca wreiddiol cyn y gellir cymeradwyo benthyciad.

Dylid gwneud pob ymdrech i fenthyca'r arian ar y telerau mwyaf ffafriol sydd ar gael a gall benthycwyr gynnig amrywiaeth o drefniadau benthyca. Felly, argymhellwn y dylai'r Cyngor gael ac ystyried sawl dyfynbris ar gyfer ad-dalu'r benthyciad.

Nid yw benthyciadau ar gael gan Lywodraeth Cymru.

Bydd pob cymeradwyaeth fenthyca a roddir yn ddilys tan 31 Mawrth yn y flwyddyn ariannol y mae’r llythyr cymeradwyo yn berthnasol iddi.

Bydd swyddogion Llywodraeth Cymru yn cysylltu â’r cynghorau hynny sydd wedi derbyn cymeradwyaeth fenthyca yn ystod y flwyddyn ariannol i weld pa gynnydd sydd wedi'i wneud mewn perthynas â'r prosiect. Gofynnir i gynghorau ddarparu’r wybodaeth ddiweddaraf a chadarnhau bod y gymeradwyaeth fenthyca wedi’i defnyddio neu y bydd yn cael ei defnyddio o fewn yr amserlen ofynnol.

Os bydd swm y benthyciad a awdurdodir yn fwy na £50,000, bydd yn rhaid cyflwyno adroddiad monitro byr o fewn deufis i gwblhau'r prosiect.

Os bydd Cyngor Cymuned neu Dref yn penderfynu nad yw am fenthyca’r swm cyfan a awdurdodwyd mwyach, neu na all wneud hynny mwyach, bydd yn rhaid i Glerc y Cyngor roi gwybod i Lywodraeth Cymru pa swm y mae'n bwriadu ei fenthyca. Rhaid i’r hysbysiad hwn gael ei e-bostio cyn gynted ag y bo'n rhesymol ymarferol i LGFPmail@gov.wales.  Wedyn, ystyrir bod swm y benthyciad a awdurdodwyd wedi'i leihau i'r swm y rhoddwyd gwybod amdano. Fodd bynnag, bydd yr isafswm a nodir ym mharagraff 24 yn gymwys o hyd.

Os na chaiff yr arian ei fenthyca erbyn 31 Mawrth yn y flwyddyn ariannol y mae'r llythyr cymeradwyo yn berthnasol iddi, bydd yn rhaid i'r Clerc roi gwybod i Lywodraeth Cymru.

Un Llais Cymru

24 Stryd y Coleg, Rhydaman, Sir Gaerfyrddin, SA18 3AF

E-bost: admin@onevoicewales.org.uk
Ffôn: 01269 595400
Gwefan  

Public Works Loan Board

UK Debt Management Office, Eastcheap Court, 11 Philpot Lane, London, EC3M 8UD

E-bost: pwlb@dmo.gov.uk
Ffôn: 020 7862 6610
Gwefan