Integreiddio mudwyr: ymchwil i wasanaethau dehongli ieithoedd tramor - Adran 3: methodoleg

Prif nod yr ymchwil hwn yw adolygu meysydd posibl i'w gwella o ran argaeledd a digonolrwydd gwasanaethau dehongli ieithoedd tramor ar gyfer mudwyr dan orfod yng Nghymru. Er mwyn ymateb i'r themâu ymchwil allweddol, adolygwyd darpariaeth gwasanaethau gan ddefnyddio dull systemau a theori wedi'i seilio. 

Roedd y dull ansoddol yn canolbwyntio ar wybodaeth a chanfyddiadau cyfranogwyr sy'n gweithio yn/derbyn y gwasanaeth. Roedd hyn yn golygu ymgysylltu â chyfranogwyr i fyfyrio ar eu profiadau o fewn y system gan symud i'w hasesiad o sut y gellir gwella'r system. 

Ystyriwyd y dull ansoddol a oedd yn canolbwyntio ar wybodaeth a chanfyddiadau cyfranogwyr yn fwyaf addas ar gyfer mynd i'r afael â'r themâu ymchwil allweddol.  Disgrifir hyn fel methodoleg 'seiliedig ar ganfyddiad'. 

Un o brif gryfderau astudiaeth sy'n seiliedig ar ganfyddiad gyda rhanddeiliaid yw y gall llawer o'r wybodaeth a'r profiad hwn ddarparu gwybodaeth ddefnyddiol am ystod o faterion mwy ymarferol a chael eu bwydo'n ôl i wella'r system a chyfathrebu.  Cyfyngiad cydnabyddedig o'r fethodoleg hon yw y gall safbwyntiau cyfranogwyr ar adegau gael eu dylanwadu gan eu diddordebau goddrychol a/neu gallant fod yn anghywir, a/neu gallant gynnwys camddehongli'r cwestiynau.

Mae'r math hwn o astudiaeth sy'n seiliedig ar ganfyddiad yn ffitio i ddull theori wedi’i seilio (Holton, J.A. & Glaser, B.G., Eds. 2012). Mae'r ymchwil wedi'i sefydlu mewn canfyddiadau a gwybodaeth a ddarperir gan gyfranogwyr drwy gyfweliadau'r prosiect. Mae hyn yn golygu bod y themâu'n cael codi o'r data, yn hytrach nag ymchwilwyr yn gweithredu neu brofi rhagdybiaeth sy'n bodoli eisoes. Mae hyn yn addas ar gyfer codi materion cymhleth, sy’n cyd-gloi fel y rhai a gyflwynir yn y system gymorth ddehongli. Mae theori wedi'i seilio hefyd yn caniatáu cyflwyno sawl golwg ar yr un ffenomen ac effaith canfyddiadau ar ymddygiad o fewn system. Roedd hyn yn bwysig gan fod y grwpiau rhanddeiliaid wedi'u lleoli mewn gwahanol leoliadau yn y system gyffredinol ac felly roedd ganddynt wahanol safbwyntiau, diddordebau, a gwybodaeth, gan gynnwys syniadau cyfranogwyr am sut y gellid gwneud gwelliannau.

Cynhaliwyd astudiaeth achos cynhenid ansoddol. Yr hyn sy'n gwneud yr astudiaeth hon yn gynhenid (Stake, R., (1995). The Art of Case Study Research, Sage Publications, Thousand Oaks, California.) yw ei bod yn rhoi dealltwriaeth well a dyfnach o brofiadau’r cyfranogwyr sy'n defnyddio gwasanaethau dehongli ieithoedd tramor yng Nghymru. Astudiaeth achos cynhenid ansoddol yw'r dull priodol, gan ei fod yn sicrhau bod amrywiol lensys yn cael eu defnyddio i gynhyrchu tystiolaeth empirig ddibynadwy, gan ganolbwyntio ar grwpiau penodol iawn o bobl (Baxter, P., and Jack, S. (2008). Qualitative Case Study Methodology: Study Design and Implementation for Novice Researchers. The Qualitative Report, 13, (4), 544-556.). Nid yw astudiaethau achos cynhenid yn enghreifftio'r dystiolaeth, nac ychwaith yn ceisio cynhyrchu theori, ond i gael cipolwg ar ffenomena a grwpiau unigryw (Eisenhardt, K. M., Graebner, M. E. (2007). Theory building from cases: Opportunities and challenges. The Academy of Management Journal, 50, (1), 25-32.).

Er mwyn sicrhau dibynadwyedd yr astudiaeth, defnyddiwyd protocol Yin (2014) (Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.), sy’n rhagdybio bod angen bod yn barod am ganfyddiadau annisgwyl wrth gasglu data. Roedd rhagweld canfyddiadau annisgwyl yn caniatáu iddynt gael eu trin yn adeiladol yn ystod dadansoddi data, gan osgoi bylchau. Yn ôl yr un protocol, cafodd rhagfarn ymchwilydd ei leihau drwy berfformio gwiriadau dibynadwyedd trwy gydol y casglu data. Casglwyd data dros gyfnod o ddeufis, gan ddefnyddio dulliau gwahanol, er mwyn osgoi camddehongli a chryfhau dibynadwyedd yr astudiaeth (Denzin, N. K. (1970). The Research Act in Sociology. Chicago: Aldine.).

Mae dilysrwydd allanol yr astudiaeth achos ansoddol hon yn heriol, gan fod y cyfranogwyr yn benodol iawn ac yn "anaml yn cael eu clywed" ac mae'r amgylchedd polisi yn newid yn barhaus, felly, nid yw'r canfyddiadau'n berthnasol i sefyllfaoedd neu boblogaethau eraill.

Mae Stake (1995) yn awgrymu er bod astudiaethau achos cynhenid ansoddol yn unigryw, darperir digon o wybodaeth gyd-destunol a chefndirol i sicrhau bod y materion dan sylw yn cael eu deall yn dda. Defnyddiwyd triongli drwy groesgyfeirio gwybodaeth a rannodd y cyfranogwyr gyda, er enghraifft, tystiolaeth mewn dogfennau polisi'r DU a nodwyd wrth gasglu gwybodaeth. Trwy graffu ar eu safbwyntiau a'u profiadau a'u gwirio yn erbyn ffynonellau dibynadwy, mae'n paentio darlun mwy cyfoethog o'u profiadau (Van Maanen, 1983).

Penderfynwyd ar y fframwaith samplu o’r boblogaeth samplu a maint samplu. Un o'r rhwystrau mwyaf oedd y diffyg sefydliadau sy'n ymgysylltu â mudwyr dan orfod yn unig.

O'i gymharu â gweddill y DU, mae gan Gymru nifer lawer llai o sefydliadau yn y trydydd sector, darparwyr gwasanaethau, a rhanddeiliaid sy'n ymgysylltu â mudwyr dan orfod yn unig ac sy'n gyfforddus yn trafod eu prosesau a'u polisïau.

Hefyd, yn wahanol i Loegr, nid yw Cymru'n casglu data'n gyson ar niferoedd mudwyr dan orfod. Mae hwn yn benderfyniad ymwybodol gan Lywodraeth Cymru i ddiogelu poblogaeth ymylol o'r fath. Cyfrannodd y penderfyniad hwn at anawsterau recriwtio.

Er mwyn gwella cyffredinoli'r adroddiad a rhoi darlun cywir o Gymru, defnyddiwyd dull Cymru gyfan, ac addaswyd y dechneg samplu yn seiliedig ar feini prawf pob poblogaeth. Arweiniodd hyn at ddau grŵp sampl penodol: y mudwyr dan orfod ac amrywiol randdeiliaid eraill.

Roedd pob un o'r cyfweliadau â mudwyr dan orfod wyneb yn wyneb, tra bod y cyfweliadau gyda charfannau eraill (gweler isod) yn gymysgedd o wyneb yn wyneb, ffôn a fideo-gynadledda.

Er mwyn gallu cyffredinoli, recriwtiwyd mudwyr dan orfod o bob cwr o Gymru. Cafodd 13 o fudwyr dan orfod eu cyfweld â chymhareb gytbwys ar draws y nodweddion Cydraddoldeb ac Amrywiaeth (rhywedd, hil, cyfeiriadedd rhywiol, oedran, anabledd, ffydd, statws cyfreithiol yn y DU). Daeth y cyfranogwyr o'r Dwyrain Canol, Gogledd Affrica, is-gyfandir India ac Affrica Is-Sahara ac roeddent yn perthyn i wyth grŵp lleiafrifol ethnig gwahanol. Cawsant i gyd eu recriwtio drwy nifer o sefydliadau, gan ddefnyddio cyfuniad o ddulliau samplu achosion eithafol a phelen-eira. Gallai'r holl gyfranogwyr siarad, deall, ac ysgrifennu Saesneg i wahanol raddau. Roedd y cyfranogwyr rhwng 21 a 50+ oed. Roedd y mwyafrif yn 25 i 35 oed. Roedd hanner y rhai a gymerodd ran yn geiswyr lloches a hanner yn ffoaduriaid. Roedden nhw i gyd yn ystyried eu hunain yn Ddu, Asiaidd ac Ethnig Leiafrifol; roedd nifer yn LHDTC+. Roedd traean y cyfranogwyr yn anabl, a mwy na hanner yn ystyried eu hunain yn Fwslimaidd. Roedd y cydbwysedd rhywedd yn 69% dynion a 31% menywod felly bron yn adlewyrchu cydbwysedd rhywedd cyffredinol mudwyr dan orfod. 

Roedd y cyfranogwyr yn gadarnhaol iawn o ran y broses gyfweld. Dywedon nhw i gyd mai dyma'r tro cyntaf erioed i rywun drafod eu profiadau nhw gyda gwasanaethau dehongli ieithoedd tramor â nhw. Roedden nhw o'r farn bod clywed eu barn yn gam cadarnhaol iawn tuag at greu gwasanaeth mwy cynhwysol ac roedden nhw'n croesawu'r cyfle i helpu i fynd i'r afael â'r materion amrywiol.

Gofynnwyd i ddeg sefydliad yn y trydydd sector a phobl mewn grwpiau cymunedol gyfrannu at yr astudiaeth hon gydag wyth yn cytuno i gymryd rhan. Cysylltwyd â'r rhai sydd â hanes o ymgysylltu'n uniongyrchol â chymunedau lleiafrifoedd ethnig a chymunedau mudwyr dan orfod. Y nod oedd manteisio ar eu gwybodaeth am wasanaethau dehongli ieithoedd tramor, yr heriau maen nhw wedi'u hwynebu dros y blynyddoedd a'r rhwystrau mynediad. Trwy waith ymgysylltu, cynhaliwyd trafodaethau un-i-un gydag wyth sefydliad wedi'u lleoli ar draws Cymru. Ar gyfer y rhan hon o'r astudiaeth, defnyddiwyd samplu bwriadus, gan mai dim ond nifer penodol o sefydliadau o'r fath sydd yng Nghymru (Guarte, J.M. and Barrios, E.B., 2006. Estimation under purposive sampling. Communications in Statistics-Simulation and Computation, 35(2), pp.277-284.). Roedd yr adborth ar y cyfweliadau yn gadarnhaol, gyda cynrychiolwyr y trydydd sector a'r cyrff cefnogol yn crybwyll mai dyma'r tro cyntaf i rywun drafod eu heriau gyda gwasanaethau dehongli ieithoedd tramor. Roedden nhw'n credu ei fod yn gam cadarnhaol tuag at wasanaethau mwy cynhwysol a chost-effeithiol.

O'r chwech darparwr y cysylltwyd â nhw, fe wnaeth dau gymryd rhan lawn ac un yn rhannol; ni wnaeth y tri arall gymryd rhan yn yr ymarfer hwn. O'r trafodaethau a gynhaliwyd gyda'r tri a wrthododd gymryd rhan, ymddengys mai diddordebau masnachol a chred nad oedd yr astudiaeth hon yn berthnasol iddynt oedd y prif gymhelliant. 

Roedd dehonglwyr anffurfiol yn awyddus iawn i gymryd rhan gyda phob un o'r 5 yn barod i gytuno. Roedd eu hangerdd fel petai'n dod o safbwynt gweld gwerth y cyfle hwn i esbonio i Lywodraeth Cymru pa broblemau maen nhw'n eu cael fel dehonglydd anffurfiol.

I rai o'r garfan hon, mae eu gallu i gymryd rhan yn yr ymchwil wedi'i gyfyngu'n helaeth gan argyfwng ffoaduriaid presennol Wcráin. Cafodd 11 o bobl eu cyfweld, wedi'u grwpio fel a ganlyn:

• Gwasanaeth Iechyd Gwladol: 3
• Awdurdodau lleol: 5
• Adran Gwaith a Phensiwn: 2
• Gwasanaeth Erlyn y Goron: 1

Er bod ffigurau'r garfan yn llai na'r disgwyl, mae'r ymchwilwyr yn hyderus bod y materion a'r themâu sy'n dod i'r amlwg o'r data yn gipolwg cywir sy'n rhoi dealltwriaeth eang o'r materion a brofir gan asiantau comisiynu yng Nghymru.

Defnyddiwyd theori wedi'i seilio ar gyfer dadansoddi data i esbonio prosesau cymdeithasol ynghylch dehongli ieithoedd tramor a defnyddio technegau, megis cyfweliadau un-i-un dwys a memos, i gyd yn elfennau allweddol ar gyfer casglu a dadansoddi data (Robrecht, LC. (1995). Grounded theory: evolving methods. Qualitative Health Res, 19, (5)169–77.

Mae theori wedi'i seilio yn caniatáu ymchwilio'n fanwl i brofiadau sy'n unigryw neu'n gymhleth. O'r herwydd, ystyrir cyfweliadau ansoddol gan ddefnyddio model atblygol fel cydweithrediad rhwng cyfranogwr ac ymchwilydd (Ryan, L., Golden, A. (2006), Tick the box please: A reflexive approach to doing qualitative social research, Sociology, 40, (6), 1191-1200.). Ar gyfer y cwestiynau cyfweliad un-i-un, yn seiliedig ar themâu allweddol, defnyddiwyd cwestiynau penagored i annog ymchwilwyr i gadw cyfweliadau'n anffurfiol a sgyrsiol. Roedd hyn yn caniatáu i'r cyfranogwyr drafod eu profiadau (personol/sefydliadol) yn fanwl. Rhannwyd cyfweliadau lled-strwythuredig yn dair adran benodol gaiff eu cynrychioli gan set wahanol o gwestiynau: cwestiynau penagored cychwynnol, cwestiynau canol a chwestiynau cloi. Ychwanegwyd pedwerydd categori yn cynnwys cwestiynau treiddgar, a ddefnyddiwyd fel canllaw i ddileu busnesa. Mae pob un o'r tair adran yn archwilio agwedd wahanol ar brofiadau'r cyfranogwyr. Mae pwrpas deublyg i'r cwestiynau penagored cychwynnol  gan ganiatáu i'r cyfranogwyr rannu eu profiad. Mae'r cwestiynau canol yn caniatáu archwilio themâu a syniadau ond hefyd yn mynd i'r afael ag unrhyw gysyniadau newydd y gallai'r cyfranogwyr fod wedi eu codi yn yr adran gyntaf. Roedd y cwestiynau cloi yn fwy o rai dilynol at ddibenion eglurhad er mwyn sicrhau bod eu pwynt yn cael ei ddeall. Cafodd cwestiynau cloi eu defnyddio i sicrhau bod diwedd y cyfweliad yn barchus i'r cyfranogwyr.

Strategaeth godio

Trosi data yn godau yw un o ddulliau dadansoddi mwyaf arwyddocaol theori wedi’i seilio. Crëwyd codau drwy ryddhau data i ddechrau gwneud synnwyr dadansoddol. Mae codio theori wedi'i seilio yn darnio'r data ac, felly, mae cysylltiadau rhwng codau yn dod i'r amlwg sy'n arwain at adeiladu theori (Charmaz, K. (2012). The Power and Potential of Grounded Theory. Medical Sociology Online, 6, (6), 2-15.). Defnyddiwyd tri cham codio theori wedi’i seilio, gan ddechrau gyda chodio cychwynnol llinell wrth linell, a argymhellir wrth archwilio problemau empirig mewn cyfweliadau, gan gynnig cyfle i edrych yn fanylach ar naratif y cyfranogwyr (Glaser, B. (1978). Theoretical sensitivity Advances in the methodology of grounded theory. Sociology Press, Mill Valley). Yna, rhoddodd codio â ffocws gyfeiriad damcaniaethol clir, gyda'r pwrpas o wneud synnwyr o'r data mawr wrth iddo arwain y dadansoddiad ar hyd llwybrau mwy cysyniadol (Charmaz, K. (2002). Grounded theory analysis, Handbook of interview research, 675–694. Thousand Oaks, CA: Sage. Charmaz, K. (2003). Grounded theory, Qualitative psychology: A practical guide to research methods, pp. 81–110. London: Sage). Yn olaf, codio damcaniaethol fel modd o greu cysyniad, gan ei bod yn broses lle mae'r berthynas rhwng codau yn cael ei harchwilio a'i hintegreiddio i theori a dadansoddi haniaethol (Glaser, B. (2005). The grounded theory perspective 111: Theoretical coding. Mill Valley, CA: Sociology Press.). Mae codio theori wedi’i seilio yn sicrhau bod y data a gesglir yn cael ei drin, ei ddeall a'i ddadansoddi gyda gofal, gan ddileu unrhyw newid pwyslais. Mae pob cam codio yn ychwanegu haen wahanol o ryngweithio data sy'n bwydo i mewn i'r nesaf, gan felly greu cadwyn ddadansoddol a damcaniaethol (Star, S. L. (1989). Regions of the mind: Brain research and the quest for scientific certainty. Stanford, CA: Stanford University Press.).

Roedd yna sawl carfan oedd yn methu neu oedd ddim am gymryd rhan. Fodd bynnag, mae'r ymchwilwyr yn hyderus bod yr adroddiad hwn yn cynnig cipolwg cywir ar sut mae'r gwasanaeth yn gweithredu yng Nghymru. Hoffai'r ymchwilwyr ddiolch i dîm prosiect Llywodraeth Cymru am fod yn gefnogol ac yn addysgiadol bob amser.