Comisiwn Annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru: adroddiad cynnydd – Gorffennaf 2022

Sefydlwyd y Comisiwn Annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru gan Lywodraeth Cymru gyda dau amcan eang:

1. Ystyried a datblygu opsiynau i ddiwygio'n sylfaenol strwythurau cyfansoddiadol y Deyrnas Unedig, y mae Cymru yn parhau'n rhan annatod ohoni.
2. Ystyried a datblygu'r holl brif opsiynau blaengar i gryfhau democratiaeth Cymru a sicrhau gwelliannau i bobl Cymru.

Mae aelodaeth y Comisiwn yn cynnwys:

• Cyd-gadeirydd: Laura McAllister
• Cyd-gadeirydd: Rowan Williams
• Anwen Elias
• Miguela Gonzalez
• Michael Marmot
• Lauren McEvatt
• Albert Owen
• Philip Rycroft
• Shavanah Taj
• Kirsty Williams
• Leanne Wood

Ers yr adroddiad cynnydd blaenorol, penodwyd Panel Arbenigol i roi cymorth i'r Comisiwn ar amrywiaeth o arbenigeddau, megis llywodraethu, y gyfraith, cyfansoddiad, economeg a chyllid, i'w helpu i wneud argymhellion gwybodus. Dyma aelodau'r panel:

• Jess Blair - Cyfarwyddwr Cymdeithas Diwygio Etholiadol Cymru
• Yr Athro Emyr Lewis – Pennaeth Adran y Gyfraith a Throseddeg, Prifysgol Aberystwyth
• Auriol Miller – Cyfarwyddwr y Sefydliad Materion Cymreig
• Akash Paun – Pennaeth rhaglen ddatganoli’r Institute for Government
• Dr Hugh Rawlings – Cyn-Gyfarwyddwr Materion Cyfansoddiadol yn Llywodraeth Cymru
• Yr Athro Mairi Spowage – Athro Ymarfer a Chyfarwyddwr y Fraser of Allander Institute
• Yr Athro Diana Stirbu – Athro Polisi a Llywodraethiant ym Mhrifysgol Fetropolitan Llundain
• Gareth Williams (Cadeirydd) – Cyn-Gynghorydd Arbennig i Lywodraeth Cymru ar Bontio Ewropeaidd

Mae'r Comisiwn wedi cyfarfod i glywed tystiolaeth ar saith achlysur.

Ers yr adroddiad cynnydd blaenorol, mae'r Comisiwn wedi clywed tystiolaeth yn ei gyfarfodydd gan y bobl a'r sefydliadau canlynol:

• Yr Arglwydd Peter Hain, aelod o'r Grŵp Diwygio Cyfansoddiad, a chyn Ysgrifennydd Gwladol Cymru
• Yr Athro Mererid Hopwood, Cadeirydd y Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd, Prifysgol Aberystwyth
• Dafydd Iwan, ymgyrchydd iaith Gymraeg, cerddor, a chyn-Lywydd Plaid Cymru
• Elin Jones AS, Llywydd, Senedd Cymru
• Mabli Siriol Jones, Cadeirydd, Cymdeithas yr Iaith
• Syr Paul Silk, aelod o'r Grŵp Diwygio Cyfansoddiad, a chyn Gadeirydd Comisiwn Llywodraeth y DU ar Ddatganoli yng Nghymru
• Huw Thomas, Arweinydd, Cyngor Caerdydd
• Mae Bywydau Du o Bwys Cymru
• Democracy Box
• Tîm Lleiafrifoedd Ethnig a Chymorth Ieuenctid Cymru
• Urdd Gobaith Cymru
• Voices From Care Cymru
• Clwb Ffermwyr Ifanc Cymru
• Academi Gofalwyr Ifanc

Mae gweithdy technegol diweddaraf y Comisiwn wedi ystyried sefyllfa ariannol Cymru.

Ar 11 Gorffennaf, roedd y Comisiwn wedi derbyn bron i 1,600 o ymatebion wedi'u cwblhau i'w alwad am dystiolaeth, a lansiwyd ar 31 Mawrth: Dweud eich dweud: dyfodol cyfansoddiadol Cymru. Bydd y cyfraniadau hyn yn llywio cynnwys adroddiad interim y Comisiwn.

Ar 11 Gorffennaf lansiodd y Comisiwn Gronfa Ymgysylltu â'r Gymuned. Crëwyd y gronfa i sicrhau bod barn y cymunedau amrywiol yng Nghymru yn cael ei chydnabod, fel y gellir eu hadlewyrchu yn adroddiad interim y Comisiwn. Bydd y Comisiwn yn darparu grantiau i sefydliadau cymwys o hyd at uchafswm o £5,000 fesul sefydliad trydydd sector neu grŵp cymunedol, a disgwylir i'r gweithgarwch ddigwydd ym mis Awst - Tachwedd 2022.

Bydd y Comisiwn yn cyhoeddi adroddiad interim erbyn diwedd 2022, a'i adroddiad llawn, gan gynnwys argymhellion, erbyn diwedd 2023.