Canllaw i waith teg

Mae'r canllaw hwn wedi'i gynllunio i ddarparu gwybodaeth i unigolion a sefydliadau er mwyn gwella eu dealltwriaeth o waith teg a’u hymwybyddiaeth o fanteision gwaith teg, ac mae'n darparu enghreifftiau o gamau y gall sefydliadau eu cymryd i hyrwyddo gwaith teg.  

Drwy gydol y canllaw hwn, defnyddir y term 'sefydliad' fel term cyffredinol i ddisgrifio endidau a busnesau yn y sector preifat, y sector cyhoeddus a'r trydydd sector sy'n cyflogi gweithwyr neu fel arall yn dod i drefniant â gweithwyr i ddarparu, cynhyrchu neu fasnachu nwyddau a gwasanaethau. Mae hyn yn cynnwys busnesau sy'n perthyn yn llwyr neu'n sylweddol i'w gweithwyr, fel cwmnïau cydweithredol gweithwyr. 

Nod y canllaw hwn yw helpu pobl i ddeall: 

• beth mae gwaith teg yn ei olygu yn ymarferol
• pam mae hyrwyddo gwaith teg yn fuddiol i sefydliadau a gweithwyr, ac o ran lles yn ehangach
• sut y gall sefydliadau symud ymlaen ar eu taith at waith teg

Mewn gwaith teg, bydd amodau penodol yn amlwg, sy’n golygu bod gweithwyr yn cael eu gwobrwyo, eu clywed a’u cynrychioli mewn ffordd deg, bod eu sefyllfa yn ddiogel, a'u bod yn gallu gwneud cynnydd mewn amgylchedd iach a chynhwysol, lle mae hawliau yn cael eu parchu. 

Mae gwaith teg yn golygu bod sylw yn cael ei roi i les gweithwyr. Bydd y camau a gymerir gan sefydliad i geisio sicrhau gwaith teg yn dibynnu ar union amgylchiadau’r sefydliad hwnnw. Efallai na fydd rhai camau gweithredu yn briodol neu’n ymarferol i bob sefydliad, mater i bob sefydliad yw penderfynu pa gamau sydd.

Dyma rai enghreifftiau ymarferol posibl o’r hyn y byddai gwaith teg yn ei olygu:

• Galluogi gweithwyr i dalu eu costau byw sylfaenol, a darparu buddion ehangach fel tâl salwch a phensiynau.
• Cynnig y cyfle a’r dewis i weithwyr gael eu cynrychioli ar y cyd, sicrhau bod gweithwyr yn cael gwybod am benderfyniadau arfaethedig a allai effeithio arnynt, a’i gwneud yn bosibl i weithwyr gymryd rhan yn y penderfyniadau hynny a dylanwadu arnynt.
• Darparu sicrwydd gwaith ac incwm sy’n cwmpasu oriau gwaith ac enillion, a rhoi cyfle i weithio’n hyblyg er mwyn cael cydbwysedd da rhwng bywyd a gwaith. 
• Darparu cyfleoedd cynhwysol i gael gwaith, i ennill a datblygu sgiliau a chael cyfleoedd dysgu, ac i symud ymlaen yn y gwaith. 
• Sicrhau bod gwaith yn cael ei wneud mewn amgylchedd diogel ac iach, lle eir i’r afael â bwlio, aflonyddu a phob math o wahaniaethu.   
• Gwarantu bod hawliau a rhwymedigaethau yn cael eu cydnabod bob amser ac y glynir wrthynt.

Mae'r byd gwaith yn rhan bwysig o'n bywydau a'n cylch bywyd.  P'un a ydym mewn gwaith ai peidio, rydym i gyd yn dibynnu ar waith sy'n darparu'r nwyddau a'r gwasanaethau sy'n hanfodol i'n lles.

Mae amodau gwaith o bwys i ni i gyd oherwydd bod gwaith teg yn galluogi gweithwyr i ddiwallu eu hanghenion eu hunain a'u teuluoedd, yn rhoi ymdeimlad o foddhad, ac yn grymuso gweithwyr i gyfrannu, datblygu a thyfu.

Mae dyletswydd foesol i ddiogelu gwaith teg am mai trin gweithwyr ag urddas a pharch yw'r peth iawn i'w wneud. Ond mae'r achos dros waith teg yn ymestyn y tu hwnt i’r moesol neu’r moesegol yn unig.

Mae dyletswydd economaidd ac o ran busnes i sicrhau gwaith teg oherwydd gall gyfrannu at ymrwymiad a morâl uwch ymhlith y gweithlu, cyfraddau absenoldeb is, recriwtio mwy effeithiol, llai o drosiant staff, a gwell cynhyrchiant ac agweddau eraill ar berfformiad.

Mae dyletswydd o ran lles hefyd i sicrhau gwaith teg oherwydd mae tystiolaeth yn awgrymu bod gwaith nad yw'n cael ei lywio gan egwyddorion gwaith teg yn cael effaith negyddol ar iechyd a lles corfforol a meddyliol yn ehangach. Mewn cydweithrediad â Llywodraeth Cymru, mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cynhyrchu deunyddiau ac adnoddau ar y berthynas rhwng gwaith teg ac iechyd a lles.

Mae Llywodraeth Cymru yn ceisio symud tuag at economi les gwbl integredig sy’n cwmpasu sawl syniad a cham gweithredu i hyrwyddo lles. Mae’r Genhadaeth i Gryfhau ac Ailadeiladu’r Economi yn amlinellu’r meddylfryd o ran yr economi les, ac mae gwaith teg yn elfen bwysig yn hynny ac yn ein Contract Economaidd, adnodd yr ydym yn ei ddefnyddio i greu ein cysylltiadau â busnes.

Mae manteision penodol pellach i waith teg sydd, ymhlith elfennau eraill, yn cynnwys:

Recriwtio a chadw

Gall darparu gwaith teg ei gwneud yn haws recriwtio a chadw gweithwyr, gyda'r fantais ychwanegol o leihau costau trosiant staff.

Datblygiad, ymroddiad a chynhyrchiant y gweithlu

Gall sicrhau bod gweithwyr yn cael eu clywed a'u cynrychioli helpu sefydliadau i fanteisio ar syniadau, creadigrwydd ac arloesedd. Efallai y bydd gweithwyr sy'n cael eu trin ag urddas a pharch yn fwy tueddol o fuddsoddi yn eu sgiliau a'u dysgu. Mae gweithlu ymroddedig sy’n cael eu gwerthfawrogi yn debygol o fod â chymhelliant gwell, dealltwriaeth well o amcanion eu sefydliad, a bod yn fwy cynhyrchiol o ganlyniad.  

Iechyd corfforol a meddyliol y gweithlu

Mae gwaith teg yn cefnogi iechyd corfforol a meddyliol, ynghyd â lles pobl yn ehangach. Gall amodau gwaith sy'n rhoi sylw i les gweithwyr arwain at gyfraddau is o straen o fewn y gweithlu a llai o absenoldeb salwch. 

Enw da'r sefydliad

Gall ymgorffori egwyddorion gwaith teg o fewn sefydliad wella delwedd y sefydliad a'r ffordd y mae'n cael ei weld gan gwsmeriaid, cleientiaid, defnyddwyr ac eraill.  Gall gwaith teg hefyd helpu'r sefydliad i elwa ar fanteision gweithlu mwy cyfartal, amrywiol a chynhwysol, a'r gronfa sgiliau a thalent fwy y mae hynny’n ei darparu.

Bydd gan bob sefydliad ei heriau a'i gyfleoedd ei hun o ran gwaith teg, bydd rhai o'r rhain yn themâu cyffredin ar draws sawl sefydliad, bydd eraill yn fwy unigryw i'r sefydliad penodol dan sylw, ei weithlu, a'r amgylchiadau y mae'n gweithredu ynddynt. 

Yn ogystal, bydd pob sefydliad ar bwynt gwahanol ar ei daith at waith teg ond gall pob sefydliad, waeth beth fo'i fan cychwyn, wella'n barhaus. Mae'r canllaw hwn wedi'i gynllunio i helpu sefydliadau ar bob cam o'u taith.

Isod mae rhai enghreifftiau o gamau posibl y gallai sefydliad eu hystyried wrth fynd ar drywydd gwaith teg. Nid ydynt yn cwmpasu pob sefyllfa, ac nid ydynt efallai'n briodol i bob sefydliad. Mater i bob sefydliad yw penderfynu pa gamau sy'n briodol i sicrhau gwaith teg, yn dibynnu ar eu hamgylchiadau unigol.

Gwobrwyo teg

• Mae llawr cyflog gan y sefydliad sy’n golygu ei fod yn talu cyfradd fesul awr i bob gweithiwr sy’n cyfateb i’r Cyflog Byw Gwirioneddol o leiaf, mae wedi cael achrediad Cyflog Byw Gwirioneddol, neu mae wedi ymrwymo i gymryd camau tuag at dalu’r Cyflog Byw Gwirioneddol o leiaf i bob gweithiwr.
• Mae'r sefydliad yn darparu buddion ehangach fel gwyliau blynyddol, tâl salwch a phensiynau sy'n uwch na'r gofynion statudol. 

Llais y cyflogai a chydgynrychiolaeth

• Mae'r sefydliad yn caniatáu, neu bydd yn cytuno i ganiatáu mynediad corfforol a digidol i undebau llafur fel y gallant gwrdd â gweithwyr, trafod undebau, a recriwtio aelodau. 
• Mae'r sefydliad yn cydnabod undeb(au) llafur ac mae cydgytundeb ar waith.
• Mae gan y sefydliad drefniadau effeithiol ar waith i sicrhau bod llais unigolion a’r gweithwyr ar y cyd yn cael ei glywed, ac mae wedi sefydlu sianeli diogel, effeithiol a dibynadwy sy'n galluogi gweithwyr i gael dweud eu dweud, codi materion a chyfrannu at y broses o wneud penderfyniadau sy'n effeithio arnynt. 

Sicrwydd a hyblygrwydd

• Nid yw'r sefydliad yn gorfodi contractau heb warant (dim oriau) ar weithwyr, a rhoddir digon o rybudd am batrymau shifftiau ac unrhyw newidiadau. 
• Lle bo'n bosibl, mae'r sefydliad yn hyblyg o ran amodau swyddi, oriau gwaith a gweithio o bell i hyrwyddo cynhwysiant a gwell cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith.
• Mae'r sefydliad wedi sicrhau achrediad Oriau Byw ac yn cynnig dewisiadau i weithwyr mewn perthynas â gweithio’n hyblyg / gweithio o bell.

Cyfle i gael mynediad at waith, i ddatblygu ac i wneud cynnydd

• Mae'r sefydliad yn sicrhau bod cyfleoedd dysgu a datblygu perthnasol o ansawdd da ar gael yn hwylus i bob gweithiwr, a chaiff gweithwyr eu hannog a’u cefnogi i fanteisio arnynt. 
• Mae'r sefydliad yn cefnogi gweithwyr â chyfleoedd ehangach i ddatblygu, er enghraifft drwy hwyluso mynediad at gyfleoedd gwirfoddoli.
• Mae'r sefydliad yn gweithredu mewn ffordd gynhwysol wrth recriwtio a datblygu'r gweithlu, er enghraifft drwy gymhwyso'r model cymdeithasol o anabledd a chael gwared ar rwystrau i gyfrannu a gwneud cynnydd. 

Amgylchedd gwaith diogel, iach a chynhwysol

• Mae'r sefydliad yn casglu data i gadw cofnod o gydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant mewn perthynas â’i weithlu, a gwella’r elfennau hyn.  Mae'r sefydliad yn ymrwymo i weithredu i fynd i'r afael â thangynrychiolaeth o ran yr holl nodweddion gwarchodedig ar bob lefel o'r sefydliad, ac i leihau bylchau cyflog o safbwynt rhywedd, ethnigrwydd ac anabledd.
• Mae gan y sefydliad brosesau effeithiol ar waith i fynd i'r afael â bwlio, aflonyddu a gwahaniaethu yn y gweithle.
• Mae gan y sefydliad fesurau iechyd a diogelwch effeithiol, ac mae'r rhain yn cael eu cyfleu a'u hadolygu'n rheolaidd, gan ymgynghori â gweithwyr a chynrychiolwyr undebau llafur.

Parchu hawliau

• Mae'r sefydliad yn cadw at ei holl rwymedigaethau statudol i'w weithwyr, nid yw'n ceisio eu hosgoi, ac mae’n sicrhau bod gan ei weithwyr fynediad at wybodaeth am eu hawliau.
• Mae'r sefydliad wedi rhoi camau ar waith i ddileu arferion anghyfreithlon ac anfoesegol o'i gadwyni cyflenwi ac mae wedi ymrwymo i God Moesegol Llywodraeth Cymru.

1. Beth yw Gwaith Teg?

Mewn gwaith teg, bydd amodau penodol yn amlwg, sy’n golygu bod gweithwyr yn cael eu gwobrwyo, eu clywed a’u cynrychioli mewn ffordd deg, bod eu sefyllfa yn ddiogel, a'u bod yn gallu gwneud cynnydd mewn amgylchedd iach a chynhwysol, lle mae hawliau yn cael eu parchu. 

Mae gwaith teg yn gwneud amgylchedd gwaith sy’n rhoi sylw i lesiant gweithwyr yn bosibl. Bydd y camau a gymerir gan sefydliad wrth fynd ati i gynnig gwaith teg yn dibynnu ar amgylchiadau penodol y sefydliad hwnnw. Mae'n bosibl na fydd rhai camau gweithredu’n briodol nac yn ymarferol i bob sefydliad, felly mater i bob sefydliad yw penderfynu pa gamau gweithredu sy’n briodol/ymarferol.

Dyma rai enghreifftiau ymarferol o waith teg yn y gweithle:

• Galluogi gweithwyr i dalu eu costau byw sylfaenol, a darparu buddion ehangach fel tâl salwch a phensiynau.
• Cynnig y cyfle a’r dewis i weithwyr gael eu cynrychioli ar y cyd, sicrhau bod gweithwyr yn cael gwybod am benderfyniadau arfaethedig a allai effeithio arnynt, a’i gwneud yn bosibl i weithwyr gymryd rhan yn y penderfyniadau hynny a dylanwadu arnynt..
• Darparu sicrwydd gwaith ac incwm, sy’n cynnwys oriau gwaith ac enillion, a rhoi cyfle i weithio’n hyblyg er mwyn cael cydbwysedd da rhwng bywyd a gwaith.
• Darparu cyfleoedd cynhwysol i gael gwaith, i ennill a datblygu sgiliau a chael cyfleoedd dysgu, ac i symud ymlaen yn y gwaith.
• Sicrhau bod gwaith yn cael ei wneud mewn amgylchedd diogel ac iach, lle eir i’r afael â bwlio, aflonyddu a phob math o wahaniaethu.
• Gwarantu bod hawliau a rhwymedigaethau’n cael eu cydnabod bob amser ac y glynir wrthynt.

2. Beth yw nodweddion gwaith teg?

Y chwe nodwedd yw gwobrwyo gwaith yn deg; rhoi llais i'r gweithwyr a'r hawl i gydgynrychiolaeth; sicrwydd a hyblygrwydd; cyfle i gael mynediad at waith, i dyfu ac i gamu ymlaen; amgylchedd gwaith diogel, iach a chynhwysol; parchu hawliau cyfreithiol.   Gweler enghreifftiau o ffyrdd y gellir dangos y nodweddion hyn isod: 

Gwobrwyo teg

• Mae'r sefydliad yn talu cyfradd fesul awr i bob gweithiwr sy’n cyfateb i’r Cyflog Byw Gwirioneddol o'r fan lleiaf, mae wedi cael achrediad Cyflog Byw Gwirioneddol, neu mae'r sefydliad wedi ymrwymo i gymryd camau tuag at dalu o leiaf y Cyflog Byw Gwirioneddol i bob gweithiwr.
• Mae'r sefydliad yn darparu buddion ehangach fel gwyliau blynyddol, tâl salwch a phensiynau sy'n uwch na'r isafswm sy'n ofynnol yn statudol. 

Llais y cyflogai a chydgynrychiolaeth

• Mae'r sefydliad yn caniatáu, neu bydd yn cytuno i ganiatáu, mynediad corfforol a digidol i undebau llafur fel y gallant gwrdd â gweithwyr, trafod cydnabod undebau llafur, a recriwtio aelodau. 
• Mae'r sefydliad yn cydnabod undeb(au) llafur ac mae ganddo gytundeb bargeinio ar y cyd ar waith.
• Mae gan y sefydliad drefniadau effeithiol ar waith i sicrhau bod llais gweithwyr yn unigol ac ar y cyd yn cael ei glywed ac mae wedi sefydlu sianeli diogel, effeithiol, dibynadwy ar gyfer galluogi gweithwyr i ddweud eu dweud, crybwyll problemau a chyfrannu at lunio'r penderfyniadau sy'n effeithio arnynt. 

Sicrwydd a hyblygrwydd

• Nid yw'r sefydliad yn gorfodi contractau heb warant (dim oriau) ar weithwyr yn unochrog, a rhoddir digon o rybudd i weithwyr am batrymau shifftiau ac unrhyw newidiadau. 
• Lle bo'n bosibl, mae'r sefydliad yn hyblyg o ran amodau swyddi, oriau gwaith a gweithio o bell er mwyn hyrwyddo cynhwysiant a gwell cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith.
• Mae'r sefydliad wedi sicrhau achrediad Oriau Byw ac yn cynnig dewisiadau i weithwyr o ran ffyrdd o weithio’n hyblyg / gweithio o bell. 

Cyfle i gael mynediad at waith, i dyfu ac i wneud cynnydd;

• Mae'r sefydliad yn sicrhau bod cyfleoedd dysgu a datblygu perthnasol o ansawdd da ar gael yn hwylus i bob gweithiwr, ac mae gweithwyr yn cael eu hannog a’u cefnogi i fanteisio arnynt. 
• Mae'r sefydliad yn cefnogi gweithwyr â chyfleoedd ehangach i ddatblygu, er enghraifft drwy hwyluso mynediad at gyfleoedd gwirfoddoli.
• Mae'r sefydliad yn gweithredu mewn ffordd gynhwysol wrth recriwtio a datblygu'r gweithlu, er enghraifft drwy ddefnyddio'r model cymdeithasol o anabledd a chael gwared ar rwystrau rhag cyfrannu a gwneud cynnydd. 

Amgylchedd gwaith diogel, iach a chynhwysol;

• Mae'r sefydliad yn casglu data i gadw cofnod o gydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant yn ei weithlu, ac i wella’r elfennau hyn.  Mae'r sefydliad yn ymrwymo i fynd i'r afael â thangynrychiolaeth o ran yr holl nodweddion gwarchodedig ar bob lefel o'r sefydliad, ac i leihau bylchau cyflog o safbwynt rhywedd, ethnigrwydd ac anabledd. 
• Mae gan y sefydliad brosesau effeithiol ar waith i fynd i'r afael â bwlio, aflonyddu a gwahaniaethu yn y gweithle.
• Mae gan y sefydliad fesurau iechyd a diogelwch effeithiol, ac mae'r rhain yn cael eu rhannu a'u hadolygu'n rheolaidd, gan ymgynghori â gweithwyr a chynrychiolwyr undebau llafur.

Parchu hawliau

• Mae'r sefydliad yn cadw at ei holl rwymedigaethau statudol i'w weithwyr, nid yw'n ceisio eu hosgoi, ac mae’n sicrhau bod gan ei weithwyr fynediad at wybodaeth am eu hawliau. 
• Mae'r sefydliad wedi rhoi camau ar waith i ddileu arferion anghyfreithlon ac anfoesegol o'i gadwyni cyflenwi ac mae wedi ymrwymo i God Moesegol Llywodraeth Cymru.

3. Pa gyfleoedd sydd ar gael i gyflogwyr wrth fabwysiadu arferion Gwaith Teg?

Mae rheidrwydd economaidd a busnes i waith teg oherwydd gall gyfrannu at ymrwymiad a morâl uwch ymhlith y gweithlu, cyfraddau absenoldeb is, recriwtio mwy effeithiol, llai o drosiant staff, a gwell cynhyrchiant, ac agweddau eraill ar berfformiad.

Mae manteision penodol pellach i waith teg sydd, ymhlith elfennau eraill, yn cynnwys:

Recriwtio a chadw staff

• Gall darparu gwaith teg ei gwneud yn haws recriwtio a chadw gweithwyr, gyda'r fantais ychwanegol o leihau costau trosiant staff.

Datblygiad, ymroddiad a chynhyrchiant y gweithlu

• Gall sicrhau bod gweithwyr yn cael eu clywed a'u cynrychioli helpu sefydliadau i fanteisio ar syniadau, creadigrwydd ac arloesedd.  Efallai y bydd gweithwyr sy'n cael eu trin ag urddas a pharch yn fwy parod i fuddsoddi yn eu sgiliau a'u dysgu.  Mae gweithlu ymroddedig sy’n cael ei werthfawrogi yn debygol o fod â chymhelliant gwell, dealltwriaeth well o amcanion eu sefydliad, a bod yn fwy cynhyrchiol o ganlyniad. 

Iechyd corfforol a meddyliol y gweithlu

• Mae Gwaith Teg yn cefnogi iechyd corfforol a meddyliol a lles yn gyffredinol.  Gall amodau gwaith sydd mewn cytgord â lles gweithwyr arwain at gyfraddau is o straen ymhlith y gweithlu a llai o gyfnodau o absenoldeb salwch. 

Enw da'r sefydliad

• Gall ymgorffori Gwaith Teg yn ei ddiwylliant wella delwedd sefydliad a'r ffordd y mae'n cael ei weld gan gwsmeriaid, cleientiaid, defnyddwyr terfynol ac eraill.  Gall gwaith teg hefyd helpu'r sefydliad i elwa ar fanteision gweithlu mwy cyfartal, amrywiol a chynhwysol, a'r gronfa sgiliau a thalent fwy y mae hynny’n ei gynnig.

4. Lle gallaf ddod o hyd i wybodaeth am, ac enghreifftiau ymarferol o Waith Teg?

• Gellir gweld canllaw i Waith Teg a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru yma: Canllaw i waith teg | LLYW.CYMRU
• Mae gan Iechyd Cyhoeddus Cymru amrywiaeth o adnoddau y gellir eu gweld yma: Gwaith teg ar gyfer iechyd, lles a thegwch - Iechyd Cyhoeddus Cymru (GIG.cymru)
• Mae Busnes Cymru wedi cyhoeddi adnoddau sy'n canolbwyntio ar Waith Teg, maent hefyd yn cynnig cyngor busnes ar Waith Teg, gallwch ddarganfod mwy yma:     Cymorth i fusnesau | Is-bwnc | LLYW.CYMRU

5. Ydw i eisoes yn cyflawni agweddau ar Waith Teg a sut ydw i'n gwybod a yw elfennau o Waith Teg eisoes yn amlwg yn fy ngweithle? 

Gwaith teg yw presenoldeb amodau gweladwy yn y gwaith sy’n golygu bod gweithwyr yn cael eu gwobrwyo’n deg, eu clywed a’u cynrychioli, eu bod yn ddiogel ac yn gallu gwneud cynnydd mewn amgylchedd gwaith iach, cynhwysol lle mae hawliau’n cael eu parchu. 

Gwybodaeth gyffredinol ynghylch Gwaith Teg ar gael yma: Canllaw i waith teg | GOV. CYMRU a bydd yn fan cychwyn da i adolygu a ydych eisoes yn cyflawni agwedd ar waith teg ai peidio. 

6. A yw cynnydd gyda Gwaith Teg yn cael ei olrhain a'i fesur?

Rydym yn defnyddio nifer o'n Dangosyddion Cenedlaethol a'n Cerrig Milltir Cenedlaethol i olrhain y cynnydd rydym yn ei wneud ar lefel macro o ran gwaith teg.  Mae'r dangosyddion a'r cerrig milltir hyn yn cynnwys:

• Canran y bobl sydd mewn gwaith, sydd ar gontractau parhaol (neu ar gontractau dros dro, ac nad oes arnynt eisiau gwaith parhaol) ac sy'n ennill o leiaf y Cyflog Byw gwirioneddol
• Y gwahaniaeth cyflog ar sail rhywedd, anabledd ac ethnigrwydd
• Cyfran y cyflogeion y pennir eu cyflog drwy gydfargeinio
• Dileu'r bwlch cyflog o ran rhyw, anabledd ac ethnigrwydd erbyn 2050

Rydym yn adrodd ar y Dangosyddion Cenedlaethol a'r Cerrig Milltir Cenedlaethol hyn yn flynyddol yn Adroddiad Llesiant Cymru (Adroddiad Llesiant Cymru 2023). 

7. A oes diweddariad blynyddol ar Waith Teg a gyhoeddi gan Lywodraeth Cymru?

Gallwch ddod o hyd i'n diweddariad blynyddol yma: Argymhellion y Comisiwn Gwaith Teg: adroddiad cynnydd 2023 [HTML] | LLYW.CYMRU

8. Lle gallaf ddod o hyd i wybodaeth am y Ddeddf Partneriaeth Gymdeithasol?

Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y Ddeddf Partneriaeth Gymdeithasol a'r adnoddau cysylltiedig yma: Deddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) | LLYW.CYMRU.

9. Ble galla i gael rhagor o wybodaeth am y 'Cod'?

Gellir dod o hyd i'r cod ymarfer ar gyfer Cyflogaeth Foesegol mewn Cadwyni Cyflenwi yma: Cyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi: cod ymarfer, arweiniad a hyfforddiant | LLYW.CYMRU

10. Sut y gellir gweithredu Gwaith Teg yn gymesur (micro-BBaCh, sefydliadau gwirfoddol)?

Mae'n bwysig cofio bod cyflawni gwaith teg yn daith ac ni fydd pob busnes yn gallu rhoi'r holl egwyddorion ar waith ar yr un pryd.  Bydd gan bob busnes ei heriau gwaith teg ei hun a bydd man cychwyn pob busnes yn wahanol. Ond gall pob sefydliad, waeth beth fo'i fan cychwyn, ei faint na'i sector, wella'n barhaus. Cymryd y cam cyntaf yw'r peth pwysig.

11. Pa gymorth sydd/a fydd ar gael i helpu BBaChau a'r trydydd sector i weithredu egwyddorion Gwaith Teg? 

Mae Busnes Cymru yn wasanaeth am ddim sy'n cynnig cyngor annibynnol i bobl sy'n dechrau, yn rhedeg neu’n datblygu busnes yng Nghymru. Gallwch gysylltu â Busnes Cymru yma. Mae cyfoeth o wybodaeth ar-lein ar wefannau Busnes Cymru a Llywodraeth Cymru hefyd:

• Llywodraeth Cymru - Canllaw i Waith Teg
  • Cymorth i fusnesau | Is-bwnc | LLYW.CYMRU

Mae'r sefydliadau canlynol hefyd yn cynnig amrywiaeth o gyngor ar waith teg, materion cyflogaeth ac arfer da. Mae'r rhain yn cynnwys: 

• Pecynnau cymorth ac adnoddau TUC Cymru
  • BITC Cymru
  • Y Sefydliad Siartredig Personél a Datblygu (CIPD)
  • Y Ffederasiwn Busnesau Bach
  • ACAS
  • Iechyd Cyhoeddus Cymru

I gael gwybodaeth arbenigol am faterion sy'n ymwneud â recriwtio a chadw gweithwyr anabl, agwedd bwysig ar waith teg, gallwch gyfeirio at ein canllaw yma neu gysylltu â Hyrwyddwr Cyflogaeth Pobl Anabl Llywodraeth Cymru yn DPEC@llyw.cymru.

12. Sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda chyflogwyr ac undebau i hyrwyddo Gwaith Teg?

Rydym yn gweithio gyda chyflogwyr drwy bartneriaeth gymdeithasol.  Mae hynny'n golygu bod Llywodraeth Cymru, cyflogwyr ac undebau yn cydweithio i hyrwyddo gwaith teg. Mae hyn yn cynnwys defnyddio fforymau ar sail sector fel y Fforwm Manwerthu, drwy redeg ymgyrchoedd a chynhyrchu canllawiau ar-lein.  Rydym hefyd yn gweithio'n uniongyrchol gyda chyflogwyr drwy ein gwasanaeth Busnes Cymru.

13. Beth sy'n digwydd os nad yw cyflogwyr yn dilyn egwyddorion Gwaith Teg?

Mae pob cyflogwr dan rwymedigaeth cyfreithiau cyflogaeth ac iechyd a diogelwch ac mae'n rhaid iddynt gadw at ofynion gofynnol statudol, fan lleiaf. Mae peidio â chydymffurfio â'r cyfreithiau hyn nid yn unig yn arwydd clir o waith annheg, ond mae'n anghyfreithlon ac, mewn rhai achosion, fel caethwasiaeth fodern a dwyn cyflogau, gallai fod yn drosedd. 

Mae cynnig gwaith teg yn golygu mynd y tu hwnt i'r gofynion cyfreithiol a statudol.  Mae peidio â chynnig gwaith teg yn lleihau'n sylweddol y cyfleoedd i elwa ar y manteision y mae'n eu cynnig i fusnesau, er enghraifft: gwell recriwtio a chadw staff; llai o absenoldeb ar ran gweithwyr; gwell enw da i'r sefydliad; a chymhelliant cryfach gan weithwyr.

14. Sut ydym ni'n addysgu gweithlu'r dyfodol am Waith Teg?

Mae ein rhaglenni cyflogadwyedd a sgiliau ar gyfer pobl ifanc yn annog darparwyr hyfforddiant i weithio gyda chyflogwyr sy'n gallu cynnig cyfleoedd gwaith teg i bobl ifanc, ac i addysgu y rhai sy'n cymryd rhan am eu hawliau yn y gweithle.

Rydym yn gweithio'n agos gyda Gyrfa Cymru a'i wasanaeth Cymru'n Gweithio, a chyda Chanolfannau Cyflogaeth a Menter Addysg Bellach i sicrhau bod eu gwasanaethau'n cyd-fynd â'n huchelgais ar gyfer gwaith teg. 

Ein prosiect 'Undebau a Byd Gwaith', a ddatblygwyd ar y cyd gan Lywodraeth Cymru, TUC Cymru, undebau addysg ac athrawon. Mae'n sicrhau bod amrywiaeth o adnoddau ar gael i helpu dysgwyr i gael gwell dealltwriaeth o hawliau cyflogaeth, rôl undebau llafur ac effaith llais cyfunol.