Gwybodaeth i rieni sy’n byw ar wahân (achosion Cyfraith Breifat)

Os byddwn wedi ein penodi gan y llys, byddwn yn dyrannu gweithiwr cymdeithasol cymwysedig, a elwir yn Gynghorwr Llys Teulu  (CLLT) neu Weithiwr Cymdeithasol Llys Teulu (GCLlT) i’ch achos. 4 prif ddyletswydd y person yma yw:

• hyrwyddo lles plant
• rhoi cyngor i unrhyw lys(oedd) ynghylch ceisiadau a wneir iddo/iddynt
• helpu plant i gael eu cynrychioli mewn achos llys
• darparu gwybodaeth a chyngor i blant.

Nid gwasanaeth cyfreithiol ydym ni ac ni allwn roi cyngor cyfreithiol.

Mewn llawer o achosion, gall cyfryngiad gynnig ateb gwell i anghydfod nag y gellir ei gael mewn llys.

Rhaid i chi fynd i Gyfarfod Gwybodaeth Cyfryngu ac Asesu (MIAM) cyn gwneud cais i’r llys teulu, os na fyddwch yn cwrdd â’r meini prawf ar gyfer eithriad. Cyfarfod preifat gyda chyfryngwr ar eich pen eich hun yw MIAM, lle gallwch siarad yn agored ac yn gyfrinachol, i weld a allai cyfryngu neu ryw broses arall fod yn ddefnyddiol.  Bydd yr MIAM yn eich helpu i ddeall pa opsiynau eraill sy'n bosibl a gallai arwain at ateb gwell a chyflymach na mynd i'r llys.

Gellir gofyn am gyfryngiad hefyd yn ystod proses y llys, ac fe all olygu eich bod yn dod i gytundeb neu ganfod ateb yn gynharach.

Mae gwasanaethau cyfryngu teuluol yn defnyddio gweithwyr proffesiynol hyfforddedig i’ch cynorthwyo chi a rhiant arall eich plant weithio allan gytundeb ynghylch materion megis:

• trefniadau ar gyfer y plant ar ôl i chi wahanu (a elwir weithiau yn breswylio / byw gyda neu gyswllt / treulio amser gyda)
• taliadau cynnal plant
• materion ariannol (er enghraifft, beth i’w wneud gyda’ch tŷ, cynilion, pensiwn, dyledion).

Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder wedi datblygu cynllun talebau cyfryngu, lle cynigir cyfraniad o hyd at £500 fesul achos/teulu i gostau cyfryngu achos trefniadau plant, gan annog pobl i geisio datrys eu hanghydfodau y tu allan i’r llys lle bo hynny’n briodol. Mae gwybodaeth lawn am y cynllun talebau ar gael ar wefan y Cyngor Cyfryngu Teuluol.

Nid yw Cafcass Cymru yn ymgymryd â chyfryngu. Am ragor o wybodaeth ac am fanylion cyfryngwyr ewch i wefan gov.uk neu wefan y Cyngor Cyfryngu Teuluol, os gwelwch yn dda.

Mae gwefan Cefnogi Plant Wrth Wahanu yn ganllaw a chynlluniwyd ar gyfer rhieni sydd wedi gwahanu i’w cynorthwyo i ddeall beth mae eu plant angen fwyaf ganddynt ac i helpu rhieni weithio allan sut i gyfathrebu er mwyn lles pennaf eu plentyn. Gall ddefnyddio Cynllun Rhianta i ddyfeisio trefniadau ar gyfer eich plant fod o gymorth i rai rhieni ddod i gytundeb sy’n diwallu anghenion eu plant.

Plant a phobl ifanc sydd â phrofiad o achosion cyfraith teulu yw aelodau’r FJYPB. Maent wedi creu’r awgrymiadau da hyn i rieni i'w helpu i feddwl am faterion o bersbectif eu plentyn.

Cyn y gwrandawiad llys cyntaf, sydd fel arfer yn Apwyntiad Datrys Anghydfod Gwrandawiad Cyntaf (FHDRA) byddwn yn paratoi adroddiad byr ar gyfer y llys sy’n casglu gwybodaeth o wiriadau diogelwch gan yr heddlu, awdurdodau lleol a chyfweliadau dros y ffôn gyda chi a’r person arall yn yr achos (y parti arall).

Byddwn yn cysylltu â chi i drefnu’r cyfweliad dros y ffôn cyn y FHDRA.

Bydd y cyfweliad dros y ffôn yn delio ag unrhyw bryderon a fo gennych am ddiogelwch a lles eich plant ac eich barn ynghylch y cais.

Byddwn yn paratoi adroddiad byr ar gyfer y llys yn seiliedig ar ganlyniadau’r gwiriadau diogelwch ac unrhyw gyfweliadau dros y ffôn y byddwn wedi eu cynnal.

Fe allwch ganfod mwy o wybodaeth ynghylch yr adroddiad Ymholiadau Diogelwch y byddwn yn darparu yn ein llythyr cyflwyniad.

O 21 Chwefror 2022, bydd yr holl geisiadau cyfraith breifat a gyflwynir yng Ngogledd Cymru yn rhan o fenter newydd.  Nod y fenter hon yw lleihau'r amser y mae teuluoedd yn ei dreulio yn y llysoedd teulu, gan flaenoriaethu diogelwch y plant a'u rhieni/gofalwyr ar yr un pryd a hyrwyddo dull o ddatrys problemau wrth wneud trefniadau ar gyfer plant. Gelwir y fenter newydd hon yn 'Braenaru'.  Os ydych chi wedi bod yn rhan o unrhyw achosion cyfraith breifat o’r blaen, byddwch yn sylwi ar wahaniaeth yn eich cysylltiad â’r llys teulu a Cafcass Cymru.

Ar gyfer ceisiadau yng Ngogledd Cymru, unwaith y bydd y llys wedi derbyn cais, bydd fel arfer yn gofyn i ni ysgrifennu adroddiad ynghylch yr effaith ar y plentyn.

Fel cam cyntaf, byddwn yn casglu gwybodaeth o wiriadau diogelwch gyda'r heddlu a'r awdurdodau lleol ac yn gwneud trefniadau i siarad â chi ac unrhyw oedolyn arall (oedolion eraill) sy'n rhan o'r achos.

Byddwn yn gwrando ar y rhesymau pam mae eich teulu wedi gofyn i'r llys wneud gorchymyn, y trefniadau a fyddai’n gweithio orau i'r plant yn eich barn chi, ac unrhyw bryderon sydd gennych am eich diogelwch a'ch lles chi a'ch plant.

Yn dibynnu ar y materion sy’n berthnasol i'ch teulu, mae'n bosibl y byddwn am siarad â phobl eraill sy’n ymwneud â’ch teulu (fel ysgol eich plant a gwasanaethau cymorth eraill), ac efallai y byddwn am siarad â’r plant eu hunain.  Os gallwn, ac os yw'n ddiogel gwneud hynny, byddwn yn helpu'r teulu i gytuno ar y trefniadau.  Gall hyn gynnwys sawl cyfarfod neu drafodaeth gydag aelodau teulu dros y ffôn, trwy alwad fideo, neu mewn cyfarfodydd wyneb yn wyneb.  Bydd yr adroddiad ynghylch yr effaith ar y plentyn yn rhoi crynodeb o'r gwaith rydym wedi'i wneud. Rydym yn anfon yr adroddiad i'r llys ac mae'r oedolion sy'n rhan o'r achos yn derbyn copi hefyd, fel arfer.  Bydd y llys yn penderfynu ar y camau nesaf wedyn.  Os yw gweithiwr cymdeithasol o'r Gwasanaethau Plant wedi'i neilltuo ar gyfer eich plant, mae'n bosibl y bydd y llys yn gofyn iddo wneud y gwaith hwn ac ysgrifennu'r adroddiad ynghylch yr effaith ar y plentyn yn ein lle.

Cewch fanylion ynglŷn â'r hyn sy'n digwydd ar ôl i chi gyflwyno cais i'r llys teulu yng Ngogledd Cymru, ynghyd â rhywfaint o wybodaeth ddefnyddiol arall, yn ein llythyr cyflwyno.

Mae’r llys teulu yn cynorthwyo i ddatrys anghytundebau rhwng teuluoedd ac yn gymorth i amddiffyn plant a phobl ifanc a all fod mewn perygl o niwed.

Materion teuluol yn unig sy’n cael eu penderfynu mewn llys teulu. Er ei fod yn edrych fel unrhyw lys arall, mae’n ceisio bod yn llai ffurfiol.

Weithiau bydd y ‘partïon’ (y bobl sydd â rhan yn yr achos, rhieni neu’r awdurdod lleol) yn cael cymorth cyfreithiol; gall hyn fod yn gyfreithiwr neu fargyfreithiwr. Mae’r bobl hyn yn gwybod am gyfraith plant a theulu ac fe fyddant yn siarad â’r barnwr i egluro dymuniadau a theimladau’r bobl y maent yn eu cynrychioli.

Weithiau bydd y ‘partïon’ yn eu cynrychioli eu hunain yn y llys. Gelwir y ‘partïon’ hyn yn ‘achwynwyr personol’ ac mae ganddynt yr hawl i annerch y llys yn bersonol, yn union fel y byddai cyfreithiwr neu fargyfreithiwr yn ei wneud. Os ydych chi’n  achwynwr personol (LiP), gellwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth a chymorth yn ein hadran Cymorth a Chefnogaeth isod.

Ni allwn ni gynnig unrhyw gyngor cyfreithiol. Os byddwch yn ysgaru neu’n gwahanu ac os nad oes gennych gyfreithiwr, efallai y cewch wybodaeth ddefnyddiol ar y gwefannau hyn, sy’n trefnu gwahanu, bywydau teuluol, gwybodaeth y Weinyddiaeth Gyfiawnder am wneud trefniadau ar gyfer plant.

Mae’r barnwyr yn y llys teulu wedi cael hyfforddiant arbennig cyn iddynt ddechrau gwneud penderfyniadau. Bydd y barnwr yn gofyn cwestiynau ac yn gwrando ar safbwyntiau pawb ynghylch yr anghytundeb cyn gwneud penderfyniad ac efallai y bydd yn holi arbenigwyr, megis gweithwyr cymdeithasol a chynghorwyr llys teulu, i’w gynorthwyo i wneud ei feddwl i fyny.

Ni fydd Cafcass Cymru byth yn cymryd rhan mewn achos ond os bydd y llys yn gofyn i ni.

Ni fydd plant a phobl ifanc yn mynd i’r llys fel arfer, felly ein gwaith ni ydy sicrhau ein bod yn darganfod beth yw dymuniadau a theimladau'r plant yn yr achos fel y gallwn ddweud am y rhain wrth y llys a’r barnwr/ynad.  Bydd hyn fel rheol yn ffurf adroddiad y bydd y barnwr yn ei ddarllen ac yn gofyn cwestiynau yn ei gylch os bydd arno angen.  Byddwn hefyd yn rhoi’r cyfle i blant a phobl ifanc gyfathrebu â’r llys drwy helpu ysgrifennu llythyr neu wneud llun i’r barnwr neu’r byddwn yn cyflwyno ar eu rhan.

Mae gan blant yr hawl i ofyn i gael cyfarfod y barnwr neu’r ynadon a fydd yn gwneud penderfyniadau ar eu rhan.  Fe wnawn adael y llys wybod os yw plentyn yn ein hysbysu eu bod eisiau cyfarfod y person sy’n ymdrin â’u hachos.  Bydd y barnwr neu’r ynad yna’n penderfynu os ydynt am gynnal cyfarfod a’r plentyn. 

Unwaith y bydd y llys yn hapus eu bod wedi clywed barn pawb sydd â rhan yn yr achos, a’u bod wedi derbyn yr holl wybodaeth y mae arnynt ei hangen, byddant yn gwneud penderfyniad ar yr hyn y maent yn ei gredu sydd er budd pennaf y plentyn yn yr achos.

Gofynnir i chi ddod i’r llys teulu ar ddyddiad ac amser penodedig. Fe all hyn fod yn wrandawiad o bell, sy’n cymryd lle dros y ffon neu trwy fideoalwad, neu efallai ofynnir i chi ddod i’r llys. Bydd rhywun o Cafcass Cymru ar gael fel arfer i gynorthwyo’r llys. Yn ddibynnol a’r cyngor a rhoddi’r i’r llys yn yr Adroddiad Ymholiadau Diogelwch, efallai gewch eich gofyn i siarad â ni a’r parti arall i weld a ellir cyrraedd cytundeb sy’n cyrraedd anghenion a budd pennaf eich plant.

Os bydd cam-drin domestig wedi bod yn nodwedd o’r berthynas bydd yn annhebygol y byddwch yn siarad â’r gweithiwr Cafcass Cymru ar y cyd a’r parti arall.

Os ceir cytundeb ac os bydd y llys yn fodlon ei bod yn ddiogel ac er budd pennaf eich plant, efallai y gwneir gorchymyn yn datgan yr hyn sydd wedi ei gytuno. Gelwir y gorchymyn hwn yn ‘orchymyn cydsyniad’ a bydd yn dod â’r broses llys i ben.

Os na cheir cytundeb, efallai y bydd y llys yn gofyn i ni am ein cyngor ac yn penderfynu ar y ffordd orau ymlaen. Efallai mai'r cyngor yw y byddai canolfan gyswllt yn addas. Efallai y cewch eich cyfeirio at gwrs Gweithio Gyda'n Gilydd er mwyn Plant (WT4C), ac os oes pryderon am ddiogelwch neu les eich plant, neu ynghylch a allant gael perthynas ddiogel gyda'r ddau riant, gall y llys ofyn i Cafcass Cymru neu'r awdurdod lleol am asesiad pellach cyn gwneud penderfyniad.

Ar ôl i orchymyn cael ei wneud yn y gwrandawiad cyntaf, bydd ymarferydd Cafcass Cymru yn cael ei ddyrannu i’ch achos. Fe wnawn wrando ar farn y plant ac oedolion yn yr achos. Os yw’n ddiogel i wneud hyn, fe wneith yr ymarferydd geisio eich cynorthwyo i gyrraedd cytundeb. Bydd y llys yn darllen yr adroddiad ac efallai yn gwrando ar dystiolaeth gan yr ymarferydd Cafcass Cymru. Byddent hefyd yn ystyried gwybodaeth gennych chi a’r parti arall cyn gwneud ei benderfyniad.

Mae’r llythyr rhagarweiniol yma’n egluro mwy am sut y byddem yn gweithio a chi os yw adroddiad pellach yn cael ei orchymyn gan y llys.

WT4C yw’r hyn y mae’r llys yn ei alw yn Weithgaredd Trefniadau Plant. Mae’r rhain wedi eu bwriadu i hyrwyddo, annog a chynnal cyswllt rhwng plant a’r rhiant/aelod o’r teulu nad ydynt yn byw gydag ef/hi ar hyn o bryd.  Mae’r WT4C yn cefnogi’r egwyddor y dylai plant gael perthynas ystyrlon gyda’r ddau riant yn dilyn gwahanu, cyn belled â bod hynny’n ddiogel ac er budd pennaf y plentyn.

Nod y cwrs yw cefnogi rhieni i ganolbwyntio ar anghenion eu plentyn/plant, lleihau unrhyw wrthdaro a gwella eu cyfathrebu.

Dim ond darparwyr annibynnol, sydd wedi derbyn yr hyfforddiant priodol, sy’n darparu’r cwrs WT4C. Nid yw’n cael ei ddarparu gan Cafcass Cymru.

Does dim tâl am fynychu’r rhaglen WT4C.

Mae rhagor o wybodaeth ar gael ar taflen ffeithiau WT4C.

Weithiau bydd ar y ‘partïon’ eisiau eu cynrychioli eu hunain yn y llys. Gelwir y partïon hyn yn ‘achwynwyr personol’ ac mae ganddynt yr hawl i annerch y llys yn union fel y byddai cyfreithiwr neu fargyfreithiwr yn ei wneud. Os ydych chi yn achwynwr personol, efallai y bydd gennych ddiddordeb yn y ffilm fer hon a gynhyrchwyd gan y Cyngor Cyfiawnder Teuluol. Mae’r ffilm yn edrych ar y ffordd y dylai unigolyn heb gyfreithiwr ei gynrychioli ef neu hi ei hun yn y llys ynghylch problem deuluol. Mae’r ffilm yn edrych ar y cwestiynau yr oedd pobl, fu yn eu cynrychioli hwy eu hunain, yn dweud eu bod yn poeni fwyaf amdanynt ac mae’n rhoi awgrymiadau syml ar gyfer cyflwyno eich achos.

Cam-drin domestig yw un person yn camddefnyddio grym a rheolaeth dros un arall o fewn perthynas agos neu deuluol. Gall fod yn gam-drin corfforol, emosiynol, seicolegol, ariannol neu rywiol, neu gyfuniad o’r rhain i gyd.

Os ydych chi’n ddioddefwr cam-drin domestig, gellwch gysylltu â Llinell Gymorth Live Fear Free: 0808 8010800 info@livefearfreehelpline.wales am gymorth, cyngor a gwybodaeth. Mae Live Fear Free yn llinell gymorth cam-drin domestig 24 awr am ddim i bawb.

Beth fydd Cafcass Cymru yn ei wneud?

Gellwch weld mwy o wybodaeth am gam-drin domestig a sut y cewch eich cynorthwyo yn y llys yn ein taflen ffeithiau.
 

Os cawn ar ddeall fod yna gam-drin domestig yn eich achos chi yn awr neu yn y gorffennol, byddwn yn dweud wrth y llys fel y gall y barnwr wneud penderfyniad ynghylch eich plant a rhoi blaenoriaeth i’w diogelwch.

Efallai y bydd dioddefwyr cam-drin domestig sy’n bodloni rhai meini prawf yn gymwys i dderbyn cymorth cyfreithiol; cewch fwy o wybodaeth am hyn yn y fan hon.

Gallwch ddygsu mwy ynghylch ymrwymiad parhaus a diwyro Cafcass Cymru i wella canlyniadau i blant a'u teuluoedd sy'n oroeswyr/dioddefwyr cam-drin domestig, drwy ymarfer gwaith cymdeithasol medrus ac sy'n ystyriol o drawma mewn perthynas â cham-drin domestig yn ein Datganiad Diweddaru Gwella a Newid Diwylliannol Mewn Perthynas â Cham-drin Domestig Gorffennaf 2024.

Mae pawb yn unigryw ac ag anghenion gwahanol ac efallai y bydd angen inni roi cymorth pellach ar gyfer rhai o’r anghenion hynny – er enghraifft, er mwyn gallu cyfathrebu mor effeithiol â phosibl. Yn Cafcass Cymru, rydym yn ymrwymedig i sicrhau bod unigoliaeth pawb yn cael ei gwerthfawrogi ac i weithio gyda chi mewn ffordd sy'n cefnogi a dathlu gwahaniaeth, ynghyd â sicrhau bod dymuniadau a theimladau plant yn cael eu deall a'u clywed yn gywir gan y llys teulu. Byddwn yn gofyn ichi am eich amrywiaeth er mwyn sicrhau ein bod yn ystyried eich anghenion.

Rhowch wybod inni cyn gynted â phosibl os bydd angen cymorth, ystyriaeth neu gymorth ychwanegol gennym arnoch chi neu’ch plant. Os nad yw'r Saesneg eich mamiaith ac rydych yn teimlo y byddech yn elwa ar gyfieithydd neu gyfieithiad o'n dogfennau, rhowch wybod inni a byddwn yn gwneud ein gorau glas i sicrhau bod hyn yn digwydd.

Gallwch ddod o hyd i fwy o wybodaeth am hyn yn ein Strategaeth Amrywiaeth a Chynhwysiant a'n taflen ffeithiau.

Mae gwaith ymchwil yn dangos i ni ei bod yn bwysig bod plant yn deall beth sydd wedi cael ei benderfynu yn y Llys Teulu. Oni bai eu bod yn ifanc iawn, mae plant yn debygol o wybod bod newidiadau'n digwydd. 

Nod ein canllaw i rieni a gofalwyr yw  helpu i gefnogi rhieni a gofalwyr eraill pan fyddan nhw'n rhannu penderfyniadau sydd wedi cael eu gwneud yn y Llys Teulu gyda phlant.

Gwybodaeth am ble i ddod o hyd i gymorth pellach i oedolion gan sefydliadau ac elusennau allanol.

AFA Cymru

Gwasanaeth cynghori i aelodau o’r cyhoedd ac ar gyfer gweithwyr proffesiynol yng Nghymru – yn darparu cymorth a gwybodaeth am fabwysiadu, maethu ac olrhain perthnasau i’r holl rai yr effeithiwyd arnynt mewn unrhyw ffordd.
www.afacymru.org

BAWSO

Gwybodaeth, Cyngor a Chefnogaeth i bobl Dduon a phobl o dras Ethnig Lleiafrifol yng Nghymru
www.bawso.org.uk

Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru

Mae Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru yn bodoli i weithredu, rhoi cymorth a chyngor i ofalwyr ledled Cymru.
carers.org

Cyswllt Teulu

Mae Cyswllt Teulu yn darparu cymorth, cyngor a gwybodaeth i deuluoedd â phlant anabl, waeth beth fo’u cyflwr neu anabledd.
contact.org.uk

Bywydau Teuluoedd

Cymorth rhianta a chefnogaeth i’r teulu gan Fywydau Teuluoedd (Parentline Plus gynt) drwy ein gwefan, sgwrs ar-lein, llinell gymorth a dosbarthiadau magu plant.
www.familylives.org.uk

Mae’r Ddau Riant yn Cyfrif

Rydym yn darparu cyngor arbenigol, cymorth ymarferol ac yn ymgyrchu dros rieni sengl.
www.bpmuk.org

HAFAL

Ni yw elusen bennaf Cymru ar gyfer pobl ag afiechyd meddwl difrifol a’u gofalwyr.
www.hafal.org

Cymdeithas Genedlaethol Canolfannau Cyswllt Plant (NACCC)

Cadw rhieni mewn cysylltiad â’u plant ar ôl gwahanu.
naccc.org.uk

Relate Cymru

Cynghori ynghylch Perthynas, Therapi Rhywiol A Chyswllt â Phlentyn a Gynhelir yng Nghymru
www.relate.org.uk

SafeLives

Elusen genedlaethol sy’n ymroi i roi terfyn ar gam-drin domestig.
www.safelives.org.uk

Cymorth i Ferched Cymru

Cymorth i Ferched Cymru yw’r elusen genedlaethol yng Nghymru sy’n gweithio i roi terfyn ar gam-drin domestig a phob math o drais yn erbyn merched.
www.welshwomensaid.org.uk

Meddyliau Ifanc

Cymorth am ddim, cyfrinachol ar-lein a thros y ffôn i oedolion sy’n poeni am broblemau emosiynol, ymddygiad neu iechyd meddwl plentyn neu berson ifanc.
youngminds.org.uk

Magu Plant. Rhowch amser iddo

Annog ymddygiad positif, hybu hyder eich plentyn a chefnogi datblygiad.
https://llyw.cymru/magu-plant-rhowch-amser-iddo

Dewis Cymru

Mae Dewis Cymru yn darparu amrywiaeth o wybodaeth ynglŷn gwasanaethau ar gyfer oedolion. Trwy ddarllen y tudalennau yma, gallwch ganfod gwybodaeth a ellir helpu chi ganolbwyntio ar beth sydd o bwys i chi nawr. Mae pob tudalen yn cynnwys dolen i’w cyfeiriadur adnoddau, lle gewch wybodaeth am sefydliadau a gwasanaethau lleol neu genedlaethol a ellir fod o gymorth.
https://www.dewis.cymru/adults

Teulu Cymru

Mae Teulu Cymru yma i gyfeirio rhieni, gofalwyr a theuluoedd plant 0 i 18 oed tuag at y wahanol ffynonellau cymorth ymarferol ac ariannol gan Lywodraeth Cymru. O awgrymiadau rhianta a chyngor datblygu arbenigol, i helpu gyda chostau gofal plant - mae Teulu yn ei gwneud ychydig yn haws cael gafael ar y cymorth hwn mewn un lle.
https://llyw.cymru/teulucymru

Mae'n bwysig cadw'ch plentyn yn ddiogel ar-lein. Mae'r adnodd hwn ar gyfer rhieni a gofalwyr yn rhoi arweiniad a gweithgareddau defnyddiol i ddatblygu dealltwriaeth o faterion diogelwch ar-lein a chefnogi plant pan maent adref. Gellir defnyddio'r gweithgareddau i ddysgu plant am bwysigrwydd defnydd diogel a chyfrifol o dechnoleg.

Hwb, Cadw'n ddiogel ar-lein