Arolygwyr cofrestredig adeiladu

Mae arolygwyr adeiladu yn rhan hanfodol o'r diwydiant adeiladu. Maent yn sicrhau diogelwch drwy gadarnhau bod gwaith wedi'i gwblhau'n gywir ac yn unol â rheoliadau adeiladu.

Mae Arolygwyr Cofrestredig Adeiladu'n (RBI) gweithio i awdurdodau lleol neu gymeradwywyr cofrestredig rheolaeth adeiladu (RBCAs). Maent yn gyfrifol am gyflawni gweithgareddau rheoli adeiladu a reoleiddir fel:

• asesu cynlluniau
• archwiliadau
• rhoi cyngor i gyrff rheoli adeiladu sy'n cyflawni swyddogaethau a reoleiddir

O fis Ebrill 2024 rhaid i arolygwyr adeiladu fod wedi cofrestru gyda'r awdurdod rheoleiddio er mwyn ymgymryd â gweithgareddau rheoli adeiladu a reoleiddir yng Nghymru.

Ni fydd y gofyniad i arolygwyr adeiladu gael eu cofrestru yn newid y dyletswyddau y maent yn eu cyflawni o ddydd i ddydd, ond bydd yn sefydlu lefel sylfaenol o gymhwysedd ar draws y diwydiant ac yn sicrhau bod gwell diogelwch ledled y wlad.

Mae 4 dosbarth o gymhwysedd ar gael:

Dosbarth 1

Ni fydd angen asesiad cymhwysedd ar gyfer RBIs Dosbarth 1. Dim ond dan oruchwyliaeth y caiff Dosbarth 1 weithio. Mae'r dosbarth hwn yn addas ar gyfer y rhai sy'n newydd i'r proffesiwn, neu'n cael hyfforddiant.

Dosbarth 2

Mae Dosbarth 2 yn dynodi lefel benodol o gymhwysedd fel yr asesir gan gynllun cymeradwy. Gall RBIs sydd wedi'u hachredu ar y lefel hon weithio heb oruchwyliaeth ar gategorïau adeiladu y maent wedi'u cofrestru i weithio arnynt, a allai gynnwys:

• categori A, tŷ preswyl ar gyfer un aelwyd, llai na 7.5m o uchder
• categori B, fflatiau preswyl a thai annedd, llai nag 11m o uchder
• categori C, fflatiau preswyl a thai annedd, 11m neu fwy ond llai na 18m o uchder
• categori D, pob math o adeilad a defnydd, llai na 7.5m o uchder
• categori E, pob math o adeilad, 7.5m neu fwy ond llai nag 11m o uchder
• categori F, pob math o adeilad, 11m neu fwy ond llai na 18m o uchder

Sylwer: Nid yw Dosbarth 2 yn cynnwys adeiladau ansafonol nac adeiladau risg uwch.

Dosbarth 3

Mae cymhwysedd Dosbarth 3 yn dynodi gallu uwch. Gall yr RBI sydd wedi dangos tystiolaeth o allu ar y lefel hon weithio heb oruchwyliaeth ar gategorïau adeiladu y maent wedi'u cofrestru i weithio arnynt, a allai gynnwys:

• adeiladau Categori A i F
• categori G, pob math o adeiladau, gan gynnwys safonol ac ansafonol ond heb gynnwys risg uchel, heb unrhyw derfyn uchder
• categori H, pob math o adeilad, gan gynnwys risg uchel

Dosbarth 4  Rheolwr technegol 

Mae'r dosbarth hwn o gymhwysedd wedi'i fwriadu ar gyfer y rhai sydd mewn swyddi rheoli neu oruchwylio. Mae'n ychwanegiad at gymhwyster Dosbarth 2 neu Ddosbarth 3. Rhaid i rywun sy'n gweithredu gyda'r dosbarthiad hwn beidio â chyflawni gweithgareddau heb oruchwyliaeth sydd wedi'u graddio uwchlaw eu dosbarthiad cynradd – er enghraifft, rhaid i reolwr technegol Dosbarth 4 sydd wedi cael ei asesu fel un cymwys i ddelio â gweithgareddau Dosbarth 2 beidio â chyflawni unrhyw weithgareddau Dosbarth 3 heb oruchwyliaeth.

Gallwch reoli tîm rheoli adeiladu yn weinyddol heb gael eich cofrestru fel arolygydd adeiladu, ond ni allwch reoli gweithwyr proffesiynol rheoli adeiladu ar faterion technegol oni bai eich bod wedi cofrestru.

I gofrestru fel arolygydd adeiladu Dosbarth 2, 3 neu 4, bydd angen i chi gwblhau asesiad cymhwysedd annibynnol. Mae tri chynllun cymeradwy:

• Y Sefydliad Cymhwysedd Diogelwch Adeiladau
• Cymdeithas Siartredig y Peirianwyr Adeiladu (CABE) – www.cbuilde.com
• Total Training Development Ltd

Bydd y cynlluniau hyn yn asesu eich cymhwysedd trwy bortffolio o'ch gwaith yn ogystal ag arholiad neu gyfweliad. Mae'r asesiad yn gwerthuso eich sgiliau, gwybodaeth, profiad ac ymddygiad yn erbyn fframwaith cymhwysedd arolygydd adeiladu. Bydd cwblhau asesiad yn llwyddiannus yn eich galluogi i hawlio tystysgrif sy'n profi eich cymhwysedd a fydd yn cael ei ddefnyddio fel rhan o'ch cais cofrestru. Mae'n rhaid i chi gael eich ailasesu o leiaf bob 4 blynedd.

I wneud cais i gofrestru fel arolygydd adeiladu, bydd angen i chi benderfynu pa fathau o adeilad rydych yn gymwys i weithio arnynt:

• adeiladau safonol ac ansafonol
• 8 categori adeiladu gwahanol

Adeiladau safonol

Mae adeilad safonol wedi'i ddylunio a'i adeiladu o safonau a chodau cyffredin a gydnabyddir gan y diwydiant.

Adeiladau ansafonol   

Adeilad ansafonol yw adeiladau sy'n cynnwys unrhyw beth y tu allan i dechnegau adeiladu cyffredin. Nid ydynt yn dilyn egwyddorion dylunio a gydnabyddir gan y diwydiant a nodir mewn codau cyfarwyddyd adeiladu perthnasol, megis:    

• dogfennau cymeradwy, sy'n darparu arweiniad ar gyfer rhai sefyllfaoedd adeiladu cyffredin    
• Safonau Prydeinig    
• dogfennau technegol, er enghraifft y Memoranda iechyd technegol (ar NHS.cymru)

Gall gwaith adeiladu ansafonol gynnwys:    

• amodau tir anodd   
• adeiladau â meddiannaethau anarferol neu lefelau uchel o gymhlethdod, er enghraifft canolfannau siopa ble y ceir nifer uchel o siopwyr a gweithwyr, canolfannau cynadledda ac ysbytai     
• adeiladau mawr neu uchel iawn ac adeiladau pren mawr     
• rhai adeiladau sy'n cynnwys dulliau adeiladu modern     

Cyn i brosiect adeiladu ddechrau, dylai cyrff rheoli adeiladu nodi a yw adeilad yn ansafonol, oherwydd eu bod yn:     

• fawr iawn     
• uchel iawn     
• adeiladau pren mawr

Categorïau adeiladu

Yr 8 categori adeiladu y gallwch gofrestru i weithio arnynt yw: 

• categori A, tŷ annedd preswyl ar gyfer un aelwyd, llai na 7.5 metr o uchder 
• categori B, fflatiau preswyl a thai annedd, llai nag 11 metr o uchder
• categori C, fflatiau preswyl a thai annedd, 11m neu fwy ond llai na 18m o uchder 
• categori D, pob math o adeiladau a defnydd, llai na 7.5 metr o uchder, ac eithrio adeiladau ansafonol
• categori E, pob math o adeiladau, 7.5 metr neu fwy ond llai nag 11 metr o uchder, ac eithrio adeiladau ansafonol
• categori F, pob math o adeilad 11 metr neu fwy ond llai na 18 metr o uchder 
• categori G, pob math o adeilad, gan gynnwys safonol ac ansafonol ond heb gynnwys risg uwch, heb unrhyw derfyn uchder 
• categori H, pob math o adeilad, gan gynnwys risg uwch

Cyn i chi wneud cais i gofrestru fel arolygydd adeiladu

Bydd angen i chi benderfynu:

• y mathau o adeiladau rydych chi'n gymwys i weithio arnyn nhw
• y dosbarth cofrestru y dylech wneud cais amdano
• ac a ydych yn gymwys i asesu cynlluniau neu gynnal arolygiadau, neu'r ddau

Mae gwybodaeth i'ch helpu i benderfynu ar gael yn y fframwaith cymhwysedd arolygwyr adeiladu Cymru. Mae'r fframwaith hwn yn nodi'r sgiliau, yr wybodaeth a'r cymwysterau sy'n ofynnol ar gyfer eich cais cofrestru.

I wneud cais i gofrestru fel arolygydd adeiladu dosbarth 2, 3 neu 4, byddwch yn gorfod cwblhau asesiad cymhwysedd annibynnol – fel arall byddwch cewch eich cofrestru fel arolygydd adeiladu dosbarth 1 a dim ond dan oruchwyliaeth y gallwch weithio.

Gallwch wneud cais i gofrestru fel arolygydd adeiladu ar-lein.

Bydd ceisiadau fel arfer yn ddilys am 4 blynedd.

Yr hyn y bydd ei angen arnoch

I gwblhau'r cofrestriad, bydd angen i chi ddarparu:

• eich enw, dyddiad geni a manylion cyswllt
• eich rhif Yswiriant Gwladol i groeswirio gyda'ch asesiad cymhwysedd
• y dosbarth arolygydd adeiladu rydych am ei gofrestru ar ei gyfer
• y categorïau o adeiladau yr ydych yn gymwys i weithio arnynt
• manylion eich asesiad cymhwysedd annibynnol, os oes gennych un
• manylion aelodaeth cyrff proffesiynol perthnasol, os oes rhai ar gael
• eich statws cyflogaeth
• manylion eich cerdyn credyd neu ddebyd i dalu'r ffi gofrestru o £336
• yn ogystal â'r ffi gofrestru, ar ôl blwyddyn 2 eich cofrestriad, bydd angen i chi dalu ffi cynnal a chadw blynyddol. Gallwch ddarllen mwy am hyn yn atodlen 1 cynllun codi tâl Cymru

Gwneud penderfyniad

Bydd yr wybodaeth y byddwch yn ei gyflwyno yn eich cais yn cael ei hystyried gan y BSR a byddant yn dweud wrthych os yw wedi ei gymeradwyo. Os bydd angen mwy o wybodaeth neu dystiolaeth ategol arnynt er mwyn prosesu eich cais, bydd y BSR yn cysylltu â chi.

Mewn achosion lle y caiff y cais ei wrthod, bydd y BSR yn dweud wrthych pam. Gellir apelio yn erbyn penderfyniadau i system Ynadon Cymru.

Ar ôl cofrestru, rhaid i chi gynnal a datblygu eich cymhwysedd fel arolygydd adeiladu. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i chi:

• Cydymffurfio â'r cod ymddygiad
• parhau i ddatblygu eich sgiliau a'ch gwybodaeth, gellir dangos tystiolaeth o hyn drwy gynnal portffolio cyfredol o waith
• cwblhau asesiad cymhwysedd annibynnol o leiaf bob pedair blynedd
• cael eich goruchwylio os ydych yn gwneud gwaith y tu allan i'ch dosbarth cofrestru neu gymhwysedd presennol

Os ydych am ehangu'r ystod o waith rydych wedi'i gofrestru i'w wneud, gallwch wneud hynny drwy:

• datblygu eich cymhwysedd yn eich dosbarth, i weithio ar draws mwy o gategorïau adeiladu
• pasio asesiad cymhwysedd annibynnol i newid eich dosbarth cofrestru

Gall RBIs weithio ar wahanol fathau o brosiectau yn ystod eu gyrfaoedd. Wrth i chi ddatblygu a dangos tystiolaeth o'ch cymhwysedd i gynnal gwaith dosbarth penodol, bydd eich dosbarth cofrestredig a'r mathau o waith y gallwch eu gwneud yn cynyddu. Caniateir i RBIs weithio heb oruchwyliaeth ar brosiectau o fewn cwmpas eu cymhwysedd fel y'u rhestrir ar y gofrestr o arolygwyr adeiladu. 

Er mwyn caniatáu dilyniant a datblygiad gyrfa, caniateir i RBIs weithio ar brosiectau y tu allan i gwmpas eu cofrestriad. Rhaid i unrhyw waith nad ydych wedi cofrestru ar ei gyfer fod o dan oruchwyliaeth RBI cymwys addas. 

Dylai gweithio dan oruchwyliaeth fod yn rhan o'ch dysgu a'ch datblygiad proffesiynol. Rheolir goruchwyliaeth gan eich cyflogwr. Os ydych yn hunangyflogedig, dylech gysylltu â'r corff rheoli adeiladu yr ydych yn gweithio iddo a threfnu goruchwyliaeth gan arolygydd adeiladu cofrestredig addas.

Mae'r gwaith a wnewch dan oruchwyliaeth yn cael ei asesu gan eich goruchwyliwr ac maent yn atebol am eich gwaith. Rhaid i gyflogwyr gael system ar waith i sicrhau bod yr holl waith dan oruchwyliaeth yn cyrraedd y safon.

Rhaid cofnodi gwaith dan oruchwyliaeth yn ffeiliau'r prosiect, a dylech gadw tystiolaeth o'ch gwaith yn eich portffolio.

Ni ddylech ymgymryd â rôl rheoli technegol, na goruchwylio gwaith pobl eraill, oni bai bod gennych y cymhwysedd angenrheidiol i wneud hynny.

Gweithio dan oruchwyliaeth: arolygydd adeiladu hyfforddeion dosbarth 1

Fel arolygydd adeiladu dan hyfforddiant, bydd angen goruchwylio'r gwaith rydych chi'n ei wneud. Mae'r gwaith y gallech gael eich goruchwylio arno, fel arolygwr adeiladu dan hyfforddiant dosbarth 1, yn cynnwys:

• gwirio cynlluniau ar gyfer cydymffurfio â rheoliadau adeiladu lle caiff y cynlluniau eu hailwirio gan ddosbarth addas 2-4 RBI
• arolygu gwaith adeiladu ochr yn ochr â dosbarth addas 2-4 RBI. Bydd hyn yn cynnwys trafod canfyddiadau gyda hwy, a goruchwylio'ch penderfyniadau
• casglu gwybodaeth i ddangos i RBI dosbarth 2-4 cymwys addas ar gyfer penderfyniad ar gydymffurfio

Gweithio dan oruchwyliaeth: arolygydd adeiladau cofrestredig dosbarth 2

Mae'r gwaith y gallech gael eich goruchwylio arno, fel arolygydd cofrestredig dosbarth 2, yn cynnwys:

• gwirio cynlluniau a manylebau ar gyfer cydymffurfio â RBI cymwys addas yn erbyn rheoliadau adeiladu ar gyfer gwaith dosbarth 2, nad ydych wedi cofrestru ar ei gyfer
• gwirio cynlluniau a manylebau ar gyfer gwaith dosbarth 3 lle caiff y cynlluniau eu hailwirio gan ddosbarth 3 RBI cymwys addas
• arolygu gwaith adeiladu ochr yn ochr â dosbarth 2 neu 3 RBI. Bydd hyn yn cynnwys trafod canfyddiadau a goruchwylio'ch penderfyniadau
• casglu gwybodaeth i ddangos i RBI cymwys addas o ddosbarth 2 nad ydych yn gymwys ar ei gyfer, neu ddosbarth 3 ar gyfer penderfyniad ar gydymffurfiaeth

Fel RBI Dosbarth 2, efallai y byddwch hefyd yn gyfrifol am oruchwylio RBIs dosbarth 1, neu RBIs dosbarth 2 gyda chofrestriad yn is na'ch un chi.

Arolygu arolygwyr adeiladau cofrestredig

Os ydych yn goruchwylio gwaith RBI arall, rydych yn gyfrifol am eu gwaith ac mae'n rhaid i chi sicrhau ei fod yn cael ei wneud yn gywir.

Gallwch ond oruchwylio gwaith yr ydych yn gymwys i'w wneud, ac sy'n dod o fewn cwmpas eich cofrestriad. Os bydd eich cymhwysedd yn newid ar ôl asesiad, mae'n rhad ac am ddim i ddiweddaru eich manylion cofrestru.

Mae mwy o fanylion am eich cyfrifoldebau yn y cod ymddygiad RBI.

Dod o hyd i oruchwyliwr

Mae'n rhaid i'r corff rheoli adeiladu rydych chi'n gweithio iddo roi goruchwyliwr i chi. Mae hyn yr un peth p'un a ydych yn gyflogedig neu'n hunangyflogedig.

Rhaid i'r corff rheoli adeiladu fod â phroses ar waith i sicrhau bod yr holl waith dan oruchwyliaeth yn cyrraedd y safon.

Bydd eich manylion yn ymddangos ar y gofrestr gyhoeddus o arolygwyr adeiladu a gynhelir gan y BSR. Mae'r gofrestr yn caniatáu i bobl wirio pwy sy'n arolygydd adeiladu cofrestredig a'r gwaith y maent wedi'i gofrestru i'w wneud.

Mae'r gofrestr yn dangos:

• eich enw
• os ydych wedi eich cyflogi gan gorff rheoli adeiladu, enw a chyfeiriad eich cyflogwr
• os ydych yn hunangyflogedig, y cyfeiriad busnes a gyflwynwyd gennych yn eich cais
• eich dosbarth cofrestru
• pa gategorïau o adeiladau rydych wedi cofrestru i weithio arnynt
• dyddiad dechrau a gorffen y rhaglen
• manylion unrhyw amodau sy'n gysylltiedig â'ch cofrestriad, megis cyfyngiadau ar y math o waith y gallwch ei wneud

Gellir tynnu eich manylion oddi ar y gofrestr os:

• ydych yn gofyn am gael eich tynnu i ffwrdd oherwydd nad ydych am weithio fel arolygydd adeiladu mwyach
• na fyddwch yn adnewyddu eich cofrestriad cyn iddo ddod i ben
• ydych yn tramgwyddo o ran eich cyfrifoldebau a'ch cofrestriad yn cael ei atal neu ei ganslo

Os caiff eich manylion eu tynnu oddi ar y gofrestr, bydd y BSR yn parhau i gadw'ch manylion yn unol â'n polisi cadw data.

I ofyn am gael eich tynnu oddi ar y gofrestr, ffoniwch y BSR ar 0300 790 6787

Mae'n rhaid i chi hysbysu'r BSR o fewn 28 diwrnod o unrhyw newidiadau sy'n berthnasol i'ch cofrestriad, fel:

• eich enw
• eich cyfeiriad cartref neu gyfeiriad cyswllt
• eich manylion cyswllt
• eich cyflogwr a manylion eich cyflogwr
• os ydych am newid eich dosbarth cofrestru neu gategorïau gwaith
• unrhyw euogfarnau troseddol perthnasol
• os ydych yn cael eich cosbi gan gorff proffesiynol
• os ydych yn cael eich datgan yn fethdalwr, neu'n destun camau eraill fel y nodir yn y Cod Ymddygiad ar gyfer arolygwyr adeiladu cofrestredig
• os nad ydych am fod ar y gofrestr mwyach

Gallwch ddarllen mwy am reolau cofrestru yn atodiad 3 y Cod Ymddygiad ar gyfer arolygwyr adeiladu cofrestredig (hse.gov.uk).

I ddiweddaru eich cofrestriad, ffoniwch y BSR ar 0300 790 6787

Os byddwch yn euog o gamymddwyn proffesiynol, gallech wynebu sancsiynau. Gellir defnyddio torri'r cod ymddygiad fel tystiolaeth o gamymddwyn proffesiynol.

Rydych yn cyflawni trosedd a gallech gael eich erlyn os ydych

• yn gwneud gwaith nad ydych wedi cofrestru i'w wneud heb oruchwyliaeth
• yn gweithio fel arolygydd adeiladu ar ôl mis Ebrill 2024 heb gofrestru